Arangkada for June 26, 2007

UGMA SA BOGO

 

Bisan nabasura ang ilang gisugyot nga pagmugna sa bag-ong lalawigan sa Sugbo del Norte, gihangop ni Celestino Martinez Jr. ang pagkatuman sa lain niyang damgo, nga iyang giduso niadtong sakop pa siya sa Kongreso, atol sa pag-umol sa makasaysayanon nga
Local Government Code, ang pagkahimong dakbayan sa Bogo.  Ug samtang ang iyang anak nga si Celestino "Tining" Martinez III maoy makapangangkon nga labing unang mayor sa Bogo City, naa sa mga abaga ni Junnie gisangon ang dakong tahas sa pagmatuod nga makaayo ang pagkaumol sa ikapitong dakbayan sa Sugbo.

Nitataw hinuon si Martinez nga mas daling mapalambo ang Bogo kon magpabilin ang ilang liderato sa ikaupat nga distrito.  Nga wa pay naproklamar nga kongresista kay
nabara pang iskutenyo.  Bisan sa pag-angkon ni Salimbangon nga pilde unta siya kon si Junnie pay nidagan, si Junnie nitataw nga nagpasubli siya pagkamayor aron mangunay pag-agak sa batan-ong dakbayan.

-o0o-

Atol sa iyang pagtambong sa Arangkada sa DYAB Abante Bisaya, gibatbat ni Martinez ang mosunod nga kaayuhan sa pagkahimong dakbayan sa Bogo:

·         Ang kita sa Bogo moburot og hangtod kaupat tungod sa mas dako nilang bahin sa internal revenue allotment (IRA);

·         Mas dako na og gahom ang mga opisyal ug mga molupyo sa Bogo sa pagpasiugda og mga proyekto nga makatubag sa ilang labing mahinungdanon ug dinaliang mga panginahanglan;

·         Ang Kapitolyo di nang kapanghilabot unsaon paggasto ang kuwarta sa Bogo, gawas lang sa pagsubli sa provincial board sa ilang budget;

·         Way suukaranan ang kahadlok nga moburot ang mga buhis kay ang motakda sa buluhisan di nang Kapitolyo kon dili ang lokal nga mga opisyal nga mas duol ug mas daling kasultihan sa taga Bogo; ug

·         Kon mapalambo nang Bogo isip sentro sa patigayon sa amihanang Sugbo ug kasilinganang mga lalawigan sa Luzon ug Kabisay-an, mas daghan nang
kahigayonan sa panginabuhi bisan sa labing gagmay nga mga Bogohanon.

-o0o-

Kon ang pagbuhat sama pa lang kasayon sa pagsulti, mahimo na untang palasyo ang tanang payag-payag.  Maong kinahanglang pamatud-an ni Martinez nga di siya kutob lang sa pasalig.  May ikapakita na hinuon siya.  Ang Bogo di na malalis nga mas malambuon pa kay sa ubang nag-unang mga dakbayan sa Sugbo.

Nakahukom na si Martinez nga ang unahon niya pagpalambo mao ang pagka trading center sa Bogo ug ang masaaron ining industriya sa turismo.  Nga katabangan pag-ayo kon mapalapdan ang ilang pantalan, matukod nang tugpahanan sa ilang silingang lungsod sa Medellin ug mosanong ang pribadong sektor sa iyang pagdapit sa lab-as nga puhonan.

Hinaot nga mahimong sentro sa bisan unsay buhaton ni Martinez ang labing kabos nga Bogohanon.  Hinaot nga samtang sayo pa di niya sundon ang kasaypanan sa nag-unang mga dakbayan pagpadaplin sa mga timawa aron magpaabot kanus-a mapiskan sa mumho sa kalamboan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada for June 21, 2007

ABUSO SA JOB FAIR

 

Ang local job fair karong Sabado, Hunyo 23, gipaabot nga makadani na sab sa kaliboan ka mga Sugbuanon nga nangita og trabaho ug sa labing dagkong mga kompaniya nga nagkinahanglan og mga kawani sa kaliboan ka kahigayonan sa panarbaho sa Sugbo, Kabisay-an ug Mindanao.  Ipahigayon ni gikan sa alas-8 sa buntag
hangtod sa alas-5 sa hapon sa Abellana National School.

Pasiugdahan ni sa Cebu Chamber of Commerce and Industry (CCCI), nga nagtimaan sa Cebu Business Month, sa Department of Manpower Development and Placement (DMDP) sa Cebu City government ug sa DYAB Abante Bisaya, nga padayong nagsaulog sa ika-12 nga sumad sa iyang pagkatukod karong buwana.

               -o0o-

Ang job fair nga unang nahimugso sa Dakbayan sa Sugbo, ubos sa liderato nilang Mayor Tomas Osmena, Bise Mayor Michael Rama ug Labor Employment Officer Fidel Magno, karon gisunod na sa hapit tanang local government units (GUs) sa tibuok nasud ug bisan sa pribadong sektor.  Nagpabilin ni nga labing haom nga abutanan sa mga
magpapatigayon nga nagkinahanglan og mga trabahante ug sa mga aplikante nga nagkinahanglan og trabaho kay:

·         Ang mga magpapatigayon garantisadong maka-ila-ila sa gatosan ka mga aplikante nga kasagaran mas takos kay sa pipila lang ka aplikante nga makatubag sa ilang binayran nga wanted advertisements;

·         Ang mga aplikante makasumiter sa ilang mga dokumento ngadto sa mangapil nga employers nga di mahimong ilang maabot sa naandang paagi nga di mahilis ang tikod sa ilang mga sapatos; ug

·         Way bisan usa ka dako nga bayranan ang mga magpapatigayon
ug mga aplikante.

-o0o-

Ang talagsaong kalamposan sa lehitimong mga job fair nakapadasig sab sa pipila ka indibiduwal ug pundok, sa sud ug sa gawas sa kagamhanan, pagpahimus sa sitwasyon.  Gikabay-an nila ang job fair nga ang tuyo dili ang pagtabang sa mga nagkinahanglan og trabaho ug trabahante kon dili ang pagpaburot sa ilang pribadong mga bolsa.

Gawas sa pribadong mga kompaniya nga nagpabayad sa employers nga nailad sa gipagawal nga mas hi-tech apan taphaw diay nga sistema sa pagpahibawo sa ilang mga kahigayonan sa trabaho, may pipila sab ka labor employment officers sa LGUs nga nangilkil sa local employers ug placement agencies ug nagpabayad pa gyod sa kabos nga mga aplikante.

-o0o-

Ang Department of Labor and Employment ug ang Philippine Overseas Employment Administration nidasig sa mga nabiktima sa panguwarta sa job fair sa pagreklamo aron kasilotan ang mga abusado.  Apan wa pay biktima nga nakabaton og kaisog hangtod sa akong pagsuwat ini.

Silang Magno, Dicdic Reuyan sa Liloan ug ubang ligdong nga labor employment officers nasubo sa pangabuso sa pipila nila ka kauban.  Nanghinaot sila nga mas higpitan sa DOLE ang pagbantay sa mga job fair aron sa kataposan masakpan ug masilotan na gyod ang mga mapahimuslanon.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada for June 25, 2007

PAPEL SA EDUKASYON 

    

 

Kon nitakdo pa lang unta ang katakos sa kaliboan ka mga bag-ong mga gradwado sa kolehiyo ug ubang mga aplikante sa mga panginahanglan sa dul-an sa gatos ka kompaniya nga nisalmot sa labing uwahing job fair sa Sugbo, 1,800 ka mga way trabaho ang makaangkon na unta og mga panginabuhi ug makahaw-as na unta sa ilang mga pamilya gikan sa kalisod.

Apan, salamat sa dakong kang-a tali sa gitudlo sa atong mga tulonghaan ug sa aktuwal nga panginahanglan sa nagkalainlaing industriya, wa lang gihapong kaabot og 10% sa mga aplikante ang nadawat sa 81 ka mga kompaniya nga sakop sa Cebu Chamber of Commerce and Industry (CCCI) nga niapil sa ika-43 nga local job fair sa Dakbayan sa Sugbo nga gipahigayon sa Abellana National School niadtong Sabado.

-o0o-

Mas makapakugang ang kasayuran nga akong nakuha gikan ni Francis Monera, presidente sa CCCI nga maoy nihangop sa mga aplikante ug employers sa job fair:  5% lang sa mga aplikante sa nanguhong nga call centers sa Sugbo ang nakapasar sa mga pasulit ug mga pagsuway.   Sa ato pa, lima lang sa matag 100 ka bakanteng posisyon ang mabutangan og mga trabahante.

Ang ubang mga aplikante nadawat human sa tinuyong retraining programs sa Dakbayan sa Sugbo ug pribadong mga tulonghaan nga gigastohan sa pipila ka call centers.   Ang retraining di hinuon libre kay kinahanglan pa mang bayran sa makapasar nga mga aplikante pinaagi sa anam-anam nga pag-iban sa ilang suholan.

Unsa man diay kapuslanan sa upat ka tuig nga kutas, gastuso ug nakapabuktot sa mga ginikanan nga pagtuon sa atong mga tinun-an sa kolehiyo?

-o0o-

Gidasonan ni Monera ang mga sektor nga nibasol sa pagtidlom sa kalidad sa edukasyon ug sa padayong pagtanyag sa mga unibersidad sa mga kurso nga wa na mohaom sa bag-ong mga industriya.  Nisaad siya sa pag-awhag sa iyang kaubanan sa CCCI sa pagtabang pagpangita og paagi pagtapak sa higanteng kang-a.

Usa sa iyang gisugyot mao ang pagpalapad sa ilang programa pagpalambo sa katakos sa mga gradwado sa IT aron pagdani sa dugang langyawng mga kompaniya pagbubo og puhonan sa Sugbo.  Matod niya mahimong apilon na nila ang mga gradwado sa ubang mga kurso nga gamay na lag kuwang aron mohaom na sa mga panginahanglan sa lokal ug langyawng mga kompaniya.

-o0o-

Samtang way lalis sa dinaliang panginahanglan pagpalambo sa kalidad sa edukasyon, mahimong mosilaob na sang lantugi kon unsay mas tukmang papel sa edukasyon:

·        Ang padayong pag-apas sa nag-usab-usab nga mga panginahanglan sa lokal ug langyawng mga magpapatigayon?; o

·        Ang pag-umol sa umaabot nga mga lider nga may kaugalingong panghunahuna nga makahatag nila sa katakos ug kaisog paghaw-as sa katawhan gikan sa katimawa ug paglingkawas sa nasud gikan sa talikala sa pagpagawong?   [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada for June 20, 2007

OSMENA V. GARCIA

 

Si kanhi gobernador Lito Osmena may tambag sa iyang mga anak: Unya na sila moapil sa politika, unahon ang pagpalambo sa ilang mga pamilya ug pagpadagko sa ilang mga anak.   Kon tumanon sa iyang mga anak ang tambag, mahimong masaksihan nila nga hingpit nang mapapas ang pipila ka dekada na nilang pagdominar sa politika sa Sugbo. 
 Nga maayong balita alang sa mga Sugbuanon nga mahigugmaon sa demokrasya.  Kay makahatag man og kahigayonan alang sa mas ligdong ug mas takos nga mga lider kon di na gawongan ang kagamhanan sa usa lang ka pamilya.  

Ang kuyaw kon ang mga Osmena kapulihan sa pamilyang gutom, hakog ug way bisan gamay na lang tinguha paghatag og kaayuhan sa katawhan. 
          

-o0o-

Ang kanhi gobernador say gibasol sa pagtumaw karon sa mga Garcia nga wa nay pupanagana nga nihagit sa ilang kahawod ug nagbugalbugal sa nag-ung-ong nilang pagkapukan.  Kay iyang gitingob ngadto sa pamilyang Garcia ang talagsaong kahigayonan pagpaburot sa ilang politikanhon ug ekonomikanhong gahom.

Si Osmena maoy nibilin sa Kapitolyo ngadto ni kanhi gobernador Pablo Garcia (nga nakapatumaw sa 12 ka tuig nilang pagkontrolar sa Kapitolyo) ug maoy nakapahimutang ni
kanhi provincial board member Winston Garcia sa GSIS nga nakatabang pagpalambo sa ilang politikanhong panudlanan nga gikalisangan na karon bisan sa labing adunahan nilang mga kaatbang.   Maong ang mga Garcia, gikan sa pagka alalay lang, karon mao nay magsika-sika sa mga Osmena.
                      -o0o-

Usa sa mga alyado sa mga Osmena, si Bogo City Mayor-elect Celestino Martinez Jr., may iyang kaugalingong basa sa pagtidlom sa politikanhong gahom sa mga Osmena:  Ang ilang panag-unay.  Samtang nahusay nang panagsungi sa managsuong Sonny ug Lito ug sa manag-agawng
Sonny ug Serge, nagpadayon pang away nilang Sonny ug Tommy.

Ning panagsungi nilang Cebu City Mayor Tomas Osmena ug Gobernador Gwen Garcia, niingon si Martinez nga bisan ang labing lunod-patay nga mga Osmenista managana pag-abiba alang ni Tommy kay nagduda nga si Sonny tua pa kapusta sa pikas.  Nipahimangno si Martinez nga kon di maghiusa ang mga Osmena maligsan gyod sila sa bag-ong mga hawod sa Sugbo.
                      -o0o- 
  

Ang panagbangga sa duha ka gamhanang pamilya nagtanyag og talagsaong kahigayonan sa kausaban.   Maanugon lang ni kon, sama sa naandan, ang katawhan mangiyugpos ug maghinan-aw lang gihapon kinsay modaog sa bugno.  Kapuslan ni kon mapalambo ang kaamguhan nga ang katakos pagduma sa nasud ug pagpangu sa katawhan di monopoliya sa usa o duha lang ka pamilya.

Di atong obligasyon ang pagsagakay sa mga Osmena gikan sa pagkalup-og, ni ang pagtuboy sa mga Garcia sa kinapungkayan sa ilang mga ambisyon.  Kon dili ang paghakgom sa responsibilidad pag-umol sa atong kapalaran, pag-ugmad sa makiangayong tingusbawan ug pagbugtaw sa mas sanag nga ugma.  [30]   leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada for June 24, 2007

            IMBITASYON NI GWEN

 

            Gikang nitambong sa usa ka semana nga tigom nga gipatawag sa Regional Network Group (RNG) sa ABS-CBN Broadcasting Corporation sa kaulohan, ug human magkapuliki og panagang sa iyang pagpanggukod ug pagpanamastamas, nakugang ko pagkakita sa imbitasyon gikan sa Kapitolyo sa Sugbo alang sa pormal nga pagpanumpa sa katungdanan nilang Gobernador Gwen Garcia ug kaubanan.  Di ni unang higayon nga nakadawat ko og imbitasyon gikan sa Kapitolyo.  Bisan gikiha na kong Garcia og libelo sa Barili, gidapit gihapon ko niya sa iyang pagtuki sa kontrobersiyal nga gasto sa pagtukod sa Cebu International Convention Center (CICC) niadtong Mayo 3, nga samtang abunda sa pagarpar puwerteng nihita sa mga dokumento.   Lain hinuon ang iyang gipadad-an sa imbitasyon bisan nahibawo siya asa ang akong buhatan ug ang akong pinuy-anan.

Lahi sa mas mahigalaong mga pagdapit sa wa pa siyang kahunahuna pagkiha nako, wa nay sinuwat nga pirma ni Garcia ang imbitasyon nga akong nadawat sa niaging semana.  Apan naglibog ang akong kutaw nganong patambungon man ko nila sa ilang pagpanumpa?

-o0o-

Akong nahibaw-an nga manumpa sila karong Sabado, Hunyo 30, alas-tres sa hapon, o tulo ka takna human magsugod ang ilang lab-as nga termino sa udtong tutok sa samang adlaw.   Ambot unsay hubad ini sa mga abogado, apan nagpasabot ba ni nga mabakante ang katungdanan nilang Garcia ug kaubanan sud sa tulo ka oras—gikan sa alas-12 sa udto, kanus-a mapupos ang ilang karaang termino, hangtod nga manumpa sila sa ilang bag-ong termino sa alas-tres sa hapon?

O di na mahinungdanon kanus-a sila manumpa, basta nga nasublian si Garcia og laing tulo ka tuig ug busa angay na lang kong moduko sa kamatuoran nga siyay labing gamhanang politiko sa Sugbo sa pagmatuod sa iyang mga pasangil batok nako?   O binuang ang imbitasyon nga akong nadawat ug duna lay gustong mohasol nako pagpaadto sa Kapitolyo sa higayon nga wa nay laing nagtikaw-tikaw sa social hall?

Sabta lang ko palihug.  Di lang ko katuo nga human ko niya pasanginli nga iresponsableng maglilindog ug magsisibya, kalit nga nakaamgo si Garcia nga lehitimo diay kong sakop sa media nga angayng dapiton.   O tingali way pagtugot niya ang imbitasyon ug, inigkabasa niya ini, suguon si Byron nga sama sa naandan kandadohan ang Kapitolyo alang nako?

-o0o-

            Ang tinuod mao nga gisuwat ni nako aron pagsumbong nga di ko ganahang motambong.   Kuyawan ko nga ang gikaintapang kaisog sa gobernadora mapukaw kon makalingi siya nako ug maduhig lang hinuon ang kasolemne sa kalihokan.

            Maong mobalibad kong daan.   Ug di kahadlok sa gobernadora ang hinungdan.  Duha na ka semanang nagsugod ang klase apan wa pa kong kapakita sa akong mga tinun-an sa STC.  Di mahimong isnabon nako sila karong Sabado, sa ikatulong sunudsunod nga higayon.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada for June 23, 2007

        KUROG O SUKOL?

 

        Labing bag-ong ebidensiya nga nagmatuod nga ang atong sistema sa hustisya way kalainan sa bay sa lawalawa:   Ang langaw masangit; apan ang kabaw makalusot.

·         Ang mga kawani ug mga opisyal sa Kapitolyo sa Sugbo nga gipasanginlang nipagawas sa mga dokumento sa Cebu International Convention Center (CICC) pahamtangan na og bug-at nga mga silot, gawas nga ilabay sa mga dapit nga makapalayo nila sa ilang mga pamilya ug mahimong mas lisod sa ilang panarbaho, may pipila pa gyod nga makulban sa kaldero ug magutman ang mga pamilya kay suspensuhon nga way suholan sud sa pila ka buwan; apan sa pikas bahin

·         Si Gobernador Gwen Garcia, nga nagpabungul-bungol lang sa lehitimong mga awhag sud na ron sa unom ka buwan pagpakita sa mga dokumento sa makalilisang niyang gasto sa CICC, way nakaako sa pagsilot, bisan pitik na lang sa ilong.

-o0o-

        Nganong nahitabo man ning nangalisbong eskandalo sa Sugbo sa atong panahon nga mas gamhanan na unta ang demokratikanhong mga institusyon nga gitahasan pagpanalipod sa labing batakang tawhanong mga katungod bisan sa labing kabos ug huyang nga mga hut-ong sa katilingban?

·         Tungod ba kay gagmay ug manggiuwawon ra kaayong hingtungdang mga kawani nga di kamao unsaon pagpatawag og press conference, o bisan pagpadayag na lang sa pait nilang kahimtang ngadto sa mga sakop sa media, labaw nang way kuwarta ni koneksiyon sa pagpalaban sa mga abogado ug sa mga ahensiya sa kagamhanan kon mahimo ba lang lungkabon ug ukadyangon ang pribado nilang mga kabtangan ug mahimo ba lang diay silang iwiris-wiris nga bisan asang suok na lang sa Sugbo ipanglabay?; ug

·         Tungod ba kay nasuwawan ang tanang hingtungdan ni Gobernador Garcia nga way kukauwawng nipahamtang sa iyang kahawod pinaagi sa pagpalayas sa tanang gipasanginlang nakalapas sa mga lagda sa ilang pagpuyo sa mga luna sa lalawigan ug pagpakauwaw, paggukod ug pagkiha sa tanang nangahas pagsukwahi sa iyang kagustohan?

-o0o-

        Mokuray na ba lang sab ta sa kahadlok aron nga di maangin sa bangis nga pagpanghasi?   Mohilom na ba lang sab ta ug molingiw sa makit-an nga kahiwian aron nga di gukdon sa mga kukhan sa kagamhanan?  Mohunong na ba lang sa pagpakabana ug maneguro na lang sa pagpanikay-sikay sa mas luwas nga mga panginabuhi?

        O panahon nang mangisog, mobarug, motingog, mosupak, mosukol ug mohatag og kinutoban sa luod na kaayo nga salida sa mga opisyal nga nahubog sa gahom, nagsusapinday sa pagpagawal sa ilang bag-ong kahawod, ug nanghagit og buno ni bisan kinsang wa mopakpak sa ilang pakauwaw?

-o0o-

        Kausa, ang atong pangiyugpos nakapatumaw og dul-an sa duha ka dekada nga diktadura.   Apan ang atong paghiusa ug pagpanginlabot nakapukan sa higanteng mga kawatan ug nakapabanhaw sa demokrasya.

        Hangtod nga nagpabaya ta pag-usab…  [30]   leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada for June 18, 2007

       DI TA PALIPAT

 

       Daghan na siyang gikiha ug mas daghan na siyang giaway, apan si Gobernador Gwen Garcia padayong naglingug-lingog sa pagtubag sa makiangayong awhag sa Sugbuanong mga magbubuhis:  Mahimo bang mohatag na siya og matinud-anon ug dokumentado nga subay sa kinatibuk-an niyang gasto sa pagtukod sa Cebu International Convention Center (CICC)?

        Ang bugtong nahimo ni Garcia, nga klarong dinalidali niya nga tubag sa sibaw na kaayo nga awhag sa kuwentada dayong eleksiyon niadtong Mayo, mao ang upat ka oras nga way paniudtohay nga pagpabuhagay sa mga numero ug pangangkon nga nakadaginot pag-ayong Kapitolyo sa way pagtagad pagpakita og bisan usa na lang ka papel sa mga subasta sa mga transaksiyon nga iyang gisudlan, sa mga kontraktor nga iyang nabayran, ni sa materyales nga naggamit pagpabarug sa CICC.

-o0o-

        Nalukop na siyag panulisok sa iyang mga kaatbang o bisan sa mga nangahas lang pagsukwahi sa linya sa propaganda nga siyay bag-ong hawod sa Sugbo ug busa si bisan kinsang mosupak niya nagbudhi sa mga Sugbuanon.  Ginganlan niya silang buang, upaw ug way hibangkaagan, apan siya mismo wa pa kunsari sa tarung kabuot aron makaamgo nga iyang obligasyon—sa ato pa, wa siyay laing mahimo gawas sa pagtuman—paghatag og katin-awan sa gikuwestiyong mga transaksiyon nga iyang gisudlan.

        Nahubog na siya sa gahom.  Tungod sa tumang sarasay, wa na magtugkad ang iyang mga tiil sa yuta ug nakalimot na sa iyang tukmang luna sa kagamhanan.  Angay siyang siging-sigingon ug sabligan sa pahinumdom nga di niya saop ang mga Sugbuanon; hinunoa siya maoy ilang suluguon.  Ang mga Sugbuanon maoy iyang agawon—nga maoy nagbayad sa iyang suholan, nagplite sa tanan niyang biyahe, nagbaguod pagbayad sa tanan niyang gasto.  Ug busa, mahimo ba, sa ngan sa katarung ug kaangayan, hunungon nang luod nga salida nga morang siyay naghupot sa titulo sa tibuok Sugbo?

-o0o-

        Ang mga abogado ni Garcia nag-ulog-ulog niya nga di na siya madutlan sa mga kasong administratiba sa mga transaksiyon sa iyang unang termino tungod sa iyang pagdaog sa niaging eleksiyon.  Duna koy balita nila:  Ang posibleng pagkasuspenso ni Garcia maoy labing gamay nilang labad sa ulo; ang pagtubag sa mga kasong kriminal nga mahimong makapabalhog niya sa lang-og nga bilanggoan maoy angay nilang tukawan.

        Ang labing batakang mga pangutana sa CICC di nila mahimong lingiw-lingiwan hangtod sa hangtod:  Nganong wa may subasta ang pipila ka transaksiyon?; nganong gibuak-buak mang managsamang mga kontrata?; nganong wa man apilang P261 milyones nga gipaningil sa WT Construction tulo ka buwan sa wa pang taphawng kuwentada ni Garcia?

        Naglisod ba gyod si Garcia pagtubag ning mga pangutanaha?  Nga nalukop na siya pagpanghagad og bugno ni bisan kinsa aron lang di matuki ang iyang kapakyas paghatag og kuwentada sa kuwarta nga di iya?  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada for June 17, 2007

       KABILIN NI CHOY     

 

       Pagkahibawo nako nga magsaulog si Choy Torralba, usa sa labing inilang komentarista sa Sugbo, sa ika-25 niyang tuig sa pagpanibya karong buwana, wa kong kapugong sa akong kaugalingon paghinumdom sa radyo sa Sugbo niadtong 1984, ang tuig sa pagsugod sa akong kinabuhi isip magsisibya.  Maguwang og duha ka tuig si Choy nako sa radyo, apan managsama ang mga kahimanan nga among gigamit.  Nga, kay pulos pa man mi aktibo sa radyo karon, makasulti sab si Choy ninyo nga lahi na kaayo sa kahimanan sa pagpanibya karon.

        Di kabayran og salapi ang kahinam sa labing una namong pagtingog sa radyo.  Niadtong higayona, ug tingali hangtod karon, daghan ang gustong mahimong magsisibya bisan way suhol; sa kaso sa blocktimers, mao pa gani mobayad aron lang makatingog.  Dunay mga kabilin nga di kahulipan bisan sa labing bag-ong mga teknolohiya.

-o0o-

        Labihang dagkoa sa tape recorders sa una.  Kausa, nag-cover mig transport strike nga nilungtad nag pila ka adlaw.  Nakighinabi mi ni anhing Ben Semilla sa Puvoc (Public Utility Vehicle Operators of Cebu), usa sa nangu sa welga, nga wa kakita sa iyang nawong kay natabonan sa higanteng cassette recorder ni anhing Roger Solante.

        Mas dagko ang recorders nga gigamit sa DYLA.  Napugos mig baswat sa Nagra human pahibaw-a nga magamit sa emergency broadcasts kon maguba sa bagyo ang among studio, gawas nga gigamit sa audio recordings sa shooting sa Hollywood.  Inig-abot namo sa press conferences nga magbaguod sa mas gamay apan bug-at sang Uher, moingon dayon si Noy Fred Espinoza, "Sugod na ta kay abot nang jukebox."

-o0o-

        Wa pay cable TV sa una.  Gawas sa pipila ka bay nga may satellite dish, ang kinabag-an sa mga Sugbuanon nga mahiligon sa NBA nagpanon sa kan-anan nga Boulevard duol sa Kapitolyo aron motan-aw sa duwa nilang Larry Bird sa Boston Celtics ug Magic Johnson sa Los Angeles Lakers.

        Ang tinubdan sa mga balita gikan sa ubang bahin sa nasud ug sa kalibotan mao ang saba kaayong telex machine sa Philippine News Agency (PNA) ug ang sagarak kaayong sibya sa BBC (British Broadcasting Corporation) ug VOA (Voice of America) sa shortwave radio.

-o0o-

        Karon duna nay MP3 recorders nga sama kanipis sa papel.  Makahimo ka na pagtan-aw sa balita sa CNN sa imong cell phone.  O magpaabot na lang bahaan sa mga balita nga mahipos sa news readers nga ihatod sa imong PC o PDA.

        Wa pay nahibawo unsay dagway sa pagpanibya kon modominar nang Internet, VoIP, podcasts, audio ug video streams, You Tube ug Wikipedia.  Apan wa tingali molalis nako nga ang niaging 25 anyos sa pagpanibya sa Sugbo nahimong mas buhi ug mas mabulukon tungod ni Choy.  Haligi sa industriya.  Tinuod nga higala.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada for June 16, 2007

          KASAYSAYAN SA AWAY

 

          Kon subayong kasaysayan sa Sugbo, mahimong makaginhawa kag luag o mapugos pagduko sa pait nga kamatuoran, nga di diay ni maoy unang higayon nga nagkaaway ang gobernador sa lalawigan ug mayor sa dakbayan.   Ang naabtan sa mga batan-on mao rang panagsungi nilang kanhi gobernador Vicente dela Serna ug Mayor Tomas Osmena.  Apan nagkabangga sab diay silang anhing mayor Serging Osmena ug ang nakapuli niyang mga gobernador.

          Ug sama sa giawayan nilang Mayor Osmena ug Gobernador Gwen Garcia karon, yuta sab maoy pabilo sa nangaging mga bugno:

·        Matod ni kanhi provincial board member Leonardo "Boy" Enad, nasuko si Serging dihang si anhing gobernador Osmundo Rama nisuway pagbawi sa luna nga gihatag sa Kapitolyo ngadto sa dakbayan; ug

·        Segun pang Cordova Mayor-elect Adelino Sitoy niulbo sang away dihang si kanhi gobernador Rene Espina nibabag sa pagsuway ni Serging pagdonar sa tanang luna sa lalawigan nga nia sa sud sa dakbayan ngadto sa Cebu City Hall.

-o0o-

          Nagduda hinuon si Cebu City Councilor Gabby Leyson kon yuta ba gyoy tinuod nga hinungdan sa away nilang Tommy ug Gwen.  Matod niya kon sinsero pa lang silang duha sa pagbinayloay og yuta aron nga di mapapahawa ang kaliboan ka mga pamilya nga nagpuyo sa mga luna sa Kapitolyo, mahinayon gyod unta ang transaksiyon bisan pa sa pasidaan ni Bise Mayor Michael Rama nga maalkanse ang dakbayan.  Nangagpas si Leyson nga mahimong nakahukom na lang gyod ang mga Garcia sa hingpit nga pagsakmit sa politikanhong liderato sa tibuok Sugbo.  Ug nakita nila nga si Mayor Osmena na lay nahibiling babag sa ilang tinguha.

          Si Ribomapil "Dodong" Holganza Sr. nideklarar nga nisawop nang mga Osmena ug nisubang nang mga Garcia.   Matod niya nga human nilang Tomas, Serge, Sonny ug Lito, wa nay laing Osmena nga makapuli.  Lahi sa mga Garcia nga, bisan pa kon ma-speaker na si Congressman-elect Pablo Garcia ug modayon pagdagan og nasudnong katungdanan si Gwen sa 2010, daghan pang makapuli nila—ang managsuong Pablo John, Winston, Byron ug Nelson ug ang mga anak ni kanhi mayor Alvin Garcia.

-o0o-

          Silang Enad, Sitoy, Leyson, Holganza ug Mandaue City Vice Mayor-elect Carlo Pontico Fortuna maoy mga dinapit sa sinemanang Kapamilya Media Forum sa DYAB Abante Bisaya ug Sky Cable matag Biyernes sa SM City Entertainment Plaza.   Namalihug mi nila pagkutlo sa mga pagtulon-an sa kasaysayan nga maggamit paghusay sa bag-ong panagsungi.

          Si Holganza nipasalig nga di makadaot ang away nilang Tomas ug Gwen—sama nga nakapalambo sa demokrasya sa Sugbo ang awayng Don Sergio Osmena batok Don Vicente Sotto, Serging batok Cuenco ug Serging batok Durano.  Samtang silang Sitoy ug Fortuna, nga pulos abogado, nagkauyon nga wa kinahanglanang usbon ang konstitusyon aron makabotar pagbalik ang taga dakbayan sa piniliay sa lalawigan.   [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada for June 15, 2007

        KUROG NI TRILLANES

 

        Usa sa nakahimong senador ni Antonio Trillanes IV mao ang kahiktin sa panglantaw ni Pres. Arroyo.   Hugot nilang gisupak ang mga petisyon ni Trillanes niadto nga makagawas gikan sa bilanggoan aron nga makakuyog sa iyang kaubanan sa Genuine Opposition (GO) pagpangampanya sa nagkalainlaing bahin sa nasud.   Nga lisod sabton tungod sa pagtugot nila nga makagawas silang kanhi senador Gringo Honasan ug kanhi MNLF Chairman Nur Misuari nga nag-atubang sab og susamang mga kaso.

        Gawas sa pagpagawas nila sa bilanggoan, ang nagbubalitok ug kadudahan nang baruganan nilang Honasan ug Misuari atol sa kampanya nakapalig-on sa pagduda nga gigamit sila sa administrasyon paglawgaw sa oposisyon sa piniliay niadtong Mayo 14.   Ang pagpabilin ni Trillanes sa bilanggoan nakapakumbinser sa kinabag-an sa mga botante nga mas matinud-anon siya kay sa duha ka gipaboran nga mga sinumbong.

-o0o-

        Nakatabang sab ni Trillanes ang pagpa-kyut-kyut sa iyang kaubanan sa GO sa dayong tapos sa campaign period.   Ang mga nag-una sa surveys sa SWS ug Pulse Asia nihunong na pag-atake ni Arroyo uban ang panghinaot nga mosamot pagburot ang ilang mga boto kon makuha ang pagpaluyo sa mga dumadapig sa administrasyon.   Apan si Trillanes hangtod sa kataposang gutlo sa iyang hinigpitan nga mga pamahayag gikan sa bilanggoan way lipud-lipod sa iyang panganti pagpalagpot ni Arroyo sa Malakanyang tungod sa lapad nga panikas ug pangurakot.

        Maong gikan sa iyang pagpangiwit sa unang mga adlaw sa kampanya, ug bisan sa kakabos sa iyang kampanya, nga giduma lang sa pipila niya ka mga kadugo ug mga higala nga way katakos sa paglibot sa tibuok nasud, si Trillanes inanay nga nikatkat paduol sa winning circle.   Maong ang iyang pag-okupar sa ikasiyam nga luna sa exit poll nga gihimo sa Pulse Asia alang sa ABS-CBN niadtong Mayo 14, samtang nakapakugang sa kadaghanan, gipaabot nang daan sa iyang kaubanan sa GO ug bisan sa mga tagduma sa Team Unity (TU).

-o0o-

        Iniglingkod ni Trillanes sa Senado sugod karong udtong tutok sa Hunyo 30, magsugod ang mas dakong labad sa ulo sa administrasyon.   Nga ilang kalikayan kon panaminan ang higante nilang kasaypanan sa niaging kampanya.  Kay kon padayunon pagtanggong si Trillanes, mamahimo siyang labing unang senador sa kasaysayan nga mag-alagad sa katawhan gikan sa bilanggoan:   Paggawason lang aron pagtambong sa mga sesyon sa Senado aron ibalik ra sab pagbalhog sa iyang selda diin, segun sa iyang abogado, di siyang kaligoy ug way laing mahimo gawas sa pagpanday sa iyang gisaad nga mga balaodnon pagsumpo sa pangurakot sa militar ug sa sibilyan nga kagamhanan.

        Apan kon di na babagan ang paglingkawas ni Trillanes, ug hatagan nag higayon nga gawasnong makatuman sa iyang mga gimbuhaton, may kahigayonan nga makita sa katawhan nga di siya sama kaligdong ni katakos sa didto pa sud sa bilanggoan.   [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada for June 14, 2007

        PAUGAT NI GLORIA

 

        Ang kapakyas sa Commission on Elections (Comelec) pagtiwas sa iskutenyo sa piniliay pagka senador usa na ka buwan human sa eleksiyon sa Mayo 14 nakapalig-on sa mga pagduda nga, sama sa naandan, napakyas na sab ang ahensiya pagpatigbabaw sa tinuorayng kabubut-on sa katawhan batok sa way kinutoban nga pagpanlubag ug pagpanikas sa mga nagtungkawo sa gahom.

        Abunda ang mga ebidensiya sa nangalisbong mga kahiwian sa piniliay:   Ang kapakyas pag-ilis ni Lintang Bedol ug ubang kadagkoan sa Comelec nga gilambigit sa Hello Garci scandal tulo ka tuig nang nilabay, ang pagpatay ug pagpanghasi sa mga nangisog pagbutyag sa lapad nga tikas ug ang sayon nga pagkahanaw sa nagkatuiris nga mga dokumento sa piniliay di na mahitabong tabonan sa mga pangangkon sa mga turutot sa Malakanyang nga napamatud-an sa piniliay ang kalig-on ug kaligdong sa atong sistema.

        Dakong balikas ang pangugat ni Pres. Arroyo nga ang mas lig-ong mayoriya sa oposisyon sa bag-ong Senado angayng makighiusa niya alang sa kalamboan sa nasud.   Siya maoy angayng moduko sa kabubut-on sa katawhan nga klaro nang nisalikway sa iyang liderato pinaagi sa pagbasura sa pahoy niyang mga kandidato.

-o0o-

Nakabuylo nang pangandam alang sa usa sa labing dako ug labing gikahinaman nga lumba sa dagan dinhi sa Sugbo, ang DYAB Kapamilya Run, nga ipahigayon karong Dominggo, Hunyo 17.   Gipaabot nga salmotan sa 1,000 ka runners, ang ikapitong hugna sa tinuig nga lumba magsugod ug matapos sa Sumilon Road sa Cebu Business Park ug molatas sa dagkong kadalanan sa Dakbayan sa Sugbo.   Usa ni sa highlights sa tibuok buwan nga pagsaulog sa ika-12 nga sumad sa pagkatukod sa DYAB Abante Bisaya.

        Dunay tulo ka kategoriya sa lumba nga maapilan:   10 kilometros (babaye, lalaki ug Executive Runners A ug B); 5 kilometros (babaye ug lalaki); ug 3 kilometros nga fun run.  Bugti sa P100 nga registration fee, ang runners makakuha na og singlets ug giveaways.

-o0o-

        Mahimong magpalista sa mosunod nga registration centers:   Ayala Turista Booth, Wow Travel & Tours sa E-Mall, ABS-CBN Broadcast Complex sa Jagobiao, Mandaue City ug Philippine Sports Commission sa Cebu City Sports Center.  Ang rehistrasyon pormal nga tapuson sa udtong tutok karong Sabado, Hunyo 16.   Ipanghatag ang singlets ug race packets sa tibuok hapon sa Sabado sa ABS-CBN Complex.

Gawas sa naandan nga cash prizes, trophies ug medals, duna say ipanghatag nga special awards alang sa biggest delegation, labing batan-ong runner, labing hamtong nga runner, tibuok pamilya nga managan, labing sayo nga naka-parehistro ug, kay Fathers Day man unyang Dominggo, amahan nga kinapaspasan nga modagan.

Si Cebu City Councilor Jack Jakosalem nipahibawo nga makadawat sab og mga medalya ni Pres. Arroyo ang unang duha ka finishers sa mga lalaki ug mga babaye sa 10K.   [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada for June 13, 2007

        DAOG APAN PILDE

 

        Ang alyansa nilang Gobernador Gwen Garcia sa Sugbo ug Barangay Kapitan Mary Ann delos Santos sa Lahug batok ni Cebu City Mayor Tomas Osmena tungod sa hulga pagkanselar sa proyekto pagtukod og bag-ong upat ka andana nga school building sa Lahug Elementary School nagmadaugon.   Ang pahibawo nga nagdugo ang ilang mga kasingkasing alang sa inosenteng mga tinun-an, kansang pagtungha gikahadlokang mahimong mas lisod kon mahinayon ang paghikaw sa dugang classrooms, nakadawat og lapad nga pagdayeg ug pagpaluyo sa nagkalainlaing hut-ong sa katilingban.

Ug tuod man, si Mayor Osmena, nga gikaintapan sa iyang katig-a, nikakak, nitalaw, niputi ang kiting, napugos pagbalitok sa iyang baruganan, nibakwi sa iyang deklarasyon sa gubat ug nisaad nga sugdan nang pagtukod sa school building sa mosunod nga mga adlaw.

-o0o-

        Apan ang kalit nga kausaban ni Mayor Osmena wa maggumikan sa kusi sa konsiyensiya.   Mas lisod tuohan nga gikunsaran ug gilamdagan siya sa Espiritu Santo.  Mahimong nagdugo og diyutay ang iyang kasingkasing alang sa mga bata (saligi si First Lady Margot Osmena sa pagsige og gahot niya).   Mahimo ganing nakaamgo na nga wa siyay dag-anan batok sa duha ka babaye nga nibarug alang sa linghod nga mga tinun-an.

        Ang gihimo sa mayor, samtang motumaw sa unang pagtan-aw nga timaan sa iyang tam-is nga pagtahan, maoy labing bangis nga bawos batok sa duha ka giisip niyang tigpaka-aron-ingnon.   Wa pa gani kahunahuna unsaon pagsaulog ang ilang kadaogan batok ni Osmena, silang Garcia ug delos Santos nakaamgo nga mora silang mga turista nga way laing kapaingnan human kalita sa pagbira ang ilang gitungtongan nga nagburut-burot ug gidudahan nga overpriced sab nga carpet sa CICC.

-o0o-

        May sukaranan ang pagkuwestiyon sa pagpakabana nilang Garcia ug delos alang sa mga bata:

·         Kinsay nakakita sa panginahanglan pagtukod sa school building aron nga di maghuot ang mga tinun-an?  Si Osmena ug mga opisyal sa dakbayan, di silang Garcia ug delos Santos; ug

·         Kinsay nigahin sa P15 milyones, nisubasta sa proyekto, ug nisud og kontrata pagtukod sa school building karong tuig tingtungha?   Si Osmena ug mga opisyal sa dakbayan, nga way bisan gamayng tampo nilang Garcia ug delos Santos.

-o0o-

        Inay mapahiyumon, ayaw kahibung kon silang Garcia ug delos Santos aslom og mga dagway nga morang nawad-an sa ilang kinaham nga duwaan.   Unsaon na man lang ron ni Garcia ang P5 milyones sa buhis sa mga Sugbuanon nga iyang giamot ug ang piso-piso nga natigom ni delos Santos?

        Hinaot nga si Garcia makamatngon nga mas nagkinahanglan og tabang ang mga eskuylahan sa lalawigan nga mas apiki kay sa Lahug.   Ug hinaot nga si delos Santos mahigmata nga ang kadaotan sa pagpanggukod ni Osmena way kalainan sa iyang pagbalibad sa pipila ka proyekto tungod lang kay gikan sa Cebu City Hall.   [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada for June 12, 2007

        KANG-A SA PANARBAHO

 

        Gilusad sa DYAB Abante Bisaya ang laing Kapamilya Relief Campaign, ning higayona alang sa 134 ka pamilya nga nagpuyo sa 70 ka naugdaw nga mga bay ang naigo sa dakong sunog sa Sitio Little Dalaguete, Barangay San Nicolas, Dakbayan sa Sugbo.   Si Barangay Kapitan Senon Bacus nipahibawo nga ang labing dinaliang hinabang sa mga biktima, nga ang kasagaran naggikan sa lungsod sa Dalaguete sa habagatang Sugbo, mao ang pagkaon, tubig, sinina, tambal ug mga gamit sa panimay.

        Sa makausa pa, mangahas na sab mi pagpanuktok sa inyong kasingkasing sa palihug paghatod sa mga hinabang nga bugas, sardines, noodles, used clothing ug ubang panginahanglan, apil nang mga gamit sa tulonghaan alang sa mga tinun-an nga wa kahipos sa ilang notebooks ug mga uniporme tungod sa kakalit sa kayo, sa ABS-CBN Regional Broadcast Complex sa Jagobiao, Mandaue City; o sa Barangay Hall sa Mabolo, Cebu City.

-o0o-

        Bisan sa pagbunok sa uwan sa Dakbayan sa Sugbo gahapon sa buntag, kaliboan ka mga aplikante ang nagpanon pag-apil Local ug Overseas Job Fair nga gipahigayon sa dakong wanang sa Bradford Church sa Osmena Blvd. sa bisperas sa ika-109 nga pagsaulog sa Adlaw sa Kaugalingnan.   Ang job fair nga gisalmotan sa 30 ka local employers ug langyawng placement agencies gipasiugdahan sa Southwestern University, Cebu City government, Department of Labor and Employment, DYAB Abante Bisaya ug ABS-CBN Cebu.

        Duna pay laing duha ka job fair nga umaabot karong buwana:

·         Ang Local Job Fair karong Hunyo 23 sa Abellana National School nga pasiugdahan sa Cebu Chamber of Commerce and Industry, Cebu City government, DYAB ug ABS-CBN Cebu; ug

·         Ang Local ug Overseas Job Fair karong Hunyo 30 nga idungan sa piyesta sa way kinutobang mga pangalagad (medical, dental ug legal mission, one-stop shop sa mga serbisyo sa nagkalainlaing ahensiya sa kagamhanan, livelihood skills training ug daghan pang uban) atol sa Halad sa Kapamilya sa DYAB Abante Bisaya sa Mabolo Elementary School.

-o0o-

        Nagpadayon ang paningkamot pagtapak sa nagkadakong kang-a tali sa mga kurso sa mga kolehiyo ug unibersidad ug aktuwal nga mga panginahanglan sa mga kompaniya sa Sugbo ug Central Visayas.   Subo nang daan nga daghang gradwado nga way trabaho.  Mas makapasubo, ug way lalis nga usa ni sa labing dakong anomaliya sa atong panahon, nga daghang bakanteng trabaho nga di kasudlan kay di tukma ang mga kurso nga ilang gihagoan ug gitukawan pagkuha.

        Si Fidel Magno sa Department of Manpower Development and Placement nihingusog sa job search ug employers forum aron magsayranay ang mga aplikante ug mga magpapatigayon sa ilang katakos ug panginahanglan.   Mas malungtarung sulbad ang pag-usab sa mga kurso aron nga di mausik ang salapi ug panahon sa mga tinun-an pagtapos sa mga kurso nga sa kapulihay di diay nila kapuslan.   [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada for June 11, 2007

       DAMGO SA KAUSABAN

 

       Kon kawani ka sa kagamhanan nga nakabantay sa pangabuso, panglaktod ug pangurakot sa imong kadagkoan, unsa may angay nimong buhaton?  Mangiyugpos lang ug molingiw sama sa naandan?  O magpakabana aron pagbaraw sa kahiwian?

        Kon magpakabana ka pinaagi sa pagbutyag sa pag-usik-usik ug pagbolsa sa buhis sa katawhan, apan inay pasidunggan sa imong pagbarug alang sa katarung ug kaligdong, gihasi, gigukod ug giapiki na hinuon, unsa may imong buhaton?  Mangiyugpos pagbalik ug sa makausa pa molingiw na sab, sama sa naandan?  O mangisog ug mosukol ug mosupak sa imong kadagkoan nga, sama sa naandan, wa managana paggamit sa ilang gahom batok nimo, sama sa ilang pagpahilom ug pagpatagam sa mga nag-una nimo?

-o0o-

        Ang pakigbisog batok sa kahiwian di sayon.  Kasagaran ikabangga nimo ang labing gamhanang mga sakop sa katilingban—ma-opisyal man sa kagamhanan o ma-dagko mang haligi sa katilingban—kay sa pagbarug batok sa pangabuso ug pagpahimus matumban man gyod nimo ang ilang dagkong kalyo.  Ug di hapuhap ray imong mapaabot gikan nila.

        Ila ang tanang kapilian paglisudlisod sa imong kinabuhi—mahimo ka nilang hayluon aron nga mohilom na lang, o hudlaton gyod kon magmagahi, o kulban sa kaldero kon mosukol gyod, o taralon sa hukmanan, o hatagan og kinutoban ang imong edad.  Tungod sa imong kaggamay, wa kay ikasarang pagbatok sa ilang panimawos.  Apan ang atong sistema sa hustisya maoy gitahasan aron makaangkon ka og makiangayong kahigayonan pagpanalipod sa imong kaugalingon, ug pagpatigbabaw sa katarung batok sa kadaotan.

-o0o-

        Ang nagkalainlaing mga institusyon nga gitahasan pagpatigbabaw sa kaangayan di sab hinuon hingpit nga gawasnon sa pagtuman sa ilang mga gimbuhaton.  Gamhanang mga politiko ug dagkong mga magpapatigayon maoy nagpahimutang sa mga polis, mga piskal, mga maghuhukom ug bisan sa mga tagduma sa independenteng mga ahensiya sama sa Ombudsman, Commission on Audit ug Civil Service Commission.

        Busa kon modangop ka ning maong mga institusyon, way garantiya nga kapanalipdan ang imong mga katungod ug nga mapatigbabaw ang makiangayon nimong kawsa.  Apan di ka pa hingpit nga mapukan.  Duna pay laing alas nga imong kapasilongan.

-o0o-

        Ang katawhan.  Sila ang labing gamhanan.  Gikan nila ang tanang gahom nga gipahimuslan sa labing dagkong mga opisyal sa kagamhanan.  Sila ang kataposang magbuot unsaon pagpatigbabaw ang labing dakong kaayuhan alang sa labing daghan.

        Apan ang kinabag-an sa katawhan mga kabos ug burong.  Samang gamhanang mga politiko ug dagkong mga magpapatigayon, nga maoy responsable sa pait nilang kahimtang, di motugot nga masakmit pagbalik ang gahom nga dugay na nilang gitahan.  Ang niaging piniliay, samtang dunay pipila ka tilimad-on sa kausaban, nimatuod sa makausa pa nanghawod lang gihapon ang mga kukhan.

        Ang maayong balita nga gitudlo sa atong kasaysayan:  Ang kinabag-an sa katawhan di hangtod sa hangtod nga mapig-otan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada for June 10, 2007

SAYOP NGA KASAL

 

Tugoti nga sugdan nako ning sugilanon pinaagi sa
pagtataw nang daan nga di ko maayong kuhaon ni bisan kinsa--bisan sa
labing suod nakong mga higala ug mga kapamilya--pagluhod sa ilang mga
kasal.  Apan tuohi nga puno sa kauwaw kining akong pangumpisal.

Nahadlok kong nagbasol ang mga nasayop na pagkuha nako.  Kay kanunay
kong mauwahi sa mga kasal nga wa nako malimti.  Sa kasal sa akong
pag-umangkon, pinirmahay na lang sa marriage contract ang akong
naabtan.  Sa kasal sa lain nakong kadugo, labihang gum-osa sa akong
Barong Tagalog kay, nakatag-an mo, nataligam-an sa pagpalaba.

-o0o-

Sa labing uwahing kasal nga akong giludhan, andam na kong mobiya sa
bay alang sa simbahan 15 minutos sa di pang kasal.  Apan nakadawat kog
text gikan nilang Jenny Ricarte ug Agnes Sabaldan sa Association of
Concerned Texters (kay ang kaslunon, si Ronald Bustamante, sakop sa
ACT) nga nagsugod nang paso sa kasal.

Maayo na lang nga gidali kog hatod sa akong asawa sa simbahan sa Consolacion.  Naabtan nako ang mga lalaking nag-barong gawas sa simbahan.  Usa nila nitaod dayon nakog corsage.  Nakaginhawa kog luag nga, sa kataposan, wa na gyod ko
mauwahi.  Nakapanungog pa gud kog text nilang Jenny ug  Agnes nganong
nadugay og sugod ang kasal.

-o0o-

Human sa 30 minutos nakong hinuwat, niabot ang bride.
Nakugang ko kay di man siya si Rodina, ang pangasaw-unon ni Ronald.
Diha pa sab kong kabantay nga wa koy bisan usa nga kaila sa mga
tigpasiugda ug mga bisita sa kasal.

Nitawag kong Jenny ug Agnes apan wa nay nitubag.  Hangtod nga nakadawat kog text ni Agnes nga nangutana kon hain kong simbahana kay tua sila sa Fatima Parish sa Basak ug hapit na mahuman ang kasal uban ni Fr. Joy Danao!

Morang wa magtugkad ang akong mga tiil sa yuta nga nanamilit sa mga kaslunon sa Consolacion nga tua diay sa laing simbahan ang akong kasal.

-o0o-

Pag-abot nako sa Fatima Parish, nangaliya na sila og "Our Father."
Mas sayo kay sa pinirmahay sa marriage contract apan nagdukuduko na
ko, wa nang kaako pagtan-aw ni Fr. Joy.

Ang mga paryente sa mga kaslunon, nga napasidan-an na tingali sa akong kanunayng pagka-uwahi, mas nahibung nga duna na koy corsage.  Maayo na lang nga managsama og kolor apan ang ila gikuwintas ang ako gitusok.

-o0o-

Pagpadung na namo sa reception sa Cebu Royale Estate sa Consolacion, si Luz Bugtai, laing sakop sa ACT ang nitawag sa akong atensiyon nga posibleng
nakuwangan ang corsage sa kasal nga nasaypan nakog adto.

Sama sa naandan, mas makahuloganon ang sulti sa akong asawa: Tungod sa akong pakauwaw, mahimong motagam na gyong among mga higala ug kaparyentihan
pagdapit nako sa ilang mga kasal.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada for June 9, 2007

        SENTENSIYA SA V-HIRE

 

        Di tinuod nga gi-sentensiyahan nag kamatayon ang mga V-hire (vehicles for hire).  Igo lang silang gipasidan-an nga ang ilang operasyon kutob kutob na lang karong 2013.  Sa ato pa, unom ka tuig na lang ang ilang lugway sa pagpamasahero sa kadalanan.

        Gitataw hinuon sa Land Transportation Franchising and Regulatory Board (LTFRB) nga mahimo pang V-hire nga mo-operate lapas sa 2013.  Apan kinahanglan silang mokuha og laing prangkisa sa Garage-Terminal (GT) Express.  Kansang mga kundisyon sama rang nag-awhag sa mga hingtungdan sa pagpangita na lang daan og bag-ong panginabuhi.

                -o0o-

        Ang V-hire drivers ug operators nga nanambong sa Kapamilya Media Forum sa SM City Entertainment Plaza nitataw nga mas sayo nga mamatay ang ilang panginabuhi kon ilang tumanon ang mosunod nga mga lagda sa LTFRB labot sa ilang pagpamasahero:

·         Di silang kapaningil og plitehan sa matag usa sa mga pasahero kay pakyaw ang ilang bayad, ipasikad sa matag biyahe ug sa gilay-on;

·         Di sila makapakanaog, ug labaw nang di makapasakay og mga pasahero, sa bisan asang bahin sa ilang ruta gawas lang sa gitakda nilang terminal ug destinasyon.

                -o0o-

        Ubos sa GT Express, makahimo na sila pagpangolekta og plitehan gikan sa mga pasahero apan gitakda sab nga tag-P2 ra matag kilometro sa matag pasahero.  Sa ato pa, sa unang lima ka kilometro, makakolekta silag P10, labaw sa P6 nga minimum nga plite sa PUJs.  Apan lahi sa PUJs, di gihapon silang kapasakay ni kapakanaog og pasahero gawas sa ilang garahe ug terminal.

        Matod sa V-hire drivers ug operators maalkanse gihapon sila kay wa man silay pasahero sa pabalik nga biyahe gikan sa ilang destinasyon padung sa terminal.  Maong nihangyo sila sa LTFRB ug sa nangreklamo nga drivers ug operators sa taxis. buses ug PUJs nga hatagan na lag kagawasan ang mga pasahero pagpili sa labing tukma nga sakyanan nga makahatod nila sa nagkalainlaing destinasyon.

                -o0o-

        Si LTFRB 7 OIC Reynaldo Elnar nitataw nga mahimong mausab pang mga lagda kon makumbinser ang ilang kadagkoan sa mga argumento pabor sa V-hire.  Si Cebu City Councilor Jack Jakosalem, tsirman sa transportation committee sa Cebu City Council, nitataw nga angay sang paminawon ang sentimento sa mga pasahero nga nakaphimus sa serbisyo sa V-hire.

        Sa iyang bahin, si Richard Cabucos, presidente sa Metro Cebu Taxi Operators Association (MCTOA), nireklamo nga kon di mabadlong ang kalapasan sa V-hire padayon gyong makan-ang ang mga pasahero sa taxis.  Samtang ang presidente sa Cebu Provincial Bus Operators Association, Nick Villahermosa, masaligon nga di kasustinir ang V-hire sa pagsubay sa ilang mga ruta ug pag-ilog sa mga pasahero sa ilang buses.

        Si Minda Ocliasa, usa sa mga pasahero nga nakapahimus sa serbisyo sa V-hire, nanghinaot nga mahusay ang panagsungi nga di masakripisyo ang interes sa mga sumasakay.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada for June 8, 2007

        SENTRO SA LOTTO            

 

        Ang bugtong nahibaw-an sa Philippine Charity Sweepstakes Office (PCSO) mahitungod sa mananaog sa P126.8 milyones sa bola sa lotto karong semanaha mao nga napalit niya ang tiket gikan sa outlet sa F. Ramos St. sa Dakbayan sa Sugbo.  Pulos na lang mga istorya nga di matino ang ubang gisumpay nga kasayuran mahitungod sa labing bag-ong multi-milyonaryo sa Pilipinas—nga taga Guadalupe siya, nga 30 anyos pa, nga lalaki, nga inhinyero, ug nga silingan rang Cebu City Mayor Tomas Osmena.

        Kay wa may bisan gamayng kasayuran mahitungod sa mananaog nga nahimutang sa tiket, mahimo sab nga di siya Sugbuanon kay nakahapit lang sa Ramos (daghang nagpuyo sa boarding houses sa Ramos nga mga tinun-an o mga trabahante nga taga laing lalawigan), nga labaw nang di taga Guadalupe ni silingan sa mayor, nga 60 anyos na, nga babaye diay, ug nga di siya inhinyero.

-o0o-

        Si Roberto Pio Cinco, ang tagduma sa lotto operations sa Sugbo, nitug-an sa DYAB Abante Bisaya nga makobra ug maggasto na lang sa mananaog ang iyang dakong daog apan mahimong sila dinhi sa Sugbo di lang gihapong kaila niya.   Pipila sa higpit nga mga lagda sa seguridad aron pagtino nga luwas ang mga mananaog sa lotto gikan sa mga kriminal ug mga mapahimuslanon:

·         Patalikdon sila sa pagkuha sa hulagway sa ilang pagdawat sa dagko nilang premyo gikan ni PCSO Chairman Serge Valencia; ug

·         Ang tseke nga ilang madawat mahimong idiretso og deposito sa sanga sa Land Bank of the Philippines nga naa ra sab mahimutang sa sud sa samang building ug busa nay bisan gamayng risgo inig gawas nila.

Maong nitambag si Cinco sa mananaog karong

semanaha, ma-Sugbuanon man siya o dili, ug sa umaabot nga mga mananaog sa lotto nga di na sila kinahanglang magda pa og police escorts o bodyguards sa ilang pagkobra.   Kay madugangan lang hinuon ang ilang hataganan og balato.

-o0o-

        Si Cinco niluwat sa mosunod nga mga katin-awan nganong dako kaayong halin sa lotto dinhi sa Sugbo kon itandi sa ubang bahin sa nasud:

·         Ang Sugbo maoy sentro sa minilyon ka mga dumuduong—magpapatigayon, mamumuo, tinun-an o turista—gikan sa nagkalainlaing mga lalawigan sa Kabisay-an ug Mindanao;

·         Kay sentro man sa patigayon sa Kabisay-an ug Mindanao, mas daghang kuwarta ang magbinayloay dinhi sa Sugbo; ug

·         Ang mga Sugbuanon mahigugmaon sa pagpamasin sama sa derby, sweepstakes ug bisan na gani sa ilegal nga mga sugal sama sa tigbakay.

Si Engr. Nigel Paul Villarete, Development ug Planning

Officer sa Dakbayan sa Sugbo, dunay laing pangagpas:  Mas dako ang halin sa lotto dinhi kay nagpabiling luwas ang Sugbo gikan sa jueteng ug last two ug inanay na gyong napapas ang karaang kabuang sa masiao.   [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com