Arangkada of Leo Lastimosa for January 13, 2008

       GWEN UG CRIS

 

       Kon mahinayon ang imbestigasyon sa Senado sa CICC ug ubang kontrobersiyal nga mga proyekto sa 12^th Asean Summit, magkaatubangay sa labing unang higayon silang Gobernador Gwen Garcia ug Crisologo Saavedra.  Kay wa pa magkatagbo ang ilang mga dan sukad sa pag-ulbo sa kontrobersiya.  Naglungutlungot unta si Saavedra pagtambong sa tigom nga gipatawag ni Garcia sa Capitol Social Hall niadtong Mayo 3, 2007.  Apan wa siya dapita. 

Matod ni Saavedra mahisama siya ni Joey de Venecia III, ang nagbisto sa ZTE scandal, nga gipatambong sa tibuok nga lahutay sa pakisusi.  Matod ni Saavedra siya ang naa sa posisyon sa pagpasabot sa mga sakop sa Senate Blue Ribbon Committee giunsa pagpatuman ang mga proyekto sama sa CICC, decorative lampposts ug surveillance cameras.

-o0o-

        Ang imbestigasyon sa Senado makahatag og kahigayonan sa mga opisyal nga gilambigit sa eskandalo apan wa diay labot sa paglaktod ug pagpalusot sa mga proyekto sa pagtabang pagpasabot sa mga magbubuhis unsay tinuod nga nahitabo:

·         Tinuod bang gidiktahan lang sa ilang kadagkoan pagpirma sa mga dokumento bisan kon wa silay kalabotan ni kasayuran unsa kamakiangayon ang mga transaksiyon?;

·         Tinuod bang gipugos gyod ang uban sa pagpirma ug pagluom sa ilang mga pangutana aron lang mapagawas dayong kuwarta sa kagamhanan?;

·         Tinuod bang bisan ang ilang mga pirma maoy nagbansiwag wa sila bahini bisan usa ka dako sa tambok nga komisyon sa mga transaksiyon?; ug

·         Aron makumbinser ang publiko nga wa silay labot, kang kinsa mang bolsa ang ilang nahibaw-an nga namurot?

-o0o-

        Gawas ni Garcia, dapiton sab sa mga senador silang kanhi Mandaue City mayor Teddy Ouano ug Lapulapu City Mayor Arturo Radaza.  Silang Ouano ug Radaza nasuspenso uban sa kadagkoan sa DPWH kay namirma sa program of works and estimates (POWE) sa overpriced nga deco lamps.

        Mga nakaila ni Radaza nisalikway sa mga bugalbugal nga maglisod si Radaza pagtubag sa mga pangutana sa mga senador.  Matod nila kamao si Radaza.  Apan di lang ganahang makig-atubang sa media.  Labi na karong pintok pa kaayong ilang mga pangutana.

-o0o-

Maayong balita alang sa senior citizens:  Mahimo nang lab-ason ang inyong mga pasaporte pinaagi lang sa email.  Ipada sa email address appointment@dfa.gov.ph ang kumpletong ngan, petsa ug dapit nga natawhan, numero sa pasaporte ug ang petsa sa pagluwat ini.  Tubagon mo sa DFA og email nga motakda unsang adlawa nga moadto sa passport office.  Gahinan og tinuyo nga luna ang mga mohikay sa ilang aplikasyon sa pasaporte ginamit ang email.

        Makapahimus sab sa sistema ang mga naghupot og pasaporte nga mapupos na karong tuiga.  Gipasalig sa DFA nga palapdan ang sistema alang sa ubang mga aplikante sa mosunod nga katuigan.  Hinaot makatanyag na ning maong pangalagad ang DFA Passport Office sa Sugbo.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com  

Arangkada of Leo Lastimosa for January 11, 2008

       PAUGAT SA MCC

 

       Salamat sa pamolitika, ang Mandaue City College (MCC) maoy usa sa labing alaot nga tulonghaan sa atong panahon:

·         Sukad natukod niadtong 2005, wa gahini bisan usa ka dako alang sa iyang operasyon;

·         Way building, ang classrooms nagkatag sa nagkalainlaing bahin sa Mandaue;

·         Ang unang mga tagduma wa mohatag og kuwentada pilay nakolektang matrikula ngadto sa Mandaue City Council;

·         Ang unang mga tagduma nagdumili pagbiya bisan gitangtang na sa board of trustees (BOT);

·         Ang bag-ong mga tagduma, kay wa man ilha sa unang mga tagduma, nagtukod og ilang kaugalingong tulonghaan;

·         Ang ordinansa nga nagtukod sa MCC naabtan og duha ka tuig una napublikar ug nahimong epektibo; ug

·         Pila lang ka adlaw human sa publikasyon, giusab ra sab dayon aron pagtangtang ni Mayor Jonas Cortes isip tsirman sa BOT.

-o0o-

        Sentro sa kontrobersiya ang 35 anyos nga presidente sa MCC, si Paulus Mariae Canete, kansang pasaporte sa paghupot sa katungdanan mao ang iyang pagka magtutudlo ni kanhi mayor Teddy Ouano sa University of the Visayas.  Si Canete maoy nitumaw nga labing dakong tunok sa pamunoang Cortes tungod sa iyang pagpabilin bisan gipalayas na sa BOT ug, karong bag-o, sa hukmanan.

        Apan si Canete nipasabot sa Arangkada sa DYAB Abante Bisaya nga ilegal ang kamandoan sa BOT nga gipangulohan ni kanhi mayor Ading Seno pagtangtang niya, way gahom si Cortes pagdiktar sa MCC kay di na siya maoy tsirman kon dili usa na lang ka sakop sa BOT, ang kalangay sa suholan sa MCC nagumikan sa pagdumili sa Mandaue pagtuman sa ordinansa nga naggahin og P5 milyones matag tuig alang sa tulonghaan, ug ilegal ang pagtukod ni Cortes og ikaduhang MCC nga gipangulohan ni Dr. Susana Cabahug.

-o0o-

        Si kanhi mayor Ouano gipasanginlang maoy nagsugnib sa kontrobersiya.  Iyang giwarawara ang MCC isip simbolo sa iyang programa sa edukasyon.  Gigamit pa gani niyang sukaranan pagpalayas ni Industriyalista Norberto Quisumbing aron gamiton ang luna alang sa MCC.

        Apan niinsistir si Cebu Provincial Board Member Weng Gakit, nga maoy chairman sa finance committee sa Mandaue City Council sa pagkatukod sa MCC, si Ouano maoy napakyas paggahin og bisan usa ka dako alang sa tulonghaan niadtong 2006 ug 2007.  Matod ni Gakit nag-agad lang sila sa budget nga gisumiter ni Ouano.

-o0o-

        Si Gakit niangkon nga dinalidali ang pagkatukod sa MCC.  Apan wa siyang kapasabot nganong way bisan usa ka sakop sa konseho nga nisupak sa binuang.  Si Cortes mismo di kapanghunaw kay siyay co-author sa ordinansa nga gipangamahanan ni karon Bise Mayor Carlo Fortuna.

        Sa wa pa modangop sa korte, si Cortes gipasanginlang nigamit og SWAT aron pagpalagpot nilang Canete ug kaubanan gikan sa MCC.  Sa kasamtangan, angayng luwason ang mga tinun-an gikan sa makauuwawng pasundayag sa paugat sa ilang katiguwangan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for January 10, 2008

       GWEN SA SENADO

 

       Ang ngan ni Gobernador Gwen Garcia maoy nag-una sa listahan sa mga ipatawag ug sukitsukiton sa Senado.  Kini kon mahinayon ang imbestigasyon sa Senate Blue Ribbon Committee sa kontrobersiya sa CICC sunod buwan.  Si Senador Panfilo Lacson nitataw nga di makapasalipod si Garcia sa "Executive Privilege" aron pag-isnab sa imbestigasyon o pagdumili pagtubag sa mga pangutana.

        Nag-una sa mga pangutana nga mahimong tubagon ni Garcia:  Nganong sayop ang mga numero nga iyang gihatag sa mga magbubuhis sa iyang paghatag og "kuwentada" sa proyekto niadtong Mayo 3, 2007?  Sipyat ba lang?  O nisuway gyod siya paglingla sa mga Sugbuanon?  Ug nganong wa man niya ipakita ang bidding documents sa transaksiyon hangtod karon, kapin na sa usa ka tuig human natukod ang CICC?

-o0o-

        Gawas ni Garcia, ipatawag sab ang ubang mga nagduma sa pagtukod sa CICC, sama nilang Bise Gobernador Gregorio Sanchez, Architect Manuel Guanzon ug ang department heads sa Kapitolyo.  Sa kataposan, matarung na gyod pagpasabot ang mga magbubuhis tinuod bang gilaktod ang subasta ug gibuak-buak ang mga kontrata.  Nga pulos higpit nga gidili sa Government Procurement Act, usa sa mga balaod nga mahimong usbon human sa imbestigasyon.

        Apan, alang nako, ang labing dako nilang tubagunon mao ang kalidad sa CICC, o ang kakuwang ini.  Giunsa man nila paggasto ang gibanabanang dul-an sa P1 bilyon nga kuwarta sa mga Sugbuanon nga nagusbat ug nangliki na man ang usa pa lang ka tuig nga building?  Ang labing dakong hagit alang nilang Garcia ug kaubanan mao ang pagkumbinser sa mga senador nga "world-class" ang CICC bisan sa nalangkat nang mga kisame ug nangatipak nang tiles.

-o0o-

        Kinsay responsable sa nag-ung-ong nga kalbaryo nilang Garcia?  Nakatag-an mo, si Cris Saavedra.  Siyay nagsuwat sa mga senador ug mga kongresista dihang namatikdan nga, sukwahi sa paspas nga pakisusi sa iyang gibistong mga anomaliya sa ubang mga proyekto sa Asean Summit, way nagtagad pag-imbestigar sa mga pasangil sa kahiwian sa CICC.

        Mahimong kapasanginlan si Saavedra nga nanimawos sa pagbasura sa iyang kontrata sa surveillance cameras.  Apan wa na siyay personal nga interes sa pagsusi sa deco lampposts ug CICC.  Salamat sa paghingan ni Garcia niya nga upaw (baldheaded creature) ug buang-buang (crackpot).

-o0o-

        Human sa pagtalaw ni Visayas Ombudsman Pelagio Apostol ug pagpangiyugpos sa kadagkoan sa COA, gipakaingon sa mga magbubuhis nga wa nay kapaingnan ang ilang mga pangutana labot sa CICC.  Apan di gyod diay maluok ang kamatuoran.

        Bisan unsa pay motibo ni Sen. Lascon, kinsa gihugun-hugong mag-presidente sa 2010, ang iyang pagpuntirya sa CICC angayng hangpon.  Matod pang Saavedra maklaro atol sa imbestigasyon unsa kamatinud-anon ang kaubanan ni Lacson sa kampanya batok sa pangurakot.  Tinud-on ba nilag sukitsukit si Garcia, duphan, o hapuhapon lang?  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for January 9, 2008

          DAGKOT SA LTO

 

          Nagpa-goryo-goryo lang si kanhi LTO 7 director Alex Leyson.   Mao ni pasangil ni Bebot Gingoyon sa DOTC nga nadestino niadto sa LTO dinhi sa Sugbo.  Si Gingoyon nitawag sa Arangkada sa DYAB Abante Bisaya aron pagtataw nga di angayng tuohan si Leyson sa iyang pagpanghimakak og bisan unsang kasayuran sa pagkarehistro sa gidudahang pinayuhot o kinawat nga mga sakyanan sa lokal nga mga buhatan sa LTO.

          Si Leyson, nga gibalhin ngadto sa LTO 8 human sa sibaw nga mga pasangil nga napakyas siya pagbadlong sa kuwestiyonableng rehistrasyon sa mga sakyanan, nipasabot nga wa siyay labot sa kahiwian.   Kay ang rehistrasyon sa mga sakyanan sa lokal nga mga buhatan wa moagi sa rehiyonal nga buhatan.  Matod niya bisan online nang narehistrong mga sakyanan di makita sa ilang database kon nasumiter bang tanang gikinahanglang mga dokumento.

-o0o-

          Apan nipasangil si Gingoyon nga dugay nang nahibawo si Leyson sa kahiwian.   Matod ni Gingoyon mahimo gani nga nakabahin si Leyson sa dakong kuwarta nga gibayad (gitawag sa taga LTO og "dagkot") sa mga nagparehistro sa kuwestiyonableng mga sakyanan.

          Gibutyag ni Gingoyon nga gimandoan sila sa ulohang buhatan sa DOTC pagsikop sa mga sakyanan nga way klarong mga dokumento sa transaksiyon.   Nagsugod sila pagsikop sa mga sakyanan niadtong Mayo sa niaging tuig.  Pipila sa ilang nadakpan mao ang dagkong mga magpapatigayon ug tag-as nga mga opisyal sa Sugbo.

          Matod ni Gingoyon nga pipila sa ilang nadakpan nagpalaban ni Leyson.   Wa siya mabalaka kay masaligon nga dasonan ni Leyson ang ilang operasyon.  Apan ang sunod niyang nahibaw-an mao nga gitangtang na siyang Leyson gikan sa LTO 7 ug gibalik sa DOTC.

-o0o-

          Kasagaran sa nadakpan nilang mga sakyanan way clearance gikan sa Customs ni sa BIR.   Giingnan lang sila sa nadakpang mga motorista nga girehistro sa LTO ang mga sakyanan human saari nga "to follow" ang kuwang nga mga dokumento.

          Matod ni Gingoyon gipiyongan lang sa taga LTO ang kakuwangan tungod sa labing menos P9,000 nga mabolsa nila sa matag sakyanan.   Tungod sa kadaghan sa mga sakyanan nga narehistro, gidudahang daghang mga opisyal ang nabuhong sa "dagkot."  Dayag kaayong raket nga maglisod pagtuo si Gingoyon nga way kasayuran ini si Leyson.

-o0o-

          Human nipahibawo ang mga kongresista nga imbestigahon nila ang nisiaw nga pagpangrehistro sa smuggled o kinawat nga mga sakyanan dinhi sa Sugbo, nahibaw-an ni Gingoyon nga nagkara-kara dayong lokal nga mga opisyal sa LTO paguba sa mga dokumento.   Palabihon nilang manubag sa pagkawagtang sa mga dokumento kay sa mapamatud-an nga ilang girehistro ang mga sakyanan bisan kuwang o peke ang mga dokumento.

          Maong nitataw si Gingoyon nga di angayng ibalhin lang si Leyson.   Kay magtimaan ning giulug-ulogan lang ang publiko kay way matinud-anong imbestigasyon nga mahimo.  Ug nga magpadayon ang "dagkot" sa LTO.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for January 8, 2008

          P13B NGA SENSIYO

 

          Tigbaligya og load sa cell phones sa Kalunasan, Cebu City nahibung nga ang tag-mameso nga iyang gigakotan og scotch tape, inay iphon lang nga maoy naandan, gibungkag sa iyang supplier ug gitagsatagsa pagpapilit sa magnet.   Gipasabot siya sa iyang suki nga ang tinuod nga sensiyo di masuyop sa magnet.  Nahugno siya dihang usa sa mga sensiyo nipilit.   Giingnan siya sa iyang suki nga usa siya sa nagkadaghan nang nalutsan sa mini nga tag-peso nga sensiyo.

          Human nakabati sa kasinatian sa taga Kalunasan nga nisumbong sa Arangkada sa DYAB Abante Bisaya, tag-iya og sari-sari store sa Sambag Uno nidali-dali pagtapok sa tanang tag-mameso nga iyang halin ug gipaduol sa magnet.   Masulub-on siyang nipahibawo namo nga daghan sa iyang mga sensiyo ang nipilit.

-o0o-

          Lain namong tigpaminaw, usa ka public school teacher sa Toledo, niingon nga dugay ug daghan na sab silang nabiktima sa mini nga tag-diyes sentabos nga sensiyo.   Matod niya nagkadaghan nang mga tindahan nga di na manawat sa gidudahang mga sensiyo.

          Gihulagway nila ang "mini" nga mga sensiyo nga mas sinaw kay sa naandan.   Apan gawas sa kasinaw, wa gyoy kalainan ang gidudahang mga sensiyo:  Managsama ang gidak-on, gibag-on, gibug-aton, mga logo, mga hulagway, mga letra ug mga numero.

          Apan, yuna pa, kinsa may maghagu-hago pag-peke sa mga sensiyo nga gawas nga kuti kaayong hulmahon gamay ra kaayo ang bili?   Mas masabot ang pag-peke sa mga papel de bangko, kasagaran P1,000 ug P500, kay gawas nga gamay rang gasto sa pagpatik sa papel dako kaayo ang ginansiya kon makalusot.

-o0o-

          Si Atty. Lorenzo Zafico, regional director sa Bangko Sentral ng Pilipinas (BSP), nipasalig nga way mini nga mga sensiyo nga nikatap sa Sugbo ug ubang bahin sa nasud.   Matod niya ang gidudahang mini nga mga sensiyo sinaw kay bag-o lang gipagawas.

          Gipasabot sang Zafico atol sa pakighinabi sa DYAB Abante Bisaya nga, lahi sa karaang mga sensiyo, mopili na sa magnet ang bag-ong mga sensiyo.   Sa ato pa, ang supplier ug tigbaligya og load sa Kalunasan, ang tag-iya og sari-sari store sa Sambag Uno ug ang public school teacher sa Toledo di na angayng mahadlok sa sinaw ug mahimo nang mobalibag sa ilang magnet.

-o0o-

          Tungod ning bag-ong gipagawas, nadugangan nang 1.140 bilyones ka mga sensiyo nga nahulma sa BSP alang sa Sugbo ug sa tibuok nasud niadtong 2006.   Ang kinatibuk-an nga nikatap niadtong higayona niabot og 12,131.88 milyones ka sensiyo.  Ang bili sa tanang sensiyo:   P13 bilyones.

          Mas maayo tingaling tuohan na lang ang pasalig sa BSP kay way makaato pagpatandang sa magnet sa tanang nahulmang mga sensiyo.

          Sa samang tuig, 2,068.55 milyones ka papel de bangko ang gipakatap.   Nibalor og P448.9 bilyones.  Way banabana ang BSP pila ang mini nga papel de bangko ang nikatap karon.  [30]   leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for January 7, 2008

       KASAL UG KAWAT

 

       Niay kasal nga molupig sa mga drama sa radyo ug telebisyon.  Sa usa sa mga simbahan sa uptown area sa Dakbayan sa Sugbo, may managhigugmaay nga malipayong niatubang sa pari uban sa nahinangop nilang mga kabanay.  Way nagdahom nga sa pagpangutana sa pari kon wa bay mobabag sa kasal, may babaye nga nisiyagit ug niangkon nga siyay tinuod nga gihigugma sa pamanhunon.

        Naukay ang mga nanambong sa solemne untang kalihokan.  Mas nakugang sila dihang ang lalaki nibiya sa altar, nitalikod sa pangasaw-unon ug niduol sa babaye.  Ug way bisan usa nilang nakatuo dihang nigawas siya sa simbahan kuyog ang babaye.

-o0o-

        Bisan wa mahinayong kasal, ang mga bisita nangadto sa nabayran nang reception.  Ang pamilya sa lalaki nangauwaw hinuon ug wa na manguyog.  Nakasabot ang kadaghanan nganong putol nang ulo sa groom sa wedding cake nga ilang naabtan.  Wa hinuoy giganahan pagkaon.  Silang tanan nisimpatiya sa kaguol sa pangasaw-unon.

        Pagkaugma, nakugang ang bride kay sayong nanuktok sa ila ang nisibat niyang groom.  Nipasabot ang lalaki nga ang bride ang tinuod niyang gihigugma.  Wa kuno siyay kalibotan sa iyang gihimo.  Mora kuno siyang gisuyop pagkuyog sa iyang kanhi hinigugma.

        Nahigugma pa sab ang bridge sa groom.  Apan human siya talikdi sa ilang kasal, unsaon pa man niya pagsalig sa lalaki sa mas dagkong responsibilidad sa panagtiayon?  Hangtod sa akong pagsuwat ini, nagsige pag text ang laki paghangyo nga makig-uli.

-o0o-

        Sa usa sa mga lungsod sa kasadpang Sugbo, may kasal sang diriyot wa mahinayon.  Ang bride morag naamang dihang gipangutana sa pari dawaton bang pamanhunon.  Gihunong ang kasal ug gipangutana sa pari ang babaye sa sakristiya nganong wa siya motubag.  Nikumpisal ang bride nga nahadlok siyang sulngon ang kasal sa kanhi hinigugma sa iyang pamanhunon.  Tungod sa maymay sa pari, nakatingog nang bride, way kanhi hinigugma nga nagpakita ug nahinayon gyong kasal.

        Sa samang lungsod, may kasal sang wa mahinayon.  Apan way eskandalong nahitabo sa altar.  Kay usa ka adlaw sa wa pang kasal, niabot ang asawa sa pamanhunon nga sundawo ug nabisto ang iyang pangilad.

-o0o-

Inilang pamilya sa Sugbo nakapalit og Pajero sa usa ka car repair shop sa uptown.  Human sa pila ka adlaw nilang gamit, naaksidente ang sakyanan.  Nahibaw-an sa kapolisan, human susiha ang mga dokumento sa sakyanan, nga kinawat kini.

        Usa ka sakop sa pamilya nisukmat sa ilang gipalitan sa sakyanan ug nangayo nga ulian sa ilang kuwarta.  Nisugot ang dealer.  Apan ang iyang financier maoy nibalibad.  Ang financier, usa sa labing dakong negosyante sa Sugbo,  nitanyag sa mga biktima nga ilisan silag laing sakyanan.

        Napugos ang sakop sa pamilya pagbundak sa ngan sa iyang mga ginikanan.  Pagka sunod adlaw dayon, giuli ang ilang kuwarta nga way iban bisan usa ka dako.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for January 6, 2008

       DI MASINGO

 

       Nalisngag ang mga ilong sa mga barangay kapitan nga nagtigom sa Social Hall sa Kapitolyo sa Sugbo.  Isog kaayong baho nga ilang nasimhotan.  Di sa naandang alisngaw sa linigwatay sa politika kay naanad na sila ana.  Kon dili sa mas asgad nga anso nga nihakop sa tibuok palibot.  Kadiyot rang ilang piniliay apan wa kapugong sa ilang kaugalingon sa pagreklamo.  Labihang daghana gyod tingaling nangihi kay hastang mga politiko gibahoan man.

        May sukaranan si Gobernador Gwen Garcia nga magpaminti sa kasuko.  Iyang gisapawan og bag-ong pintal ang Kapitolyo ug gipalabong ang mga tanom sa lapad nga hardin.  Di siya gustong kapasanginlan nga taphaw rang iyang pagpanindot.  Nga inay mohumot nisamot na hinuon kalang-og ang Kapitolyo ubos sa iyang pagduma.

-o0o-

        Ambot nganong wa pay mga kawani nga giimbestigar, gisuspenso ug gipanglabay gawas sa Kapitolyo pila ka adlaw human sa makauuwawng insidente.  Luya kaayong reaksiyon sa gobernadora kon itandi sa kapaspas niyang nakapasangil ug nakasilot sa mga kawani nga gidudahang wa mobilib sa iyang liderato.

        Wa pa sab niya nganli hangtod karon ang mga tawo ni ang kahugpongan nga responsable sa pagsablig sa bahong duga sa ilang lawas nga nakabuong sa kaligdong sa iyang gitawag nga "heritage monument."  Di tingali niya sila mga kaatbang.  Kay gawas nga wa unta tuguting makagamit sa social hall, hagbay ra unta silang gitaral sa Barili o sa mas layo pang hukmanan aron kapangayoan og danyos.

        Gani, wa niya sila hudlata.  Igo lang gipangayoan og katin-awan.

-o0o-

        Kon tinud-on sa Kapitolyo pagukod ang nagbinastos nga mga nangabang sa social hall, sayon ra kaayo silang ilhon.  Sublion lang ang footage nga nakuha sa security cameras nga gitaod ni Capitol Security Consultant Byron Garcia.  Gawas nga mabantang ang mga dagway, mahimong mabati pang pisik kon nahinayon ang plano ni Byron pagbutang og mikropono sa cameras.  Lain ning kahigayonan pagmatuod sa Sugbuanong mga magbubuhis nga di salida ni usik-usik lang ang pagtaod sa modernong kahimanan sa pagpaniktik.

        Makasabot hinuon ko kon di magtagad si Byron pagsubli sa footage.  Nalinga tingali sa praktis sa mga binilanggo sa CPDRC alang sa Sinulog.  O mahimo sang, sama sa pagpatay ni anhing Sta. Fe. mayor Rogelio Ilustrisimo Sr., naatlan nga naguba ang camera.

-o0o-

        Gawas sa pagpalayas sa anso, may mas dakong gimbuhaton si Gobernador Garcia:  Unsaon man niya pagkumbinser ang mga Sugbuanon nga matinud-anon siya sa pagbanhaw sa katahom sa Kapitolyo?  Ug unsaon man niya sila pagpatuo nga matinud-anon ang iyang paningkamot paghimo sa Kapitolyo nga mas takos sa pagtubag sa ilang mga panginahanglan ug pagpalambo sa lalawigan?

        Kay makahasol ang mensahe nga niagas, aw nitumaw diay, sa iyang kaugalingong nataran.  Inay pasidunggan sa iyang kakugi, gihubug-hubogan ug giihian man lang hinuon ang iyang social hall.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for January 5, 2008

       SIYA RAY MAGBUOT?

 

       Kapait.   Alang diay ni Gobernador Gwen Garcia siya ray magbuot unsay mga dokumento sa Cebu International Convention Center (CICC) ang ipagawas ug kon kinsa ray patan-awon sa maong mga dokumento.  Mao ni nitumaw sa (1) iyang pag-insistir nga accounting ang iyang gihimo niadtong Mayo sa niaging tuig nga pagbanabana sa gasto sa CICC ug sa (2) iyang pagdapit nga moadto ko sa iyang buhatan aron maghimo siyag one-on-one accounting espeyal alang lang gyod nako.

        Angayng pahinumdoman si Garcia nga iyang obligasyon ang paghatag og kuwentada sa dakong gasto sa CICC atubangan sa Sugbuanong magbubuhis di sa usa lang ka kabos nga sakop sa media.  Kon tinuod nga andam na siyang mobukhad sa tanang mga dokumento sa CICC, angay ni niya ipakita ngadto sa katawhan ug di nako lang.

-o0o-

        Sa iyang gipatawag nga tigom sa Kapitolyo niadtong Mayo 3, 2007, si Garcia nipasigarbo nga ang kinatibuk-ang gasto sa CICC P581.273 milyones ra.  Sa way pagpakita og bisan unsang dokumento, nangangkon siya nga sobra pang kapin sa P637.4 milyones nga gigahin sa Cebu Provincial Board.

        Apan tak-om na si Garcia dihang nabisto human sa pipila ka adlaw nga naningil pa diayng WT Construction og dugang P261 milyones alang sa site development, structural, civil ug architectural works (P176M) ug electrical ug plumbing works (P85M).  Wa siyay katin-awan bisan gamay nganong wa maapil sa iyang banabana ang final billing sa WT nga nadawat sa Kapitolyo niadtong Pebrero 21, o kapin sa duha ka buwan sa wa pa niya pagutmi ang mga nanambong sa upat ka takna nga tigom sa Capitol Social Hall nga iyang gipatawag niadtong Mayo.

        Samang way klarong katin-awan nganong nigahin ang provincial board og dugang kuwarta alang sa CICC human sa billing sa WT.

-o0o-

        Si Garcia, sa di pa mangangkon nga mohatag na lag kuwentada aron mahilom na ko sa akong mga komentaryo, angayng pahibaw-on nga gimando sa mosunod nga mga balaod ang paghatag og matinud-anong kuwentada sa CICC:

·         Una, ang Bill of Rights sa 1987 Constitution:  Sec. 7. The right of the people to information on matters of public concern shall be recognized. Access to official records, and to documents and papers pertaining to official acts, transactions, or decisions, as well as to government research data used as basis for policy development, shall be afforded the citizen, subject to such limitations as may be provided by law; ug

·         Ikaduha, ang Code of Conduct and Ethical Standards for Public Officials and Emloyees (Republic Act. No. 6713):  Rule VI, Sec. 6. All public documents must be made accessible to, and readily available for inspection by, the public during working hours, except those provided in Section 3. Rule IV (kon naglambigit sa national security o invasion of privacy).  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for January 4, 2008

       MAS HAWOD NIYA

 

       Labihang sukoa ni Gobernador Gwen Garcia nga nakakuha ko sa mga dokumento sa pagtukod sa Cebu International Convention Center (CICC) nga giimbestigar, gisuspenso ug gilabay niya gawas sa Kapitolyo ang mga kawani nga gipasanginlang maoy nangawat sa mga dokumento.  Nga nakapahibung pag-ayo sa nagpakabana nga mga magbubuhis.  Kon wa siyay gitagoan sa mga transaksiyon sa CICC, nganong mora man siyang naghuramentado human nakalili ang mga Sugbuanon sa pasiunang listahan sa mga gasto?

        Ang nakuha nakong mga dokumento sa CICC hagbay rang nasumiter ngadto sa Visayas Ombudsman.  Maong dakong bakak ang pangangkon nga wa silay kapasikaran paghimo sa ilang kaugalingong imbestigasyon maong magpaabot lang una sa special audit sa Commission on Audit (COA).  Apan ang COA nanghunaw og bisan unsang kasayuran sa special audit nga gihisgutan ni Apostol.

-o0o-

        Nga nakapatumaw sa pagduda nga may higanteng konsabo pagpug-ok sa mga dokumento sa CICC:  Nga nagsugod sa pagpapating ni Garcia atubangan sa sibaw nga awhag sa kuwentada giunsa niya paggasto ang buhis nga siningtan sa mga Sugbuanon; nga gisundan sa taphaw nga paghapuhap sa COA sa gagmitoy kaayong mga transaksiyon sa CICC; ug gidasonan sa pagpangiyugpos sud na sa usa ka tuig sa Visayas Ombudsman nga maoy gidangpan sa mga nangayo sa bidding documents sa CICC.

        Maong hangtod karon, kapin na sa tuig human natukod ang CICC, wa pay katin-awan nga naluwatan sa pipila sa makalibog nga mga transaksiyon sa CICC:

·         Nganong managsama mang gasto hangtod sa kataposang usa ka dako sa substructure ug superstructure (P59,611, 997.92) nga mas mahal man gyong tibuok building kay sa mga istruktura nga gilubong sa yuta; ug

·         Nganong ang structural steel, nga kabahin na unta sa mga kontrata sa substructure ug superstructure, gibuak man sa duha ka kontrata (P200 milyones ang una ug P107 milyones ang ikaduha)?

-o0o-

        Kon gisurender pa lang ni Garcia ang mga dokumento sa CICC ngadto sa Ombudsman, nakabuylo na untang imbestigasyon ug mahimong napasabot na sa tanang hingtungdan ang kinatibuk-ang transaksiyon.  Mahimo ganing kalugwayan pang pagtago giunsa paggasto ang kuwarta sa mga Sugbuanon kay masalimbongan man sa Ombudsman ang mga dokumento nga "confidential" kay nagpadayon pang imbestigasyon.

        Kon mahinayong imbestigasyon sa CICC ug ubang proyekto sa Asean Summit sunod buwan, ang kaisog ug kagamhanan ni Garcia, nga mahimong maoy nakahudlat sa mga imbestigador sa COA ug Ombudsman, di makapakurog sa mga senador.  Maong mapugos na siya pagtahan sa mga dokumento.  Ug ang mga senador wa igdungog nga ganahang motago sa mga dokumento sa ilang imbestigasyon gikan sa publiko.

        Maong sa gusto niya ug sa dili manubag si Garcia sa dakong gasto (nga, sa iyang kaugalingong pung, iyang gihulagway nga makalilisang) sa CICC (nga, bisan sa tanang liki ug guba, iyang gihulagway nga "world class").  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for January 3, 2008

          MABISTO NA KAHA?

 

          Kapin na sa tuig human natukod ang Cebu International Convention Center (CICC), apan si Gobernador Gwen Garcia padayong nagdumili paghatag sa mga dokumento giunsa niya paggasto ang gibanabanang kapin sa P1 bilyon nga buhis sa mga Sugbuanon.   Inay tahuron ang katungod sa katawhan pagpakisayod, gihasi ni Garcia ang tanang nangahas pagpangayo og kuwentada.

          Ang Visayas Ombudsman og Commission on Audit (COA) klaro sang nanagana pagsusi sa mga pasangil sa kahiwian sa usa sa labing dakong proyekto sa niaging 12 ^th Asean Summit.  Gibungul-bungolan lang nila ang sibaw na kaayong awhag sa katin-awan ug gidaot hinuon ang ilang kaugalingong mga imbestigador nga way igong katakos ug panahon pagsubay sa "komplikadong" transaksiyon.

          Asa na man lang modangop ang nagpakabanang mga magbuhis?

-o0o-

          Di silang kapalaban sa mga sakop sa Cebu Provincial Board nga, inay motuman sa ilang tahas pagsubli sa mga transaksiyon nga gisudlan sa gobernadora, ug inay bawion ang makauuwaw nga paglingiw-lingiw lang sa kahibulongan nga pagpanliki sa bag-o nilang building, nidugang hinuon sa gahin sa gikahadlokang niburot na pag-ayo ug way kinutobang gasto sa CICC.

          Di sab silang kaadto sa mga mayor sa lalawigan nga, tungod sa dakong panginahanglan sa mga proyekto sa ilang mga dakbayan ug kalungsoran, ug tungod sa kamadanihon sa nagbuntaog nga P2 bilyones nga puntil sa Kapitolyo, napugos pagsikit sa gobernadora ug pagpaka-buta-bungol sa kontrobersiyal niyang mga lakang.

          Labaw nang di silang kahangad sa tabang sa Malakanyang.  Kansang mga tagduma gilambigit sa mas dagko pang kahiwian.  Ug kansang interes di ang kaayuhan sa kinabag-an, kon dili ang paggawong sa suporta sa lokal nga mga alyado aron lang magpabilin sila sa gahom.

-o0o-

          Maong morag bugnawng tubig nga nitubod sa nag-alintabong disyerto ang pahibawo sa Senado nga susihon nila ang gipasangil nga kahiwian sa mga proyekto sa summit apil na sa CICC.   Bisan sa gikaintapang kaguliyang ug pamolitika sa nangaging mga imbestigasyon sa mga senador, mas mayo na lang kay sa pasagdan ang mga transaksiyon nga langawon ug lawalawaan sa kalimot.

          Gikahadlokan hinuon nga, tungod sa presensiya sa mga senador nga may mga ambisyon sa 2010 ug nagtan-aw sa Sugbo nga usa sa labing adunahang tinubdan og mga boto, mas dako ang kahigayonan nga, sa makausa pa, mahimo na sang circus ang kalihokan.

-o0o-

          Apan may kahigayonan sang mga magbabalaod pagsubli sa mga balaod nga mahimong nalutsan sa susihong mga transaksiyon, sama sa Government Procurement Act, Code of Conduct and Ethical Standards ug ang pamolitika sa mga kaso sa COA ug Ombudsman.

          Labaw sa tanan, may gahom ang Senado pagkuha sa mga dokumento sa mga transaksiyon.   Apil ang dugay nang gitagoan nga mga dokumento sa CICC.  Tinuod gyod tingali nga ang katarung, bisan unsa kalangay ug katungason, maoy mopatigbabaw sa kauwahian.   [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for January 2, 2008

PAGKAPUKAN NI GLO

 

Ang kaldero nga gilung-agan sa bugas, o bisan ang takuri nga giinitan lang og tubig, kinahanglang may kahungawan.  Kay kon hingpit nga tak-opan, mamugos gyod pag-awas ang lanot sa linung-ag.  Mahimo ganing moulbo ug mobusikad ang nagbukal nga tubig.  Di lang ang kusinera maoy mameligrong mapaso.  Ni ang kusina ray mahulga sa sunog.  Kon dili madali pagpawong, mahimong ang tibuok bay maoy maugdaw.

Nga maoy kahimtang karon sa nasud:  May linung-ag ug pinabukal nga mga pagduda nga way kahungawan; ug busa di lang ang kusinera nga mahiligon sa tabon kon dili ang tanang tagbalay ug bisan ang kasilinganan maoy nag-ungaw sa nag-alburuto nang katalagman.
               

-o0o-

Maong kinahanglang kahatagan ug kahungawan ang dugay nang naitos ug nagbaga nga mga pasangil sa pagpanikas ug pagpangawat batok ni Pres. Arroyo.  Di mahimong iya lang tayhopan og mga ulug-ulog kay mosamot hinuon pagsilaob ang kayo.  Di mahimong doblehon ug palig-unon ang tabon kay mosamot lang kabangis ang pag-ulbo.

Kon pasagdang makahungaw ang kaldero ug takurili, mahimong mangalimyon ang kahumot sa lunsay nga bugas ug tubig.  Mahimo sang mangalisbo ang kalang-og sa bugas nga dugay nang natahop kay gisabwan diay og kanal.

Angay sang susihon unsay nakasugnod sa nag-alintabong kayo.  Kon di masabligan og katin-awan ang nagdilaab nga mga pagduda, manguros ug manglayat na lang tang daan gikan sa kusina.

-o0o-

Inay tarungon pagduma ang iyang kusina, si Arroyo nagsige hinuon og pangita og dugang tabon sa di kalikayang mga alisngaw matag karon ug unya.  Wa siyang kabantay nga hapit na niya mapikot ang tanang gawasanan.  Ug nga kon iyang tiwasan, ang kaldero ug takuri nay mangliki sa di pa hingpit mabungkag.

Natapakan niyang pag-alsa nilang Senador Antonio Trillanes IV ug Heneral Danilo Lim karon.  Apan duha lang sila ka lugas sa naglawud-lawod nga nagbukal nga kahimangod.
               

-o0o-

Nilampos si Arroyo pagtabon sa iyang linung-ag ug pinabukal nga tubig sud na ron sa unom ka tuig.  Gusto niyang padayon silang patak-umon sa mosunod pang dugang tulo ka tuig.  Ang tanang nangaging pagsuway pagtusdik sa iyang pagpig-ot gitunglo niya nga linuog nga kalapasan sa balaod ug pintas nga hudlat sa iyang linung-ag ug init tubig nga kapuslan unta sa tanang tagbalay ug kasilinganan.

Apan si Arroyo ang gitumbok nga nakahimo sa labing dakong kalapasan:  Gipasanginlan siyang nangawat sa kaldero ug takuri; nga ang iyang linung-ag ug ininit di kaabot sa kadaghanan kay gitagana na alang sa iyang mga hinanib; ug nga ang kusina ug tibuok tigbayon iyang gipanglubag ug gitrangkahan aron siya ray magwarawara sa luwag.

Ang mga tagbalay, bisan unsa nila kagutom ug kaburong, di mahitabong motugot nga mosilaob ang ilang pinuy-anan tungod lang sa kusinera nga nakalimot nang usa lang siya ka suluguon.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for January 1, 2008

LAHUTAY NI GLO

 

Ning pagsugod sa bag-ong tuig, way ganahang molalis sa pangangkon nga ang bisan unsang lab-as nga pagsuway pagpalagpot ni Pres. Arroyo pinaagi sa impeachment seguradong mapakyas.  Sa ika-upat nga sunudsunod nga tuig.  Ang lunod-patay nga pagdupa sa mga kongresista ni Arroyo, bisan sa kaseryuso sa mga pasangil ug kaabunda sa mga ebidensiya batok niya, maoy labing lig-ong argumento batok sa kampanya pag-usab sa sistema sa kagamhanan gikan sa presidential ngadto sa parliamentary.

May sukaranan ang kahadlok nga kon magmalampuson ang cha-cha, madasig ang mga politiko sama ni House Speaker Jose de Venecia pagbusdik sa iyang mga sakop ginamit ang atong buhis aron makapadayon pagpahimus sa katungdanan ug mosamot kadako ang tentasyon sa mga lider samang Arroyo paglugos sa demokratikanhong mga institusyon aron magpabilin sa gahom hangtod sa hangtod.

-o0o-

Ang talagsaong lahutay ni Pres. Arroyo pagbaraw sa tanang pagsuway sa politikanhong oposisyon ug ubang nagpakabana nga mga pundok pagtangtang niya sa Malakanyang gisubay ngadto sa iyang talagsaong kaalam sa kasaysayan sa atong nasud ug katawhan.  Nga nabulit sa
nagkalainlaing matang sa pagkabuak-buak sa atong mga katiguwangan.  Gikan sa pagka-wa nilay alamag sa nasudnong bugkos nga makahiusa unta nila batok sa kabangis sa mga langyaw gatosan na ka tuig ang nilabay hangtod sa atong makapa-inutil nga bisyo sa pagpangiyugpos karon.

Nga maoy hinungdan nga sayon ra kaayo tang naulipon sa mga Katsila, mga Hapones ug mga Amerikanhon.  Nga mao say way kukauwaw nga gipahimuslan sa bag-ong mahari-harianon natong mga pangu sama sa diktador nga si anhing Ferdinand Marcos.  Ug ni Arroyo nga makiangayong gihulagway nga maoy labing maayong tinun-an ni Marcos.

 -o0o-

Ang kutas nga pangandam ni Arroyo pagtungkawo sa palasyo mahimong nanukad sa sakit nga pagpamutos sa ilang pamilya sa Malakanyang human napilde ang iyang amahan, si anhing presidente Diosdado Macapagal, ni Marcos.

Mahimong sa tibuok niyang kinabuhi, bisan sa wa pa mahimong sakop sa gabinete, senador ug bise presidente, gisuhito nang Arroyo unsaon pagbuwang ang mga politiko nga sama nilang FPJ, Ping Lacson ug Raul Roco; unsaon paglutas ang mga heneral sa ilang amo samang FVR; ug unsaon paggawong ang mga institusyon, sama sa Comelec, Kongreso ug simbahan.

-o0o-

Dihang niabot nang ting-ani sa tanan niyang kahago, napamatud-an ni Arroyo nga mas takos siya sa politikanhong mga maniobra batok sa tanan niyang karibal, apil nang Marcos, salamat sa nakat-onan niyang mga leksiyon gikan sa mga buslot sa diktadura.

Napamatud-an ni Arroyo nga, lahi nilang Ramon Magsaysay ug Cory Aquino, di siya kinahanglang higugmaon aron magpabilin sa gahom.  Nga di sab igo nga, samang Marcos, kahadlokan lang siya.  Kon dili kinahanglan sab niyang bihagon ang batakang mga institusyon aron nga ang kabuhong sa ilang mga haligi hingpit nga mag-agad sa iyang pagpabilin sa gahom.  (Ugma:  Pagkapukan ni Glo)  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for December 30, 2007

LEKSIYON SA 2007

 

Napamatud-an nako sa makadaghang higayon karong tuiga ang leksiyon nga gisilsil sa atong katiguwangan sud na sa kapid-an ka katuigan:  Nga kon mosuway ka paggawas sa imong kahon ug mosuhid sa palibot ginamit ang bag-ong mga mata, makakita ka matag higayon og bag-o ug mas maayong mga paagi pagtuman sa imong inadlawng mga gimbuhaton.

Pananglitan, nakaplagan nakong mogawas dayon ang akong tibuok tingog gikan nga magbaktas.  Kay kabahin na mang hukmanan sa akong mga ruta sa bag-ong tuig, mas daling abton ang ABS-CBN
Broadcast Complex sa Jagobiao gikan sa Palace of Justice sa Dakbayan sa Sugbo libot sa gikaintapang trapiko sa Banilad kay  sa tanus unta kaayo nga Mandaue highway.  Mas daling plantsahon ang akong linabhan kon iyabyab una ihayhay.  Ug mas kapugngan ang pagburot sa akong tiyan kon maglakaw og napu ka gutlo matag adlaw inay mangambisyon og tagsa ka oras sa gym nga di matuman.

-o0o-

Usa sa nausab karong tuiga mao ang akong paboritong bisyo pagpaminaw sa radyo.  Kay di man maklarong signal kon magtrabaho ko sa PC, napugos ko pagdiskubre sa mga estasyon sa radyo sa Internet.  Natultolan nakong mga tulomanon sa labing kontrobersiyal nga mga magsisibya sa Estados Unidos, sama nilang Rush Limbaugh ug Howard Stern.

Nadani sab ko sa mga estasyon nga mopalili nato sa ugma sa industriya:  Ang mga tigpaminaw maoy magpili sa mga kantang patokaron ug ang sibyaanan igo na lang mangita sa susamang mga
awit.  Akong mga kinaham ang Pandora (http://www.pandora.com), nga CD quality ang tingog, LastFM (http://www.lastfm.com), nga kinadaghanan og kanta, ug Jango (http://www.jango.com), nga morang jukebox.

-o0o-

Sa ikaduhang sunudsunod nga tuig karong tuiga, online ang tanang sinuwat nga mga balita sa DYAB Abante Bisaya.  Lahi sa karaan ENR (electronic newsroom) nga offline ug magamit lang sud sa sibyaanan, ang DYAB Wiki maablihan sa bisan asang PC.  Sa ato pa, ang newswriters makahimo pagpuno sa among major newscasts gikan sa ilang mga pinuy-anan.

Laing mga bentaha:  (1) Makapatuyang mi og puno sa archives nga di magbaguod ang among PCs; ug (2) ma-upload nang digital recording sa among interviews, mahimoag voice clips ug ma-archive.
               

-o0o-

Laing leksiyon nga akong nakat-onan karong tuiga:  Di tanang kausaban makaayo; may mga mithi nga, bisan sa kiat nga pag-usab-usab sa panahon, kinahanglang magmakanunayon.

Di ang tanang mas sayon mas maayo.  Mas sayon ang pagligoy apan mas maayo ang pagkugi.  Mas sayon ang pagpahimus apan mas maayo ang pagka-maalagaron.

Salamat sa Kongreso ug Malakanyang, akong nakat-onan nga samtang mas sayon ang pagpangawat ug pagpanikas apan mas maayo gihapon ang pagka-matinud-anon.  Ug salamat sa Kapitolyo, akong nakat-onan nga mas sayon ang pagsipsip apan sa tanang higayon mas maayo ang pagbarug alang sa katarung ug kaligdong.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for December 31, 2007

        ILA ANG 2007

 

   Ang overseas Filipino workers (OFWs), di ang mga politiko nga nangangkong maoy nakapalambo sa nasudnong ekonomiya, maoy tinuod nga mga bayani sa 2007.  Sama nga silay nagpalutaw sa nasud bisan sa way kinutobang kahiwian ug eskandalo nga gipasiugdahan sa ilang kadagkoan.

    Niburot pag-ayo ang ilang tampo alang sa nasudnong ekonomiya sa nangaging katuigan.  Gikan sa $6-9 bilyones nga ilang napada sa ilang mga pamilya dinhi matag tuig gikan sa 2002 ngadto sa 2005, nilayat ang ilang tampo ngadto sa $12.8 bilyones sa 2006.  Gibanabana ning moabot og $15 bilyones pagtapos sa 2007.  Ang Bangko Sentral ng Pilipinas masaligon nga motubo pa gyod ni ngadto sa $16.2 bilyones sa 2008.

            -o0o-

     Ang paglambo sa dollar remittances sa OFWs nanukad di lang sa pagdaghan sa mga nanimpad sa langyawng kabaybayonan kon dili tungod sab sa pagdawat nilag mas dagkong suholan.  Kay human sa unang mga hugpong sa OFWs nga gidominahan sa domestic helpers ug construction workers, nisulbong pag-ayo sa niaging tulo ka tuig ang highly-skilled nga mga propesyonal sama sa mga doktor, inhinyero, nurses, IT ug mga tagduma sa mga kompaniya.

     Ang pagbiya sa atong labing takos ug kugihan nga mga anak sa singot daan nang daotang balita alang sa atong mga industriya nga nahikawan sa labing utokan nga mga puwersa sa pamuo.  Ang mas makahasol nga kalamboan mao ang pagbiya sa bag-ong matang sa OFWs nga nagtangkil na sa ilang tibuok pamilya.  Tungod sa kabililhon sa ilang katakos, gitanyagan sila sa Estados Unidos ug ubang kanasuran sa kahigayonan nga makalalin sa tibuok nilang pamilya uban ang saad sa langyawng citizenship.  Kon di kapugngan, di lang mahikawan ang nasud kon dili hingpit na gyong talikdan sa nahimangod niyang mga anak.

            -o0o-

    Wa na ba diay sila mahigugma sa nasud?  Gipalabi na ba nila ang silaw sa dolyar kay sa pag-unong sa bandila nga napakayab tungod sa bayanihong pagpakamatay sa ilang katiguwangan?  Gisalikway na ba lang nila sa hingpit ang di na mapapas nilang mga kagikan?

    Sama nato, ang OFWs nahigugma sab sa nasud ug nagtamod sab sa talagsaong kaisog sa atong mga bayani.  Apan, lahi nato, gipili nila ang mas dakong kahigayonan alang sa mas sanag nga ugma sa ilang mga anak sa ubang kanasuran.  Lahi nato, nibiya sila.  Di hinuon lunlon kamaya ang naghari sa ilang mga kasingkasing.  Nagdugo sab ang ilang mga balatian sa pagtalikod sa yuta nga ilang natawhan ug sa kasilinganan nga ilang naandan alang sa lahi nga kaliwat.

            -o0o-

     Ang kalisod sa kahimtang sa nasud, bisan sa mga pagarpar sa kalamboan sa atong kadagkoan, maoy nakapabuwag sa OFWs sa ilang mga pamilya.

    Ang kataphaw sa liderato sa atong nasud maoy nakapaislag sa tibuok mga pamilya pagpangita og laing bandila nga kapasilongan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for December 29, 2007

       REBOLUSYON SA MEDIA

 

       Dayong tapos karong tuiga, naapsan nang kita sa naandang mga sibyaanan sa radyo sa ilang mga karibal sa internet.  Ang radyo nisunod lang hinuon sa mga pamantalaan nga maoy unang gilamoy sa worldwide web.  Ang telebisyon maoy sunod nga biktima ning dakong gubat tali sa bag-o ug karaang media.

        Mao ni ang nahitabo karon sa Estados Unidos ug ubang malambuong kanasuran sa kalibotan.  Nga makagamit na sa internet ang kinabag-an sa mga molupyo.  Di pa ni mahitabo dinhi sa ato.  Nga 20% pa lang ang may access sa net.  Apan tungod sa paspas ug higanteng layat sa teknolohiya, nga nakapabarato na sa personal computers ug nakapalapad na sa libre o baratong internet connection, di na magdugay nga mosunod sab ta.

-o0o-

        Apan ang karaang media, o ang pipila nila, di na inutil batok sa bag-ong media.  Lahi niadto nga nagpada sa ilang garbo ug pagtuo nga kiat-kiat lang sa mga batan-on ang internet, ug nga moabot rang panahon nga pul-an sila sa bag-o ug taphawng teknolohiya, ang mga pangu sa karaang media nakamatngon nga di na kapugngan ug busa angayng kuyogan ang rebolusyon.

        Gisuyop sa net ang advertisers sa karaang media kay samtang way garantiya nga gitan-aw, gipaminaw ug gibasa ang advertisements sa tradisyonal nga telebisyon, radyo ug pamantalaan nga ilang gibayran og minilyon ka dolyar, mobayad lang sa ilang ads sa net kon may mo-click ug makaila pa gyod sila babaye o lalaki ba, pilay edad ug asa nagpuyo ang na-interes sa ilang mga produkto ug serbisyo.

        Maong ang dag-anan sa karaang media mao ang pagkabayo sa bag-ong media.

-o0o-

        Ang higanteng mga pamantalaan ug radio networks sa US, gawas nga nanangtang sa ilang mga kawani, nipalambo sa ilang presensiya sa web.  Gi-upload nang ilang mga sinuwat ug mga programa aron pag-apas sa ilang mga tigbasa ug mga tigpaminaw nga mas nalingaw na sa net ug sa bag-ong mga konsumidor sa You Tube, Google ug Facebook nga wa nang kaila nila.

        Uban ang paglaom nga ang advertisers, apil nang bag-ong mga kompaniya nga nidako pag-ayo tungod sa internet, makumbinser nga ang ilang nasuwayan nang mga produkto sa kasayuran ug kalingawan mao gihapoy labing madanihon, bisan sa web.

-o0o-

        Sa bag-ong media, ang konsumidor maoy hari.  Siyay magbuot unsay kanta,  balita, o programa nga paminawon, kanus-a ug sa unsang paagi----sa website, podcast, email, chat, text, o aggregator ba.

        Maong alang namo sa radyo, ang pag-upload sa live audio stream sa among sibya di na paigo.  Kinahanglan na ming mag-podcast aron mapaminaw ang among mga programa bisan unsang orasa.  Ang among advertisers kinahanglan na sang edukahon nga mas madanihon ang nagsayaw-sayaw nilang logo sa among website kay sa naandang commercials, bisan kon si Peter Musngi pay nag-voice.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for December 28, 2007

       GRADO SA MATA

 

       Matag higayon nga labdan kog u', awhagon dayon ko sa akong asawa pagpatan-aw sa akong mata.  Kabahin ni sa iyang sungog nga di na ko batan-on.  Ug busa angayng magpataod nag antipara.  Nahibawo siyang di ko ganahan og antipara.  Di ko ganahan og salimbong sa mata.  Di ko ganahan nga may magtugdon sa akong ilong ug dunggan.

        Gawas pa, sa kataposan namong duaw, giingnan mi sa doktor nga wa pa ko magkinahanglan og antipara.  Pipila ka tuig na hinuon tong nilabay.  Wa koy plano sa pagbalik.  Gawas tingali kon di na gyod kong kabasa.  Pagkakaron, kumbinsido ko nga way problema akong mata ug nga di ni maoy hinungdan sa panagsang pagsugmat sa akong labad sa u.

-o0o-

        Di tinuod nga di ko ganahan og antipara.  Dihay higayon, niadtong mga tuig nga kanunayng nagpuwa akong mga mata, nga kada adlaw kong mag-sunglasses, bisan gabii nang dako.  Apan salamat nilang Dr. Jojo Aquino ug kaubanan, ug sa akong debosyon ni St. Therese, niputi ang akong mata.  Maong wa na gyod ko molingi og antipara.

        Di sab diay na tinuod.  Nakahunahuna kong mag-antipara na lang dihang nibalik na sab og puwa ang akong mata.  Nga gibasol sa akong asawa sa akong pagpamugos nga molakaw paingon sa trabaho matag buntag ug gabii ug sa grabeng abog ug aso sa kadalanan sa Mandaue.

Apan kanunay nakong makalimtan ang gipalit namong protective glasses.  Ug nibalik na sab og puti ang akong mata.

-o0o-

        Nakakita sab kog laing lusot sa kanunayng paglabad sa akong u.  Nabantayan nako nga maglabad siya kasagaran sa weekends, bisan wa koy daghang gibasa, kon dugay kong makamata.  Ug nabasahan nako nga usa sa labing epektibong paagi paglikay sa kaluya mao nga bisan unsang orasa kang matug sa gabii kinahanglang momata ka sa samang oras sa buntag, aron di maguba ang imong body clock.

        Maong bisag Sabado ug Dominggo, nga wa koy trabaho, momata kog alag-4 sa kadlawon.  Ug malipayon kong mopagarbo niya nga wa koy labad sa u ug busa ang akong mata wa magkinahanglan og bisan unsang antipara.

-o0o-

        Nabasahan sab nako karong semanaha ang report sa Reuters nga nagbisto sa pito ka "medical myths."  Usa nila parte sa mata.  Di diay tinuod nga makadaot sa mata ang pagbasa nga pid-ok ang suga.  Nga ang labing dakong kadaot nga makuha sa pagbasa sa ngitngit mao rang kunot sa agtang.  Nagsuwat ko ini uban ang lab-as nga determinasyon pagsupak sa sugyot sa akong asawa nga ipatan-aw nang grado sa akong mata.

        Apan ang akong asawa di sayon pildehon.  Gawas pa, nagkalayo nang mga libro nga akong basahon.  14 na ang akong paboritong font size.  Wa kong kahibawo hangtod kanus-a kong makapugong sa antipara.  Ug sa akong asawa.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for December 27, 2007

         HULGA SA AYROPLANO

 

       Kon tinuod pang makadaot ang cellular phones sa navigational equipment sa mga ayroplano, nahagsa o nasaag na unta ang tanang ayroplano nga akong nasakyan.  Di ko ganahang mopawong sa akong cell phone kay lisod kaayong iduot ang nalubong nang power button sa akong telepono ug, kon mapawong na, mas lisod pa gyong paandaron pagbalik.

        Gilokan kong maminaw matag pasidaan nila namong mga pasahero nga ang cell phones makaapektar sa paglupad sa ayroplano.  Naibanan hinuon ang akong guilt kay nakabasa sa mga sinuwat sa mga eksperto nga way bisan gamayng ebidensiya ang mga kompaniya nga ang cell phones makapahagsa sa ilang mga ayroplano.  Apan di libkason ang ban sa cell phones kay, segun sa mga kompaniya sa ayroplano, wa pa say klarong ebidensiya nga di sila makadaot sa mga ayroplano.

-o0o-

        Wa kong kahibawo kon gipawong ba sab sa ubang mga pasahero ang ilang cell phones sa flights nga akong nasakyan.  Niangkon ang mga kompaniya sa ayroplano nga wa silay mahimo pagpugos sa mga pasahero pagtuman sa lagda.  Gawas lang kon dayag na gyong gamiton ang mga telepono, di nila mahimong tagsa-tagsaon pagkuot ang mga telepono gikan sa mga bolsa o bagahe aron pagtino nga napawong ang tanan.

        Wa say panginahanglan nga gipahamtang ang mga kagamhanan sa nagkalainlaing kanasuran pagbutang og monitors sud sa mga ayroplano aron hingpit nga mapatuman ang ban sa cell phones.  Apan sa ubang kanasuran mahimo kang prisuhon sa paglapas sa lagda.  Wa pa nako masusi kon unsay silot dinhi sa ato:  Prisuhon ba?  Ihagbong sa ayroplano?  Multahan?  O pakauwawan lang pinaagi sa pagbadlong atubangan sa daghang mga tawo?

-o0o-

        Mahimo hinuong naiwit na ta sa panahon.

        Ang European Union nitugot na sa cell phones sa mga ayroplano.  Ang Air France nitugot na sa text messaging ug internet access.  Ang voice calls tugtan na sab sa ilang mga ayroplano sa mosunod nga tulo ka buwan.  Ang JetBlue, inay mogamit og cellular phone technology, motaod og wifi network sa mga ayroplano sa Estados Unidos.

        Wa nay naghisgot sa kadaot sa navigational equipment.  Mas gikabalak-an nga daghang pasahero ang mag-away kon magyagaw nang tinawganay sa cell phones.  O kon gamiton ang telepono sa manakay nga mga terorista.

-o0o-

        Kon makabasa ug makasabot ang kadagkoan sa mga kompaniya sa ayroplano ning akong lindog, nahadlok kong initan na nilang akong telepono.  Ang akong punto mao nga nagbaha nang kasayuran nga di makapahagsa ang cell phones sa mga ayroplano.

        Kon di nimo pawngon ang cell phones samtang maglupad ang ayroplano, di gihapon kapuslan kay wa pa may signal sa ibabaw busa usik lang sa baterya.  Apan kon, sama nako, makiglayog una sa di pa mapawong ang telepono, i-silent lang ug tagoi pag-ayo sa bagahe.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for December 26, 2007

          DUGUONG PASKO

 

          Pagbaktas nako paingon sa akong gialagaran nga sibyaanan sa buntag sa pasko, labihang hawana sa kadalanan gikan sa nawatas-watas nga mga papel.   Lahi sa nangaging katuigan nga naputos ang tibuok agianan sa naandang mga salin sa pabuto sa pagsugat sa pasko.  Maong gaan ang akong buot nga nitambong sa trabaho.

          Sayo kong nakatug sa gabii sa pasko.  Gawas lang sa pipila ka gutlo nga pagkapugwat sa mga pabuto sa among kasilinganan dayong tungang gabii, nilahos ang akong paghinanok hangtod sa naandan nakong takna sa pagmata sa kadlawon.  Ang akong asawa nga nagmata pa sa pagsulbong sa sipa ug mabulukong mga pabuto niasoy nako nga dali rang nahuman ang mga pabuto karong paskoha.

-o0o-

          Wa na ko makugang sa pagtaho ni Dave Tumulak, Radyo Patrol 22 sa DYAB Abante Bisaya, nga wa rang kaabot og 20 ang mga nasamdan sa pabuto nga nasud sa Cebu City Medical Center, Vicente Sotto Memorial Medical Center ug ubang publiko ug pribadong mga tambalanan sa Sugbo.

          Dako ning tidlom sa dul-an sa gatos nga mga nabuthan sa nangaging mga pasko.   Kasagaran sa mga nahinabi ni Dave nitug-an nga wa na sila magpabuto tungod sa kahadlok nga di luwas ang mga pabuto ug tungod sa kakuwang sa kuwarta.   Hinaot nga tinuod na silang nakamatngon nga ang mga pabuto gawas nga makapahimutang sa kakuyaw sa mga kinabuhi ug kabtangan pag-usik-usik pa gyod sa hinagoan nilang kuwarta.

          Apan ang tinuod nga pagsuway masaksihan sunod semana atol sa atong pagsugat sa bag-ong tuig.

-o0o-

          Samtang nitidlom ang gidaghanon sa mga nabuthan, nisulbong pag-ayo ang mga biktima nga nadunggaban.   Kasagaran nila managhigala pa dihang nagsugod og inom apan wa na magkasinabtanay ni mag-ilhanay dihang nalumos nang ilang mga utok sa alcohol.

          Nidaghan sang mga napusilan.  Samtang usa na lay naigo sa saag nga bala, duha ang napusilan sa mga insidente nga gidudahang naglambigit na sab sa gangs ug fraternities ug laing usa napagan sa naginukdanay nga mga nagkaaway.   Kinsay nag-ingon nga malampuson ang kampanya sa kagamhanan batok sa laag nga mga armas?

-o0o-

          Apan ang labing dakong sagpa sa pagsugat sa pasko dinhi sa Sugbo mao ang pinusilay sa duha ka polis nga nisangpot sa pagkamatay sa usa nila.   Samtang ang usa nila makapanalipod sa iyang kaugalingon nga igo lang nitubag sa alarma, ang namatay nga polis maoy gipasanginlan nga naghubug-hubog, nagwara-wara sa iyang armas, nanghasi sa mga sibilyan sa Rivaridge, Tisa, Dakbayan sa Sugbo ug nibihag og barbecue vendor.

          Ang pagtabon sa buka sa mga armas sa kapolisan, samtang maisip nga malampuson sa kinatibuk-an, di garantiya nga luwas ang katawhan gikan mga polis nga nakalimot nga silay tigpatuman sa balaod ug tigpanalipod ug dili tighasi sa inosente nga mga sibilyan.   [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com