Arangkada of Leo Lastimosa for September 20, 2009

                        BAKAK NGA ADS

 

            Dunay dakong suliran nga giatubang ang industriya sa pagpanibya karon.  Gilokan ming motuki ini.  Apan di sab mahimong pasagdan, kay morag samad nga nagngutngot nga, sa gusto namo o sa dili, kinahanglang atubangon.   Ang akong gipasabot mao ang commercials sa herbal products, nga mao karoy nagdominar (uban sa mga presidentiables) sa nagkalainlaing mga sibyaanan sa radyo ug telebisyon (apil na sa amo) nga padayong nangangkon nga makaayo sa tanang sakit.

Atol ning pagsugod sa pagtimaan sa Cebu Press Freedom Week karong tuiga, tuguti nga mangahas ko sa pagpadayag sa ako ning hisgutan.  Bahala na kon mahimong mawad-an ko og mga higala.  O makulban ko og kaldero.

-o0o-

            Niadtong ako pay tsirman sa Kapisanan ng mga Brodkaster ng Pilipinas (KBP) Cebu Chapter, nakigtagbo mi sa kadagkoan sa Bureau of Food and Drugs (BFAD) ug sa mga tiggama sa herbal products.  Gitataw sa BFAD nga way katungod ang mga tiggama sa herbal products sa paghimo og bisan unsang therapeutic claims.

            Human sa tigom, giikogan na ang commercials sa herbal products og "No Therapeutic Claims."  Nga kataw-anan kay ang kinatibuk-ang commercial napulos pangangkon nga makaayo sa tanang grabeng sakit.  Apan wa dasoni sa BFAD ang ilang pasidaan.  Ug ang kinabag-an sa mga sakop sa KBP Cebu Chapter, nga nagsibya sa kuwestiyonableng commercials, di andam nga maoy mohimo sa trabaho sa BFAD.

-o0o-

            Atol sa labing unang Broadcasters Congress sa Sugbo, gipahungaw nakong akong kalibog ngadto sa nasudnong vice chairman sa KBP National, si Ruperto Nicdao sa Manila Broadcasting Co. (MBC).  Nipasabot siya nga katugotan lang ang mga pangangkon sa mga pasyente nga naayo sila sa nagkalainlaing sakit kon makapakita ang mga tiggama og clinical studies nga magmatuod sa ka-epektibo sa ilang mga produkto.

            Matod ni Nicdao ang KBP Cebu Chapter ilang mandoan pagtukod og local ad board.  Nga maoy mo-screen sa commercials sa herbal products ug ubang advertisers.  Naaninaw nako sa mga dagway sa mga tagduma sa mga sibyaanan nga nanambong ang kabalaka sa umaabot nga katalagman.

-o0o-

            Di malalis nga daghang sibyaanan ang nabuhi tungod sa dagkong gahin sa advertising sa herbal products.  Apan mas dako ang responsibilidad sa mga magsisibya sa pagpanalipod sa publiko gikan sa mapalabilabihon nga mga pangangkon.  Inay suklan, mas maayong pangandaman na lang ning daan.

            Nga mohatod nako sa laing kalibogan:  Kon istriktuhon namo ang commercials sa mga pangangkon sa mga tiggama sa herbal products, kutikutihon ba sab namo ang mas grabeng mga pangangkon sa laing pundok nga nagda sa mas dakong puntil sa advertising—ang mga magpapili sa umaabot nga lokal ug nasudnong piniliay?  Lisod nang daan ang pagbaraw sa therapeutic claims sa herbal products, mas lisod pahilumon ang mga politiko nga mangangkon nga silay manluluwas sa nasud ug sa katawhan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for September 19, 2009

                        PUNTIL SA LINDOGON

 

            Wa pay bisan usa na lang ka milagro nga giangkon sa mga monghe sa Lindogon nga na-dokumento sa Simbahang Katoliko.  Matod ni Msgr. Achilles Dakay, tigpamaba sa Artsidyosesis sa Sugbo, wa pa say milagro nga gisumiter ang mga monghe aron masusi ug mapamatud-an sa simbahan.

            Makapakugang.  Ug kahibulongan.  Dul-an na sa duha ka dekada ang mga monghe sa Lindogon nga nangangkon og mga milagro sa Mahal nga Birhen—gikan sa pagpatulo og luha, paghilak og dugo, pag-usab-usab sa dagway, pagsubo ug pagpahiyom—apan wa magtagad ang kadagkoan sa simbahan, silang Arsobispo Ricardo Kardinal Vidal ug kaparian, sa pagpaubos sa mga pangangkon sa makuti nga pakisusi.

                        -o0o-

            Ang Simbahang Katoliko labihan kahigpit pagsusi sa mga pangangkon sa milagro.  Nganong nilugak man pagtugot sa mga pangangkon sa milagro sa Sibonga?  Nganong wa man sila kabadlong sa way pugung-pugong nga pagpangangkon sa mga monghe sa nagkalainlaing mga milagro?  Nga usahay putlon pa man gani nilang mga pangaliya aron paghatag og agianan sa labing lab-as nga nga pahibawo?

            Tungod ba sa kadaghan na sa mga nakumbinser sa mga pangangkon ug nidugok na sa simbahan sa mga monghe?  Mao ba sab ni hinungdan nganong dugayng gibaraw sa simbahan ang mas unang pangangkon sa dancing sun sa silingang lungsod sa Carcar?  Hangtod nga gitalikdan sa mga deboto nga nakamatngon nga mahimong giduwaan lang sa ilang panan-aw, dayong sibaw sa mga pangangkon sa sunod nga milagro?

-o0o-

            Si Brother Paul, ang usa sa tulo ka monghe nga nagsugod pagtikad sa Lindogon, maoy nipalili namo unsa kadako sa kuwarta nga ilang natigom sa nagkalainlain nga mga pangalagad ug mga produkto nga ilang gitanyag ngadto sa mga deboto:

·        Ang wishing bell, nga kinahanglang ig-on ang kampana aron matuman ang pangaliya, makatigom og P400,000 nga mga sensiyo matag buwan ug maoy ilang kuhaan og bayad sa suga;

·        Ang mga petisyon nga gisud og sobre mokabat og P1.5 milyones matag semana; ug

·        Ang mga pamisa ug mga kandila makatigom og P2 milyones matag buwan.

-o0o-

            Sa pagbiya ni Brother Paul niadtong Enero ning tuiga, iyang nahibaw-an nga duna silay P20 milyones nga gideposito sa tulo ka bangko ug P30 milyones nga ilang gisud sa nagkalainlaing vaults.  Sa kinatibuk-an, duna silay P50 milyones.  Wa ni labot sa mga sakyanan ug ubang kabtangan nga ilang napalit.

            Kon tumanon ang lagda sa artsidyosesis nga 20% sa kita ang maadto sa palasyo, labing menos P10 milyones ang nadawat sa buhatan ni Kardinal Vidal gikan sa mga monghe.  Igo nang ikapasiugda og kaliboan ka feeding missions sa labing kabos nga mga parokya.  Igo nang ikapatambal sa kaliboan ka labing kabos nga mga masakiton.  O ikatukod og luhong retirement home sa hamtong nang mga haligi sa simbahan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for September 18, 2009

                MONGHE SA SIBONGA

 

            Sa una ug bugtong higayon nga nakaduaw ko sa bukirang barangay sa Lindogon, Sibonga, sa habagatang Sugbo, labihang bagaa sa mga tawo nga wa kong kasud sa dakong simbahan sa Marian Monks of the Eucharistic Adoration (MMEA).  Didto ra mi kutob sa prayer room diin ilang gipahubo ang among sapatos ug gikupoan ang hubo nga abaga sa akong asawa.

            Maong labihan nakong kuganga dihang gipahibawo ni Marlon Bellita, ang tagduma sa nabantog nga tulomanong "Rated R" sa DYAB Abante Bisaya nga moduaw sa akong tulomanong "Arangkada" ang doktor sa mga monghe ug duha ka monghe nga nanggawas na sa pundok tungod sa giingong kahiwian sa MMEA nga ilang nasaksihan.

-o0o-

            Si Dr. Edwin Fonghe maoy nag-atiman sa panglawas sa mga monghe nga gipangulohan ni Brother Martin sukad niadtong 2000.  Niggawas siya sa niaging tuig dihang iyang gitumbok nga nasuko ang mga monghe sa iyang pagbadlong sa ilang karatula nga niawhag sa mga deboto nga nangreklamo sa kakuwang sa pansayan ug mga lingkoranan sa di na pagbalik.

            Si Fonghe nikuwestiyon sab sa mga pangangkon sa milagro nilang Brother Martin ug kaubanan.  Matod niya kanunayng gipahiran og lana ang dagway sa Mahal nga Birhen aron nga di dayon mauga ang singot nga namugna sa kainit ug humidity sa prosesyon.  Nipasangil sab si Fonghe nga gigamit sa mga monghe ang nagkalainlaing rebulto sa Birhen nga nagpahiyom ug nagsubo.

-o0o-

            Si Brother Dodong (di niya tinuod nga ngan) 25 anyos pa dihang nagtuon pagka monghe sa Lindogon.  Gibatbat niyang mga hinungdan sa iyang paggawas:

·        Wa siya tuguting makabasa sa bisan unsang libro sa library nga makapalawom sa iyang kinaadman sa pilosipiya ug relihiyon;

·        Labing dakong bahin sa ilang panahon giggahin sa pag-ihap sa mga sensiyo nga amot ug pagsunog sa mga petisyon sa mga deboto sa way pagpangaliya alang nila;

·        Pahubuon gyod sila sa tanan kon mangaligo; ug

·        Kanunayng giggakus-gakos, gisabak-sabak, gihikap ang pribadong mga bahin sa iyang lawas ug gihagad siyang makighilawas sa mga monghe.

-o0o-

            Si Brother Paul Cabillon maoy labing kontrobersiyal.  Siyay usa sa nagsugod pagpalambo sa ilang pundok sa Lindogon pinaagi sa pagpakilimos, hangtod nga nakatukod silag payag, ug dayon simbahan.  Nibiya siya sa MMEA niadtong Enero karong tuiga tungod sa giingong pagpanghasi ni Brother Martin ug kanunayng pagpanghagad og pakighilawas sa laking mga monghe nga nagpahimus sa iyang kabayot.

            Nagpakahilom si Brother Paul.  Hangtod nga niggawas ang iyang hulagway sa "Bag-ong Lungsoranon," pamantalaan sa Artsidyosesis sa Sugbo, uban ang pasangil nga nakalapas siya sa mga lagda sa MMEA.  Nagtagutago siya og diriyot mabuang kay ang notisya gipirmahan di lang ni Brother Martin kon dili apil nang Arsobispo Ricardo Kardinal Vidal.  Gitabangan siya ni Dr. Fonghe.  Karon determinado silang maningil og kaangayan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for September 17, 2009

                        FB NI BEA

 

            Di mi "friends" ni Samantha Diores Benitez sa Facebook.  Apan "friends" ming Ana Gabriela Beatriz Villegas.  Nakakita ko sa mga hulagway sa nabuslot nga digital camera ug sa nanghulga nga text message nga gi-upload ni Sam tungod sa "link" nga gipada sa ilang higala nga namantala sa "wall" ni Bea.

            Mao ni alas sa social networks batok sa tradisyonal nga media.  Si bisan kinsa direktang makapahibawo sa iyang "friends" unsay iyang gibati o, sa kaso ni Sam, unsay nakapahadlok niya.  Di sila kinahanglang magpatawag og press conference.  Ni mag-press release.  Ning maong kontrobersiya, tukma ang paghulagway sa karaang media nga "...so last season."

                        -o0o-

            Way FB account si Miguel Osmena.  Mao nga sa ilang mga hulagway ni Bea wa siyay "tag."  Nga namugna sa FB aron sayon nga saw-an sa iyang 300 milyones ka mga sakop ang ilang mga hulagway.  Ang "profile picture" ni Bea naglakip ni Miguel sa background.

            Wa say FB account si Cebu City Mayor Tomas Osmena.  Apan duna siyay "fan page."  Nga dunay 156 ka fans.  Usa nila si Bea.  Namantala sa page ang mga hulagway sa mayor, sa labong pang iyang buhok ug dihang upaw na.  May mga hulagway sab sa nagpaupaw niyang mga dumadapig.  Nasuwat nga giusab ni Osmena, o sa naghimo sa pahina, ang iyang "gender," birthdate" ug "hometown."  Wa hinuoy hisgot sa kontrobersiya sa iyang anak.

                        -o0o-

            Mas limitado ang kasayuran sa FB account ni Sam.  Kay pribado ang iyang profile.  Pinili lang ang makalili.  Apan gihimo niyang "public" ang lima ka hulagway sa iyang digicam ug cellphone sa folder nga giulohan og "Hello Psycho" tungod sa iyang kahadlok ug tinguha nga mahibaw-an sa tanan ang pagpanghulga nga iyang nadawat.

            Hangtod sa akong pagsuwat ini, ang mga hulagway nakadawat nag 92 ka "comments."  Ang labing una nahimo alas-2:31 sa hapon niadtong Dominggo.  Apil ang pipilang nagbalikbalik ug ang tubag ni Sam nila.  Kasagaran nipaluyo ni Sam ug nisaway nilang Miguel ug Bea.

                        -o0o-

            Pipila sa mga komentaryo nisuyla sa FB account ni Bea.  May pipila gani nga nireklamo nga gi-"delete" ni Bea ang ilang mga pagsaway.  Gipasanginlan nila si Bea nga maoy nipasuko ni Miguel batok ni Sam.  Gipasagdan hinuon ni Bea ang "links" sa mga hulagway ni Sam nga niabot na sa ubang social networks, sama sa Multiply.

            Apan kon basehan ang kalihokan ni Bea sa FB, wa siya magpada sa kontrobersiya.  Nagduwa siya og "Bejeweled Blitz" ug ni-"subscribe" siya sa alas-10:57 niadtong Martes sa gabii sa chuvadotcom sa NetworkedBlogs.  Kansang labing bag-ong entries naglakip sa "A girl's quest to kiss 100 men," nga may mga hulagway sa pakighawok sa 27 anyos nga si Yan Ya Ching sa 54 na ka lalaki, ug "Kim Chiu is all grown up!"  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for September 16, 2009

                        BURUKRASYA NI GWEN

 

            Gawas ni Cebu Provincial Board (PB) Member Juan Bolo, laing grabeng nauwawan ning eskandalo sa pagpalit sa luna sa mga Balili nga naa pa ilawom sa dagat sa Tinaan, Naga mao ang burukrasya sa Kapitolyo.  Nga giduma ni, nakatag-an ka, Gobernador Gwen Garcia.

            Gikan sa mga dokumento nga wa andama sa tukma unta nga mga buhatan ngadto sa tseke nga gihatag na sa mga Balili bisan wa pa mapakita ang mga titulo sa luna, ang kaligdong sa sistema nga gipatuman ni Garcia mao ang nagkabulingit pag-ayo.  Mahimo ra diayng tunolan og putos sa buwad gikan sa basurahan si Garcia, nga di gani magsusi nganong nangalisbo ug gilangaw ang iyang gipirmahan.

-o0o-

            Labing uwahing nitumaw nga timaan sa kadaghan sa nangalisbong mga dokumento nga gawasnon nga nagsuruy-suroy sa Kapitolyo mao ang misteryusong voucher nga maoy gibasehan sa pagbayad sa mga Balili.  Wa nay bisan usa ka opisyal sa Kapitolyo nga nahibawo kinsay nag-andam sa voucher.

            Nga maoy usa sa yawe sa kahiwian.  Kay naandam ang voucher bisan wa pang kasumiter ang mga Balili sa certified true copies sa mga titulo sa napalit nga luna.  Ang sayo kaayong pagka andam sa voucher nagmatuod nga dunay mas lawom nga kalambigitan ang mas dagkong mga opisyal sa Kapitolyo kay sa ilang gipamugos pagpatuo sa Sugbuanong mga magbubuhis.

-o0o-

            Nganong di man motug-an ang mga opisyal sa Kapitolyo kinsa ang nag-andam sa voucher?  Patuohon na ba sab ta nila nga nikalit lang ni paglutaw gikan sa dagat sa mga Balili?  O tungod ba kay di na nila ikapasangil ngadto ni Bolo?  Maong amnesia na lay kadangpan?

            Si Provincial Treasurer Roy Salubre di nang katino kon gikan ba sa buhatan ni Gobernador Garcia ang voucher.  Utro sang natakboyan sa kagaw sa kalimtanon silang Budget Officer Emmy Gingoyon, planning officer Adolfo Quiroga ug pre-audit chief Manuel Gial.  Mao nga klaro na nga mas dako pa ni Bolo ang nahilambigit.

-o0o-

            Ang voucher mao lang ang kinauwahian nga siwil sa sidsid sa sayal sa Kapitolyo nga nagpasidaan nga ang kadagkoan wa magtinguha pagsusi unsa gyoy tinuod nga nahitabo kon dili nagkara-kara na karon pagtabon sa kalambigitan sa mas dagkong mga opisyal pinaagi sa pagpahiyos sa kahiwian.

            Unsa may laing katin-awan sa pagpatuo sa survey sa Kapitolyo nga siyam ka ektarya ra ang naa ilawom sa dagat?  Samtang ang mas katuohang survey sa DENR nagpakita nga upat ra ka ektarya ang uga?  Unsa may laing tuyo sa pagtago sa mapa sa fish pond ug pagatpatan sa luna sa mga Balili gikan sa ubang mga sakop sa PB nga gipasangil sab ngadtong Bolo?  Apan dihang nihana og pangisog si Bolo, gidalidali pagbakwi kay wa diay siya mahatagi og kopya?  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for September 15, 2009

                        WORLD CLASS

 

            Kon unsa kamasaaron ang mga numero nga gisabod ni Gobernador Gwen Garcia niadto sa iyang pagpasabot sa transaksiyon pagpalit sa luna sa mga Balili sa Tinaan, Naga, habagatang Sugbo, mao sab kamasulub-on karon nga napamatud-an nga nagmika lang gyod diay sila sa pagpalit sa luna ug nga wa ray usa ka ektarya sa ilang napalit ang katitulohan.

            Matod ni Garcia ang P98.9 milyones nga gibayad nila sa 25 ka ektarya nga luna sa mga Balili dali rang mabawi kay karon pa lang makadawat na man dayon ang Kapitolyo sa pasiunang bayad nga P50 milyones gikan sa Kepco bugti sa ilang pagtam-ok sa abog sa uling nga ilang itam-ok sa luna.

-o0o-

            Nipasabot si Garcia nga sobra pa sa mabawi ang ilang puhonan tungod sa mas dagko pang kaayuhan nga makuha kon hingpit na unya nga mapalambo ang luna:

·        Haom kaayo ang luna nga naa pa ilawom sa dagat nga himuong pantalan kay ang mabaw nga baybayon sayon rang tabonan sa abo sa uling sa Kepco hangtod sa kantilado nga bahin nga haom nga kadunggoan bisan sa dagkong mga barko;

·        Duna na unyay kadunggoan ang barge nga kargahan sa mga basura sa kalungsoran sa Sugbo nga agiwon pinaagi sa modernong incinerator nga tukuron; ug

·        Ang nahibiling bahin sa luna palambuon ngadto sa usa ka world class nga eco-tourism park.

-o0o-

            Palihug itandi ang mga numero sa ibabaw sa sukwahi nga mga numero nga nitumaw human tinoa sa Department of Environment and Natural Resources (DENR) nga ibasura gyong mga titulo sa luna ug nga ang mga Balili nahibawo sa tinuod nga kahimtang sa luna sa wa pa nila ibaligya:

·        Ang P98.9 milyones wa nang igkita usa ka tuig human nabayad sa Kapitolyo ug ang mga Balili wa kapakita og mga dokumento pagdason sa pangangkon nga gitan-ogan ra nilang kuwarta; ug

·        Gawas nga magkapuliki ang Kapitolyo pagpangita sa ubang luna sa mga Balili nga ilang mabawi, mapugos pag-uli sa P50 milyones nga pasiunang bayad sa Kepco, gawas lang kon mauyonan nga adto itam-ok ang abo sa uling sa napalit sa Kapitolyo nga kamotehan sa Naga.

-o0o-

            Maghisgot na gani ang Kapitolyo og world class angay tang kuyawan.  Ang gipasigarbo nga world class nga Cebu International Convention Center (CICC) labihan nang laksota nga nisamot pagtidlom ang gidaghanon sa mga niggamit.  Ang gipasalig nga world class nga eco-tourism park sa Tinaan, Naga di na sab mahinayon.

            Ang ato hinuong nasaksihan mao ang world class nga kalangay sa imbestigasyon sa Visayas Ombudsman ug Commission on Audit (COA) sa pagtukod sa CICC; world class nga pagpabaya sa pagpalit sa luna sa mga Balili; ug world class nga papating sa hingtungdang mga opisyal.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for September 14, 2009

                 COA UG OMBUDSMAN

 

            Ato ning klaruhon.  Ang P178,566.00 nga naggasto sa mga kawani sa Visayas Ombudsman sa usa ka adlaw nilang paggamit sa Alegre Beach Resort sa amihanang Sugbo war a sa kumingking sa binilyon ka pesos nga gi-usik-usikan sa ubang mga buhatan sa kagamhanan.  Ang P2,550.94 nga naggasto sa matag usa sa 70 ka kawani sa Ombudsman nga mumho ra kon itandi sa naggasto sa matag sakop sa delegasyon ni Pres. Arroyo sa Estados Unidos.

            Mao nga makapangutana ta:  Nganong sa usa ka bahin gibadlong man sa Commission on Audit (COA) ang gasto sa Ombudsman sa Sugbo; apan gipasagdan lang ang mas dakong waldas nilang Arroyo ug kaubanan?

-o0o-

            Gawas pa, ang ulohan sa kalihokan sa Ombudsman nagtumbok sa kapuslanan:  "Yearly Assessment and Mid-year Planning and Physical Fitness Activities."  Kinsa may makalalis sa kapuslanan sa pagsubay giunsa pagtuman ang ilang trabaho, paglantaw unsaon pag-atiman ang nabilin nilang mga gimbuhaton ug pagpabaskog sa ilang panglawas?

            Ang delegasyon ni Arroyo sa Estados Unidos maglisod pagpatin-aw sa mas dako nilang gasto.  Kasagaran nila wa gyoy labot sa panagtagbo nilang Arroyo ug US President Barack Obama.  Pipila nila nikumpisal nga nikuyog lang aron makapahulagway uban ni Obama sa White House.  Usa nila wa pa gani ikabawos nga nagbagulbol human pakuyoga sa panihapon sa Le Cirque nga niggasto og dul-an sa P1 milyon.

-o0o-

            Ang gikuwestiyon nga kalihokan sa Ombudsman napahigayon sa niaging tuig.  Labihang paspasa sa COA nga nakahuman sa ilang audit.  Sa pikas nga bahin, ang sangpotanan sa ilang audit sa pagtukod sa Cebu International Convention Center (CICC) kapin sa duha ka tuig nang nilabay wa pa gyod igkita.  O wa pa nila ipakita sa Ombudsman.

            Di ba kaha mao ni hinungdan nganong bugnaw ang COA pagtabang sa imbestigasyon sa Ombudsman sa mga pasangil nga kahiwian sa CICC?  Tingali diay nga wa na silay bilib sa Ombudsman?  Tingali diay nga alang sa COA way kalainan ang Ombudsman sa mga buhatan nga ilang gibantayan?

-o0o-

            Usa na ka tuig human gihimo sa Visayas Ombudsman ang "Yearly Assessment and Mid-year Planning and Physical Fitness Activities" sa Alegre Beach Resort.  Nakat-on na ba sa kalangay sa pag-atiman sa nangaging mga kaso?  Mas baskog na ba karong nisusi sa mga kaso nga dugay nang natanggong sa ilang buhatan?  Way timaan nga nilambo ang kinatibuk-ang pangalagad sa Ombudsman.  Mahimong may sukaranan diayng pagpanaway sa COA.

            Angkunon man nila o dili, managsamang COA ug Ombudsman.  Maayo lang mangisog batok sa gagmay.  Ang Ombudsman daling nakapanaway sa COA sa kalangay pagsumiter sa ilang audit sa CICC.  Ang COA dali sang nakapanaway sa beach party sa Ombudsman.  Apan pulos nanagana pagpaningil sa Kapitolyo sa paggasto og dul-an sa P1 bilyon sa CICC nga duha pa lang gani ka tuig mas daghan nang liki kay sa bookings.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for September 13, 2009

                        MIKEY SA SUGBO

 

            Salamat sa pagtandi ni Cebu City Mayor Tomas Osmena sa ilang building ngadto sa kontrobersiyal nga Cebu International Convention Center (CICC), nagkapuliki na karon ang mga tagduma sa JSU-PSU Mariner's Court-Cebu Building sa pagpanagang sa nagbaha nga reservations sa nagkalainlaing mga pundok, kasagaran mga buhatan sa kagamhanan.  Bisan gigilokan nga naduhig sa away nilang Osmena ug Gobernador Gwen Garcia, gihangop nila nga mas daghan nang nahibawo karon sa labing bag-ong building sa Pier Uno.

            Nahinangop sab pag-ayo ang mga nakaggamit na sa building.  Di lang tungod sa kabag-o, kalimpiyo ug kahamugaway kon dili tungod sab, ug labi na, sa mas baratong abangan.  Nga wa ra katunga kon itandi sa singil sa Kapitolyo alang sa CICC.

-o0o-

Wa ko katambong sa paniudto nga gidalit ni Osmena alang sa mga representante sa COA, Ombudsman ug media aron makatabang sila pagtandi sa duha ka buildings.  Apan mas una kong nakaadto.  Kay didto ipahigayon ang labing unang Broadcasters Congress nga maoy pormal nga nibukas sa Cebu Broadcasters Month.

Among pasaligan si Gobernador Garcia nga di si Osmena ang nakakumbinser sa liderato sa KBP Cebu Chapter pagpili sa bag-ong building.  Kon dili si Jun Tagalog, station manager sa DYLA.  Kinsa nipahimus sa iyang kasikit sa mga tagduma aron malaslasan pag-ayong among abangan.  Nitanyag sab og discount ang CICC apan bug-at lang gihapon kaayo alang sa bolsa sa kabos nga kahugpongan sa mga magsisibya sa Sugbo.

-o0o-

            Ang akong masulti?  Nakabentaha lang ang CICC sa kanindot sa iyang parking lot.  Mas maayo sang iyang sound system.  Ug mas dali hinumdoman ang CICC kay sa JSU-PSU MC-CB.

            Mas pulido ang trabaho sa bag-ong building.  Way kang-a tali sa bungbong ug sa sawog nga maoy mosugat ni bisan kinsang mosud sa CICC.  Wa say liki.  Bisan nag-uwan atol sa Broadcasters Congress, way magsisibya nga nakabantay og bisan gamay nga tulo ug talisik.  Humot pa gyod ang mga pansayan.  Ug akong nahibaw-an nga mopalit nang mga tagduma og P2 milyones nga balor sa sound system.

-o0o-

            Sa gusto nila o sa dili, mapugos sa pagsud sa bag-ong building ang amahan ug manghod ni Gobernador Garcia.  Kay adto ipahigayon karong semanaha ang public hearing sa House Committee on Energy.

            Gawas nga mahinungdanon ang tigom tungod sa nagsugod na pagtumaw nga kakuwang sa suplay sa kuryente sa Sugbo, may laing hinungdan nganong di kabalibad silang Kongresista Pablo Garcia sa ikaduhang distrito ug Kongresista Pablo John Garcia sa ikatulong distrito pagkuyog sa ubang mga kongresista sa Sugbo nga magpanon pagtambong sa husay:  Ang tsirman sa komitiba mao si Kongresista Mikey Arroyo, anak ni Presidente Arroyo.  Ug nahibawo tang tanan nga di ang kontrobersiya sa SALN ni Mikey ang makadani nila.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for September 12, 2009

                        LIKOY SA TELCOS

 

            Ka wa gyoy dag-anan sa mga konsumidor.  Bisan sa pasalig nga di ipasa ngadto sa katawhan ang buhis sa text messages, ang mga kompaniya sa telepono nipasidaang daan nga makakita ra gihapon silag paagi pagbunal sa dugang bayranan ngadto sa publiko.

            Ang higanteng mga kompaniya sa telepono feeling hawod na gyod.  Kay naanad na mang gipatuyangan lang sa kagamhanan, karon labihan nang makakisikisi bisan wa pa kasugdi paghigpit.  Mas nakapait mao ang paggamit sa telcos sa mga kabos.  Bisan kon ang nakapabuktot sa mga konsumidor mao ang ilang pagpaburot sa ginansiya ug, nakatag-an mo, ang naandang pagpabaya sa kagamhanan.

-o0o-

            Ang unang panagang sa telcos mao nga ang pagdili nila pagpasa ngadto sa mga konsumidor sa singko sentabos nga buhis sa matag text sukwahi sa batakang balaod.  Wa sila maghisgot sa kakabos.  Ang ila ra gyong gitataw mao nga ilang katungod ang pagpuga pag-ayo pagpabayad sa mga konsumidor kutob sa maabot hangtod nga mobusdik na pag-ayong ilang panudlanan.

            Sakto ang telcos.  Sa usa ka gawasnong merkado, ilang katungod ang pagtinguha sa labing dakong ginansiya.  Apan nahibawo tang tanan nga di makiangayon ang merkado.  Salamat sa pangiyugpos ug pakigkonsabo sa kagamhanan, gibunalan sa telcos ang makaluluoyng mga konsumidor sa mga bayranan nga wa na gyod unta kinahanglana.

-o0o-

            Kamatuoran sa merkado nga giluok sa telcos ug gilingiw-lingiwan sa kagamhanan:  Libre ang text messages.  Bisan usa ka gatos, usa ka libo, usa ka milyon, o usa ka bilyon ka text messages ang moagi sa sistema sa telcos, wa silay bisan usa ka dako nga gasto.  Ang text messages labihang gamitoya nga igo lang nikabayo sa kahimanan nga gipanday sa telcos alang sa voice calls.

            Inay librehon ang text messages, nga angay lang ug matarung, gipatongan na hinuon sa makalilisang nga pagpaginansiya sa telcos.  Bisan sa tanang lipatlipat nilang promos, ang pait nga kamatuoran nagpabilin nga ang matag text message dinhi sa ato nagpabiling tag-P1.  Usa sa kinatas-an sa tibuok kalibotan.

-o0o-

            Laing pait nga kamatuoran:  Mas tukma ang buhis sa sarisari stores sa pikas eskina kay sa higanteng telcos.  Gitakda nang arkabala sa sidewalk vendor sa Colon apan wa pa matino pila gyoy buhis sa telcos.  Gi-withhold nang daan ang income tax sa wa pa madawat sa mga kawani ang ilang suholan, apan ang telcos ray magbuot pila ray kita nga itug-an.

            Bisan ang metering system nga ipahimutang ginamit ang gisugyot nga buhis gisalikway nang daan sa telcos nga igo lang makaihap sa gidaghanon sa text messages apan di takos pagtino pila nilay tag-P1, pilay tag-P0.50, o pilay libre.  Nakalimot ang telcos nga sila ra say nanghulga nga papason ang tanang promos kon ipahamtang ang buhis.  Kon wa pa kang kabantay, gibitik ta sa telcos sa ilang kaugalingong kabuang.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for September 11, 2009

                        GWEN ANG UTOK?

 

            Unsay buot ipasabot ni Provincial Board (PB) Member Juan Bolo nga igo lang siya nga nituman sa sugo ni Gobernador Gwen Garcia sa paghikay sa pinalitay sa 25 ka ektaryang luna sa mga Balili sa Tinaan, Naga sa habagatang Sugbo?  Gipasanginlan ba niya si Garcia nga maoy tinuod nga utok sa P98.9 milyones nga transaksiyon?

            Gisukwahi bang Bolo ang mga pasangil sa iyang kaubanan sa PB nga nagpataka lang siya og bundak sa ngan ni Gobernador Garcia aron mapaspas ang pagpalusot sa transaksiyon?  Barugan ba ni Bolo nga ang gobernadora maoy tinuod nga nag-apura nga mapagawas dayon ang kuwarta aron mabayran dayon ang mga Balili?

                        -o0o-

            Aron maklaro ang tanan, aron way mahibilin nga bisan gamay na lang nga gingi sa pagduda, mahimo bang tagsa-tagsaon pagtubag ni Bolo ang mosunod nga mga pangutana:

·        Si Gobernador Garcia ba gyod ang nagsugo ni Bolo sa pakigsabutsabot sa mga Balili sa pagpalit sa luna (kay si Garcia namasangil nga siyay nagbalikbalik pagduso sa transaksiyon)?;

·        Si Gobernador Garcia ba gyod ang nagsugo ni Bolo pagpaadto sa mga sakop sa appraisal committee sa luna sa mga Balili bisan wa pa siya matudlo nga tsirman sa PB Provincial and Municipal Properties Committee?;

·        Si Gobernador Garcia ba gyod ang nagsugo ni Bolo sa pagtago gikan sa iyang kaubanan sa PB sa taho sa technical working group sa appraisal committee nga naghisgot sa fish pond ug sa pagatpatan nga ilang nakit-an sa luna?;

·        Si Gobernador Garcia ba gyod ang nagsugo ni Bolo nga paburuton ang presyo sa luna nga gitanyag sa mga Balili niadtong 2003 sa tag-P256 matag metro cuadrado ngadto sa P610 matag metro cuadrado ug dayon ngadto sa P434 matag metro cuadrado aron makapangangkon ang gobernadora nga iyang nalaslasan ang presyo ngadto sa P400 matag metro cuadrado?;

                        -o0o-

·        Si Gobernador Garcia ba gyod ang nagsugo ni Bolo nga andamon ang memorandum of agreement (MOA) ug deed of sale sa way pagpahibawo sa buhatan ni Provincial Legal Officer Marino Martiniquilla?;

·        Si Gobernador Garcia ba gyod ang nagsugo ni Bolo nga pirmahan ang memorandum of agreement (MOA) uban sa mga Balili ug luwatan ang una sa duha ka tseke ngadto sa mga Balili bisan wa pa mapakita sa mga Balili ngadto sa Kapitolyo ang certified true copies sa mga titulo sa luna?; ug

·        Si Gobernador Garcia ba gyod ang nagsugo ni Bolo nga tipigan ang MOA nga gipirmahan sa gobernadora inay nga ibalik sa PB alang sa ratification?

                        -o0o-

            Kon pulos "Oo" ang tubag ni Bolo sa mga pangutana sa ibabaw, mahimong maka-ikyas siya sa maidlot nga tulisok sa Sugbuanong mga magbubuhis.  Mahimong paluyohan pa gani siya ni Kongresista Eduardo Gullas sa umaabot nga piniliay.

            Apan may kaisog ba siyang mosukwahi sa gobernadora?  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for September 10, 2009

                        TAHAS NI NOYNOY

 

Ang sibaw nga awhag alang ni Noynoy Aquino sa pagdagan, human nabantang ang kaliboan ka katawhan nga nihatod sa patayng lawas sa iyang inahan nga si kanhi presidente Cory Aquino, nakapasibog na sa mosunod nga mga kandidato pagka presidente:  Senador Mar Roxas, Gobernador Ed Panlilio sa Pampanga, Gobernador Grace Padaca sa Isabela ug Mayor Jejomar Binay sa Makati.

Pila ka gutlo human pormal nga gipahibawo ni Noynoy ang iyang pagdawat sa hagit pagpangu sa pagpadayon sa pakigbisog sa iyang mga ginikanan, nipahibawo si Binay nga dako ang kahigayonan nga mopadaplin sab si kanhi presidente Joseph Estrada.  Nagdumili pagsibog silang Senador Chiz Escudero ug Senador Loren Legarda.  Way ek ang kampo ni Senador Manny Villar.

-o0o-

            Si Villar maoy giisip nga labing popular ug labing adunahan sa tanang magpapili pagka presidente.  Sa wa pa motumaw si Noynoy.  Kon mosulbong si Noynoy sa mosunod nga surveys, bisan kon di dayon niya maapsan si Villar, mosamot kakusganon ang awhag alang ni Villar, Escudero ug Legarda sa pagkuyog sa panaghiusa sa oposisyon aron pagtino nga mapalayas nang pamunoang Arroyo gikan sa Malakanyang.

            Di mabasol si Villar kon moinsistir nga ang gamhanan niyang makinarya makasukol sa popularidad ni Noynoy.  Apan ang kaligdong sa kawsa ni Noynoy makapabantang sa eskandalo nga wa pa ganing kalingkod sa palasyo gikopya nang Villar si Arroyo—gilikayan ang mga pasangil sa kahiwian batok niya, sa House niadto ug sa Senado karon.

-o0o-

            Ang ka-desperado sa Malakanyang pagpangita og kandidato pagka presidente, human nahagba ang ilang paugat pag-usab sa konstitusyon ug sa sistema sa kagamhanan, nisangpot sa kalit nga pagpamugos ni Arroyo pagbendisyon ni Bise Presidente Noli de Castro ug sa pagpapating nilang Defense Secretary Gilberto Teodoro ug MMDA Chairman Bayani Fernando bisan itlog ang nakuha sa surveys.

            Tungod sa kaubos sa popularidad sa administrasyon, natental ang mga dumadapig ni Noynoy sa pagpamasin nga tingali, tingali lang, wa na kinahanglana ang paghago sa paghiusa sa oposisyon.

-o0o-

            Bisan di niya angkunon, ang paglingkod ni Noynoy sa Malakanyang, maoy labing gikahadlokan nga urom ni Arroyo.  Labaw sa uban niyang mga kaatbang, ang anak nilang Cory ug Ninoy maoy labing takos nga mopatubag niya ug sa iyang pamilya sa pinatuyangan nilang pagpahimus sa gahom.  Maong aron pagtino nga pasagdan siyang moretiro buhaton ni Arroyo ang tanan—mahimong makig-alyansa ni Villar o magpalaban sa iyang pinangga nga mga heneral.

            Mao nga hinaot nga di lang gara-gara ang gihunahuna nilang Noynoy ug sa iyang mga dumadapig.  Kay daghan uyamot ang gimbuhaton nga ilang giatubang.  Gawas nga dag-on ang piniliay, kinahanglan nila nga palihukon ang katawhan aron pagtino nga mahinayon ang piniliaym nga gawasnon sila nga mosalmot sa piniliay ug mapatigbabaw ang ilang tinuoray nga kabubut-on.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for September 9, 2009

                        LIMOS OG KAIKOG

 

            Kanus-a man magsugod og pamalandong ang mga responsable sa pagpalusot sa makauuwaw nga transaksiyon pagpalit sa luna sa mga Balili nga naa pa ilawom sa dagat sa Tinaan, Naga sa panginahanglan pagluwat gikan sa ilang katungdanan?  Kanus-a pa man sila makaamgo nga resignasyon lang sa mga nakatampo sa eskandalo ang makapakumbinser sa mga Sugbuanon nga tinuod gyod silang niangkon og responsibilidad ug naghinulsol sa pag-usik sa buhis?

            Ni-resign na si Provincial Board (PB) Member Juan Bolo isip tsirman sa committee on municipal and provincial properties sa PB.  Apan si Bolo mismo nahibawo nga di ni paigo.  Wa niya kinahanglana ang komitiba pagsugo sa appraisal committee sa Kapitolyo paghimog taphaw nga pakisusi sa luna.

                        -o0o-

            Dako kaayo ang pilde sa mga Sugbuanon.  P98.9 milyones ang nausik alang sa 25 ka ektaryang luna nga, segun pa sa kadagkoan sa Department of Environment and Natural Resources (DENR), wa rang kaabot sa usa ka ektarya ang katitulohan.  Maglisod pagsabot ang mga Sugbuanon nganong ang kawani nga nasakpang nangilkil og P100 naposasan dayon; apan ang mga nilabay og dul-an sa P100 milyones sa dagat nagpabiling mga hawod.

            Nangayo man tuod og pasaylo apan padayong nangugat nga makapabulahan sa mga Sugbuanon ang transaksiyon.  Ambot unsaon pagbawi ang dakong alkanse sa kuwarta pinaagi sa paggamit sa kuwestiyonableng luna aron paggusbat sa kinaiyahan.

                        -o0o-

            Salamat sa kaluya sa Visayas Ombudsman, nga niyaka lang sa unang mga reklamo labot sa nangalisbong transaksiyon sud sa pila ka buwan, nakabuylo ang duha ka buwag nga imbestigasyon nga gipasiugdahan sa Kapitolyo.  Nahibawo na tang daan unsay sangpotanan kon ang mga imbestigahunon maoy mangunay sa pag-imbestigar sa ilang kaugalingon.

            Hinaot nga ang Sugbuanong mga magbubuhis di na mangiyugpos.  Nakalusot ang binuang kay nisugot lang sila nga lakturon ang transaksiyon.  Hingpit na gyong mabuong ang ilang kadungganan kon mosugot lang gihapon nga lakturon ug maniobrahon ang mga imbestigasyon.

                        -o0o-

            Magmalampuson lang ang imbestigasyon sa eskandalo kon kapanalipdan ang mga dokumento ug ang mga saksi sa kinatibuk-ang pinalitay sa yuta.  Kon ang mga utok sa transaksiyon magpabilin sa katungdanan, magpabilin sila nga naa sa posisyon sa pagguba sa mga dokumento, paghudlat sa mga saksi ug pagsabotahe sa imbestigasyon.

            Kon pating na gyod kaayo nga di na dutlan og bisan gamay na lang uwaw ug mokisikisi gyod sa makiangayon nga mga awhag sa resignasyon, hinaot nga ang kadagkoan sa Kapitolyo duna pay mga tanlag nga kusion sa kaikog ug mobakasyon lang una.  Aron gawasnon ang mga imbestigador, apil nang puti-og-kiting nga si Deputy Ombudsman Pelagio Apostol, pagsusi nganong gibayran nang mga Balili bisan wa pang kapakita sa mga titulo ug nganong wa susiha ang ilang pangangkon nga titulado ang fish pond, pagatpatan ug bisan ang lawom nga kadagatan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for September 8, 2009

                        RAKET SA BARKO

 

            Human nalunod ang MV Super Ferry 9 sa kadagatan sa Zamboanga niadtong Dominggo sa buntag:

·        Nipasalig dayon ang Philippine Coastguard (PCG) pagtukod og special board of marine inquiry (SBMI) nga mosusi sa hinungdan sa katalagman;

·        Nipahibawo ang Maritime Industry Authority (Marina) nga gakotan sa mga pantalan ang tanang barko sa Aboitiz Transport Services (ATS);

·        Nipasalig ang Department of Transportation and Communication (DOTC) nga ipatuman ang tanang lagda sa luwas nga paglawig aron kapanalipdan ang mga kinabuhi ug kabtangan sa kadagatan; ug

·        Nipasidaan ang Malakanyang sa mga kompaniya sa barko nga silotan ang bisan unsang mahimo nilang kalapasan.

                        -o0o-

            Kon wa pa kang kabantay, mao sab ni ang pasalig sa PCG, pahibawo sa Marina, pasalig sa DOTC ug pasidaan sa Malakanyang human nahitabo ang nangaging mga katalagman sa kadagatan:

·        MV Princess of the Stars nga nalunod sa kadagatan sa Romblon sa Hunyo 21 sa niaging tuig nga namatyan og 800;

·        MV Gretchen I nga nalunod niadtong 1996 ug namatyan og 50;

·        MV Kimelody Cristy nga nalunod niadtong 1995 ug namatyan og 31;

·        MV Dona Marilyn nga nalunod niadtong 1988 ug namatyan og 300; ug

·        MV Dona Paz nga nalunod niadtong Disyembre 20, 1987 nga namatyan og 4,341.

                        -o0o-

            Nahibawo na tang tanan unsa ang nahitabo human sa ilang mga pasalig, pahibawo ug pasidaan:  Nagpabiling gilawog sa kakuyaw sa kalaworan ang makaluluoy nga mga pasahero ug ilang mga kargamento sa naglutaw-nga-mga-lungon-nga-nagpaka-aron-ingnon-nga mga barko kansang mga tagduma nagpadayon nga nagpabaya sa pagtuman sa mga lagda kay nitingob lang sa ilang pagtagad sa pagpaburot sa ilang ginansiya.

            Human sa agresibong mga pakisusi, kanus-a mamostura ang mga politiko ug magpabaha og ulug-ulog ang PCG, Marina, DOTC ug Malakanyang, inanay nga maluya ang mga buhatan ug makalimtan ang ilang naluwatan nga mga pasalig, pahibawo ug pasidaan.  Hangtod nga matabonan sa mas bag-ong mga eskandalo.  Ug hangtod sa, simbako-layo-ra-to-tabukon-og-pito-ka-lawod,  pagkahitabo na sab sa mosunod nga katalagman sa kadagatan.

                        -o0o-

            Maong ayaw pagpaabot nga may milagrong mahitabo human sa trahedya sa Super Ferry 9.  Magpadayon ang kagamhanan sa hingpit nga pagtugyan sa industriya sa barko ngadto sa mga magpapatigayon nga:

·        Mamalit og karaang mga barko nga naglawig sa mga suba ug gagmayng mga dagat sa ubang kanasuran;

·        Gawas nga bag-ohan og pintal, patongan og dugang mga andana sa ibabaw;

·        Ang bisan unsang nahibiling balanse sa barko segurong kahinginlan kon masabak sa higanteng mga bawod sa bukas nga kadagatan nga pila na lang ka dangaw gikan sa Pasipiko; ug

• Aron pagtino nga di masakpan ang kagar nga mga makina ug taphawng mga tripulante sa mga barko, ibutang ang mga opisyal sa PCG ug Marina sa ilang payroll ug dakuon ang ilang tampo sa Malakanyang.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com