Arangkada of Leo Lastimosa for August 8, 2010

                        Gasa sa kinabuhi

 

Laing duguon nga Sabado.  Malampuson nga napahigayon ang laing hugna sa Kapamilya Blood Donation Campaign nga gidungan sa lima ka buwag nga venues sa Dakbayan ug Lalawigan sa Sugbo.  Salamat sa kaisog ug kamanggihatagon sa mga Sugbuanon, nakatigom mi og 397 ka bags sa dugo.  Kapin sa usa ka libo ka kinabuhi ang ilang maluwas.

Di tanan nato makaatol ug makasalmot og gubat.  Di tanan nato makaangkon sa kahigayonan pagbuhis sa atong kinabuhi alang sa nasud ug sa katawhan.  Apan kitang tanan may kahigayonan sa paghatag sa atong dugo aron pagluwas sa labing nagkinahanglan nga mga pasyente sa mga balatian ug mga biktima sa katalagman.

-o0o-

          Mao ni ang gidaghanon sa dugo nga nahipos sa mosunod nga venues:

·        109 ka bags ang nahipos sa Philippine National Red Cross (PNRC) sa Gaisano Grand Fiesta Mall sa Tabunok, Talisay City;

·        107 ka bags ang nahipos sa Regional Blood Center (RBC) sa Department of Health (DOH) sa ABS-CBN Regional Broadcast Complex sa Jagobiao, Mandaue City;

·        104 ka bags ang nahipos sa Chong Hua Hospital (CHH);

·        52 ka bags ang nahipos sa Cebu City Medical Center (CCMC) sa Asian College of Technology (ACT) sa P. del Rosario, Dakbayan sa Sugbo; ug

·        25 ka bags ang nahipos sa Perpetual Succor Hospital (PSH).

-o0o-

          Ang malampusong Kapamilya Blood Donation Campaign kabahin sa tibuok buwan nga kasaulogan sa anibersaryo sa TV Patrol Central Visayas.  Nga 22 ka tuig na nga nangu ug nidominar sa pagbalita sa telebisyon sa Sugbo, Bohol, Negros Oriental ug Siquijor ug ubang bahin sa silangan ug kasadpang Kabisay-an.  Kaabag namo sa higanteng kalihokan ang mosunod:

·        Mandaue Chamber of Commerce and Industry (MCCI) ug Virginia Foods nga nanghatag og pagkaon sa blood donors sa RBC;

·        Rotary Club nga nanghatag og pagkaon sa blood donors sa CCMC; ug

·        Barkada's ug Lola Saling's Grill nga nanghatag og pagkaon sa blood donors sa PNRC.

-o0o-

          Dungan sang gipahigayon ang Agri-Aqua Fair sa ABS-CBN Broadcast Complex ug Kapamilya Local Job Fair sa Barangay Tinago, Cebu City, nga gipahigayon sa main campus sa Cebu Technological University (CTU).

          Labing lab-as ug labing barato nga mga utanon ug prutas ug labing lab-as nga mga isda ug karne ang gipasundayag sa mga mag-uuma ug mga mangingisda nga gipunsisokan sa nahinangop nga mga konsumidor.  Nagpahigayon og lecture sa pangisda ug seaweeds ang Bureau of Fisheries and Aquatic Resources (BFAR).  Nanghatag sab og mga binhi sa mga utanon ang Department of Agriculture (DA).  Si Fidel Magno sa Department of Manpower Development and Placement (DMDP) sa Dakbayan sa Sugbo nipahibawo nga 290 ang nakaparehistro sa job fair ug 20 nila ang na-hired on the spot (HOTS).  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for August 6, 2010

                            Lapida mentality

 

              Ang balaodnon ni Senador Chiz Escudero nga niawhag pagpriso ug pagmulta sa mga politiko nga mobutang sa ilang ngan sa mga proyekto morang tusdik sa dugay nang nagpuot ug karon nibuhagay nga kahimangod sa katawhan.  Nga nagbagulbol lang unta apan karon nakaangkon na og kahigayonan pagsiyagit sa nag-alintabo nilang kasilag.  Batok sa mga politiko nga ganahan kaayong mopasundayag sa ilang mga ngan ug mga hulagway sa bisan unsa na lang mga proyekto nga ilang mahunahunaan.

              Nagbaha ang mga tawag, text ug chat nga among nadawat nga pulos nagpaluyo sa balaodnon ni Escudero.  Nga bisan klarong may laing laraw alang sa 2016, nagmalampuson pagdani sa kinabag-an sa nagpakabana nga mga botante.

                    -o0o-

              May mga nanawag, nag-text ug nag-chat nga wa kapugong sa pagbalikas sa mga politiko.  Kinsa ilang gihulagway nga namakak ug nangilad sa pagpangangkon sa mga proyekto nga gigastohan sa kuwarta nga di ila.  Mas nakapait mao nga ang ilang giilad mao ang mga magbubuhis.  Nga gawas nga maoy tinuod nga tag-iya sa kuwarta, gitulis pa gyod sa atubangan pinaagi sa pagpangomisyon sa mga proyekto.

              May nisugyot sab nga patas-an ang silot gikan sa usa ka tuig ngadto sa tibuok kinabuhi nga pagkabilanggo ug gikan sa P1 milyon ngadto sa kinatibuk-an nga bili sa proyekto.  May nisugyot sab nga ang sad-an nga mga politiko did-an na paghupot og bisan unsang katungdanan sa kagamhanan.

                               -o0o-

              Giluwatan sab sa masuk-anong mga tigpaminaw sa Arangkada sa DYAB Abante Pa, Bisaya ang mosunod nga mga sugyot:

●   Tugotan lang ang mga politiko nga mobutang sa ilang mga ngan apan alang lang sa mga imburnal, mga inuduro ug mga ihianan;

●   Inay mga ngan sa mga politiko, ang billboards sa mga proyekto angayng mo-detalye matag buwan pila nay nagasto ug kanus-a mahuman; ug

●   Pabarugon ang billboards ug imantala sa Internet ang listahan sa mga politiko nga napakyas paghatag og kuwentada giunsa paggasto ang buhis sa katawhan, sa unsang mga proyekto ug sa unsang kapuslanan.

                           -o0o-

              Ang balaodnon ni Escudero mahimong di mapasar sa duha ka bay balaoranan.  Nga gidominahan sa mga politiko nga, nakatag-an ka, mahigugmaon nga motan-aw sa ilang mga ngan ug mga dagway sa labing bantang nga bahin sa ilang mga proyekto.  Kon makatsamba man ug maaprobahan, kadudahan pa mapatuman ba.  O bugal-bugalan lang sama sa mga lagda batok sa illegal campaign materials sa piniliay.

              Gihulagway sa mga makinaadmanon ang bisyo sa mga politiko nga bunga sa "lapida mentality."  Aron mahinumdoman hangtod sa kahangtoran.  Nga maoy nakaaghat sa mga nag-una nato pagpatik sa ilang mga simbolo sa bato o punoan sa kahoy ug sa atong katiguwangan pagbitay og tabla nga gimarkahan sa kursong natapos sa ilang mga anak.  Ang mga ngan sa mga politiko, sama sa lapida sa atong katiguwangan, di magdugay.  Ug kon matsambahan man, mahimo lang tinubdan sa kauwawan sa ilang umaabot nga kaliwatan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for August 5, 2010

Mas dakong usbaw

Gisubay ni Labor Regional Director Elias Cayanong, tsirman sa regional wage board, ang kalisod pagtakda sa labing uwahing usbaw sa minimum nga suholan sa Sugbo ug Central Visayas sa mosunod nga mga hinungdan:

• Dakong kang-a tali sa gipangayo sa mga mamumuo nga P100-P125 nga uminto ug sa itlog nga maoy orihinal nga baruganan sa mga negosyante;
• Managlahi nga kahimtang sa mga negosyo tungod sa kalibotanong krisis sa panalapi--samtang malambuon ang industriya sa turismo wa pa gyod hingpit makabangon ang exporters; ug
• Naglisod ang mga representante sa mga mamumuo ug mga negosyante pagkumbinser sa ilang kaubanan sa labing makiangayon nga kantidad nga ipuno sa P267 nga natakda niadto pang Hunyo 16, 2008.

-o0o-

Gipasabot sab ni Cayanong atol sa pakighinabi sa Arangkada sa DYAB Abante Pa, Bisaya ang mga hinungdan sa dakong kang-a tali sa minimum nga suholan sa National Capital Region (P404) ug sa Central Visayas (P267):

• Mas taas ang inflation rate sa NCR (pasabot nga mas daghan og mapalit ang kuwarta dinhi sa ato);
• Mas mahal ang pagkaon ug ubang inadlaw nga mga panginahanglan sa NCR; ug
• Bisan kon mas mahal ang mga produkto sa lana dinhi sa ato, mas dako gihapon ang gasto sa transportasyon sa NCR tungod sa katag-as sa mga ruta ug kalayo sa mga pinuy-anan gikan sa mga trabahoan.

-o0o-

Pila man gyoy uminto nga nasabotan sa mga sakop sa wage board ug nga pormal na nilang ipahibawo pinaagi sa luwatan nga wage board sunod semana?  Matod ni Cayanong nga, samtang plantsahon pa ang managlahing suholan sa mga mamumuo sa Metro Cebu nga maoy labing industriyalisado ug sa ubang bahin sa rehiyon nga gidominahan pa sa agrikultura, nauyonan na nila pila gyoy usbaw.
Igo lang hinuon siyang nipasumbingay sa tukmang kantidad:

• Labing menos P15;
• Mas dako kay sa kataposang wage order nga P17; ug
• Malipay ang kinabag-an sa mga mamumuo ug mga magpapatigayon sa kantidad nga nasabotan.

-o0o-

Gipanalipdan ni Cayanong ang iyang kaubanan sa wage board nga mga representante sa kagamhanan--silang DTI 7 Director Asteria Caberte ug Neda 7 Director Marlene Rodriguez--gikan sa sibawng awhag nga tangtangan na sila sa gahom pagbotar (himuon na lang consultants sa board) kay kanunayng nakigkonsabo sa management pagluok sa labor.
Matod ni Cayanong dako og gikatabang ang DTI ug Neda pagkumbinser sa mga mamumuo pagpaubos sa ilang gipangayo, ug sa mga negosyante sa pagpataas sa ilang gitanyag, nga usbaw sa suholan.  Niangkon si Cayanong nga nauyonan ang usbaw nga way napahigayon nga botasyon.  Nga gilikayan ni Cayanong nga mapahigayon kay usa ray representante sa labor.  Wa pay natudlo si Pres. Noynoy Aquino nga ikaduhang labor sector representative kay napakyas ang Dole pagsumiter sa gikinahanglan nga tulo ka nominees.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for August 4, 2010

Dihang niawhag si Pres. Noynoy Aquino sa DOJ pagsubli sa kaso ni Senador Antonio Trillanes IV, dungan ang pag-ingon nga mahimong nabiktima sa inhustisya ang rebeldeng sundawo, gikunis-kunis dayon siya sa mga nangangkon nga mga eksperto sa balaod.  Matod nila di angay nga magpataka si Aquino pagpadayag sa iyang hunahuna.  Kay ang bisan unsa niyang pamahayag mahimong polisiya sa kagamhanan.

Tuod man, gisubli sa DOJ ang kaso ni Trillanes.  Dayon girekomendar ni Justice Secretary Leila de Lima ngadtong Aquino nga pasagdan na lang ang hukmanan nga mohukom sa kaso.  Ug way daghan nga langas nga gituman ni Aquino ang tambag.

-o0o-

Sa ato pa, sukwahi sa pasidaan sa iyang mga kaatbang, di diay mahimong polisiya sa kagamhanan ang bisan unsang sulti sa presidente.  Sama sa ubang nagpakabana nga mga magbubuhis, makahimo diay si Aquino pagpadayag sa iyang baruganan nga di managana nga mokurog ang tibuok burukrasya pagkarakara pagpatuman sa bisan unsay gusto niya.
Di hinuon mabasol ang mga nikisikisi sa sulti ni Aquino.  Kay pulos sila itoy ni kanhi presidente Gloria Arroyo.  Nga naanad pagtuman sa bisan unsay iyang isugo.  Wa igdungog sa niaging pamunoan nga dunay sakop sa gabinete nga may kaisog ug kaligdong samang de Lima pagsukwahi sa kabubut-on sa iyang amo.

-o0o-

Laing buyag sa bag-ong oposisyon gipasikad sa ilang pasidaan nga pasayluon ni Aquino ang nagtagutago nga si Senador Panfilo Lacson.  Kinsa padayong nagtagutago sa kasong pagpatay nilang Bubby Dacer ug Emmanuel Corbito.  Nisamot ang ilang kabalaka dihang gitudlo ni Aquino ang duha ka suod ni Lacson:  Silang NFA Administrator Lito Banayo ug NBI Director Magtanggol Gatdula.
Sa akong pagsuwat ini, gipahibawo sa DOJ nga, aron mapugos na pagsurender si Lacson, ila nang kanselahon ang iyang pasaporte.  Nga wa mahimo sa pamunoang Arroyo.  Gawas nga, bisan sa tanang pangandak, inutil sab sa pagpangita ug pagdakop ni Lacson.

-o0o-

Karon, ang legalidad na sab sa pagtukod sa Truth Commission ang giatake sa samang nangangkon nga mga eksperto sa balaod.  Nagkauyon silang Senador Joker Arroyo ug Senador Miriam Defensor Santiago pagpasidaan nga mainutil ang komisyon kon di moagi sa Kongreso nga, nila pa, mao ray makahatag ini sa tukmang mga gahom ug pundo.
Si Arroyo wa pang kabawi sa kapakyas pagkumbinser sa mga botante sa kaligdong sa iyang higalang si Senador Manny Villar, nga kusganon niyang giduphan sa C-5 scandal.  Mas apiki si Santiago sa iyang way pupanagana nga pagdupa sa mga eskandalo ni kanhi presidente Arroyo, gawas lang sa mga kaso nga naglambigit sa iyang kaaway nga si kanhi DILG secretary Ronaldo Puno.  Apan ngilngig gyod tingali si Santiago.  Kay bisan ang iyang kaubanan sa Senado wa man mohatag niya og bisan unsang komitiba.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for August 3, 2010

Likoy na sab

Ug niawop ang nabanhaw nga paglaom sa Sugbuanong mga magbubuhis sa bag-ong nitumaw nga kaisog ug kadasig sa Visayas Ombudsman pagtuman sa labing mahinungdanon niyang tahas--ang pagsusi sa mga pasangil sa kahiwian sa nagkalainlaing buhatan sa kagamhanan, bisan unsa pa ka dagko ug ka gamhanan sa mga opisyal nga hingtungdan.
Gipakaingon man gud sa nagpakabana nga katawhan nga nitimbakuwas nang lokal nga buhatan sa Ombudsman human niasumir sa Malakanyang si Pres. Noynoy Aquino.  Nga human nilikoy sa dayong tapos sa pamunoan ni Gloria Arroyo, nakahinumdom nang kadagkoan sa Ombudsman nga ang ila diayng gimbuhaton mao ang paggukod di pagdupa sa mga kawatan.

-o0o-

Kinsa ba tinuod ang di mobilib sa kapaspas sa Visayas Ombudsman nga naka-imbestigar sa nabisto nga pagpabawon og P500,000 sa mga sakop sa MCIAA Board ngadto sa niretiro nilang kauban?

• Giawhag dayon ni Assistant Ombudsman Virginia Palanca-Santiago ang board sa di paghatag sa pabawon ngadtong kanhi Tourism director Dawnie Roa;
• Dihang nagpaugat si MCIAA General Manager Danilo Francia paghatag sa pabawon, giawhag dayon ni Santiago si Roa pag-uli sa kuwarta samtang nagpadayon pa ang imbestigasyon; ug
• Dihang nagpaugat sab si Roa, kinsa nitataw nga iuli lang niyang kuwarta kon mandoan na siya sa board, gisupina dayon nila ang tanang mga dokumento sa transaksiyon.

-o0o-

Nagsugod paglikoy si Santiago dihang nitiyabaw ang mga kawani sa MCIAA nga gihasi sila ni Francia pinaagi sa pagpaimbestigar kinsay nagbisto sa pabawon, nga mora gyong naglambigit sa nasudnong seguridad, ngadto sa mga sakop sa media.  Gipakaingon sa mga kawani nga mahunong nang panghasi dihang gipatawag ni Santiago sa iyang buhatan silang Francia ug kaubanan.
Apan human sa tigom, kalit lang nitak-om si Santiago.  Wa motug-an sa media unsay nahitabo atol sa tigom.  Wa na sab manubag og bisan unsang pangutana mahitungod sa eskandalo.  Samtang nagpadayon ang pagpatawag ug pagsukitsukit sa tanang gidudahang mga kawani.  Unsa may nahitabo sa tinak-opang tigom nilang Francia ug Santiago?

-o0o-

Wa na hinuon makugang ang magbubuhis ning naandan nga salida sa Visayas Ombudsman:  Una, magpaukyab pagpahibawo og imbestigasyon sa labing init ug dakong eskandalo; dayon, mangayo sa tabang sa media ug sa publiko pagpalig-on sa kaso pinaagi sa paghatag og mga ebidensiya ug pagboluntaryo sa mga saksi; ug, kon mosakay nang tanan, hingpit nga mohilom hangtod nga malimtan ang kaso ug mapulihan sa laing init ug dakong kontrobersiya.
Labing uwahi nilang pasiatab mao nga gihatagan sila og 35 ka adlaw paghingpit sa imbestigasyon sa tanang mga kaso nga nasang-at sa Visayas Ombudsman hangtod niadtong 2007.  Nindot untang ipakpak pagdasig sa mga imbestigador sa Ombudsman.  Apan kon makahinumdom ka sa matang sa liderato nilang Ombudsman Merceditas Gutierrez, Visayas Ombudsman Pelagio Apostol ug Santiago, nindot kaayong ipanghupaw.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for August 2, 2010

                   Seguridad ni Gwen

 

          Dakong kalibogan ang seguridad ni Gobernador Gwen Garcia.  Sa mga lagda sa PNP, upat ray kinadaghanang polis nga madestino pagbantay niya.  Apan niangkon ang kadagkoan sa CPPO nga unom ka polis ang iyang guwaardiya.  Kon tuohan si Bise gobernador Greg Sanchez, 16 ka polis ang kuyog sa gobernadora.

          Kon ang ubang mga kaatbang ni Garcia sab ang paminawon, duha ka trak sa mga polis ang kanunayng kuyog sa iyang convoy sa pagduaw sa nagkalainlaing mga dakbayan ug kalungsoran sa Sugbo.  Si CPPO Chief Erson Digal ni-um-om sa responsibilidad sa kadaghan sa mga polis nga iyang gipakuyog ni Garcia nga, niya pa, isog nga nakig-away sa mga rebeldeng komunista.

-o0o-

          Unsa pa may gihuwat ni PRO 7 Chief Lani-O Nerez pagpatuman sa iyang pasalig nga kuhaon ang naghinobrang mga polis gikan sa delegasyon ni Garcia?  Kana kon, lahi ni Digal ug sa ubang opisyal sa kapolisan, tinuod ang iyang pangangkon nga wa siya mokurog ni Garcia.

          Hinaot nga ipatuman gyong Nerez ang lagda nga naghigpit sa gidaghanon sa security escorts sa mga politiko.  Di lang tungod sa reklamo ni Sanchez.  Kon dili, ug labi na, tungod kay nagnihit nang daan ang mga polis.  Ug di makiangayon alang sa Sugbuanong mga magbubuhis nga di sila kapanalipdan batok sa krimen tungod lang sa mga politiko nga mahadlok sa ilang kaugalingong anino.

-o0o-

          Makapahibung ang pagtangkil ni Garcia og daghang mga polis sa iyang lakaw.  Kay siya ra man sab ang nangangkon nga gipangga ug gihigugma siya sa mga Sugbuanon.  Unsaon man pagpabatyag sa mga Sugbuanon ang ilang gugma ngadto niya kon padayon nga libotan sa daghang guwardiyang polis?

          Posibleng katin-awan mao ang pasangil sa iyang mga kaatbang nga "scripted" ang tanan niyang suruy-suroy:  Gikan sa mga bata (nga ambot nganong gitugotang mopalta sa klase) nga mosab-ong niyag buwak ngadto sa mga tiguwang nga maghilak nga moggakos niya (nga di tugotang moukang dayon kay tingalig wa kabantay ang kuyog baboy sang mga maniniyot).

-o0o-

          Laing kahibulongan sa seguridad ni Garcia:  Nganong iya mang kamaguwangang anak nga si Paolo (kinsa gitumbok sang may police escorts bisan di angay) ang gikonsulta sa kapolisan sa seguridad sa gobernadora ug sa matang sa mga armas nga ilang paliton tungod lang sa lapad niyang kasinatian sa airsoft?

          Angayng pahinumdoman si Garcia nga ang labing epektibong seguridad, batok sa NPA o ni bisan kinsa, mao ang maayong pagduma sa kagamhanan.  Sama sa paghatag og kuwentada sa tanan niyang mga transaksiyon.  Ug paghunong na og panginsulto sa kapolisan.  Pinaagi sa pagpugos nila pagpaminaw ug payangu-yango sa iyang liwat.  Kinsa, gawas sa iyang kasinatian sa gubat nga duwaduwa ug pagtigom og duwaang mga armas, gipasanginlan nga nangulata sa guwardiya sa security agency sa iyang inahan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for August 1, 2010

Hagit ni Davide

Karong pormal nang natukod ug nasininaan og mga gahom ug gimbuhaton ang Truth Commission, hinaot nga hatagan og higayon ang Sugbuanong kanhi chief justice Hilario Davide Jr. ug ang iyang mga sakop sa pagsuway pagtuman sa unsay wa mahimo sa niaging pamunoan:  Ang makiangayon ug matinud-anon nga pagsusi sa mga eskandalo nga gipasangil batok nilang kanhi presidente Gloria Arroyo, sa mga sakop sa iyang pamilya ug mga alyado sa negosyo ug politika.

Wa pa gani kasugod sa iyang mga gimbuhaton, wa pa gani kahingan sa tanan niyang mga sakop, giwatas-watas na pag-ayo ang Truth Commission, gihudlat na gani nga lalison ang legalidad sa pagkatukod ini atubangan sa Korte Suprema, sa mga turutot ni Arroyo.

-o0o-

Ubos sa labing unang executive order ni Pres. Noynoy Aquino, ang Truth Commission gihatagan og duha ka tuig (hangtod sa Disyembre 31, 2012) paghingpit sa ilang gimbuhaton.  Nga maglakip sa tanang mga kaso sa pagpangawkaw nga ang gidak-on ug gilapdon makapa-eskandalo sa kaligdong ug moralidad sa katawhan.  Apil sa imbestigahon gawas sa mga opisyal sa kagamhanan mao ang ilang mga kakonsabo sa pribadong sektor.

Mahimo sab nga imbestigahon sa komisyon ang mga eskandalo bisan sa wa pa moasumir si Arroyo sa 2001 ug sa uban pang mga kaso nga mahimong isangon ni Pres. Aquino nilang Davide ug kaubanan.

-o0o-

Atubangan sa pasidaan sa mga alyado ni Arroyo nga duwaduwaan lang sa mga suspitsado ang Truth Commission, gihatagan ni Aquino silang Davide ug kaubanan og gahom pagsupina sa mga saksi ug mga ebidensiya.  Sa ato pa, mahimo nilang pugson ang mga gipasanginlan ug ang mga dunay kasayuran sa mga eskandalo pag-atubang ug pagpanubag sa mga pangutana sa komisyon.  Mahimo sab nilang kuhaon ang mga dokumento gikan sa Kongreso, mga hukmanan ug nagkalainlaing mga buhatan sa kagamhanan.
Aron pagpapas sa tanang pagduda sa kaligdong sa imbestigasyon, ang mga husay sa komisyon buksan ngadto sa publiko.  Gawas lang kon nahilambigit na ang nasudnong seguridad ug ang kaluwas sa mga saksi.

-o0o-

Ang Truth Commission di hinuon makapangunay pagpasaka og mga kaso sa Sandiganbayan.  Ang mga sangpotanan sa ilang imbestigasyon isumiter ngadto ni Pres. Aquino, sa Kongreso ug sa Ombudsman.  Mahimo hinuon nga ang ilang mga rekomendasyon yak-an ni Ombudsman Merceditas Gutierrez, kansang termino unya pa mapupos sa Disyembre 1, 2012.
Apan inay makapaluya angay ning makahagit nilang Davide ug kaubanan ug sa tanang nagpakabana nga kasilotan ang tanang nisurikbot sa nasudnong katigayonan:  Hipuson ang tanang ebidensiya, patingugon ang tanang saksi ug lig-unon pag-ayo ang mga kaso aron nga ang Ombudsman, bisan tua pa kapusta sa pikas, way laing mahimo gawas sa pagpatigbabaw sa balaod ug kamatuoran.  O mopadaplin aron nga kapulihan og mas makiangayon nga tagduma sa kampanya batok sa pangawat.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for July 31, 2010

Iwit sa suholan


P404 na ang labing ubos nga suholan sa mga mamumuo sa Metro Manila.  Kon mapatuman na ang labing uwahing usbaw nga P22 nga giaprobahan sa wage board sa National Capital Region (NCR).  Nga, bisan mao nay labing taas og suholan sa tibuok nasud, maoy labing unang nakapausbaw sa minimum nga suholan karong tuiga.
P0.00.  Mahimo nga mao nay madawat nga usbaw sa mga mamumuo sa Sugbo ug Central Visayas.  Salamat sa paugat sa mga representante sa mga negosyante nga itlog ray ilang ihatag, nangiwit na sab ang atong wage board.  Nga mas nabantog sa kalangayan ug katihik kay sa kamakiangayon paghusay sa nagkasunging baruganan sa labor ug management.

-o0o-

P267 ra ang minimum nga suholan sa Sugbo.  Nga maoy labing malambuon nga sentro sa patigayon gawas sa Metro Manila.  Kansang mga magpapatigayon way pupanagana nga nipasigarbo nga silay labing dako og natampo sa nasudnong kalamboan.  Apan kalit lang silag kapurdoy kon usbaw na suholan ang hisgutan.
P137.  Unsaon man pagpasabot sa mga magpapatigayon sa Sugbo ug Central Visayas kining dakong kang-a sa suholan sa mga mamumuo dinhi sa ato ug sa kita sa mga mamumuo sa kaulohan?  Nga taga Metro Manila ray kamaong mokaon ug nga naanad na sa gutom ang mga Sugbuanon, Bol-anon, Negrense ug Siquijodnon?

-o0o-

P26, P21 ug P16.  Mao ni ang naaprobahan nga mga usbaw sa minimum nga suholan sa Amihanang Mindanao, Habagatang Mindanao ug Kasadpang Kabisay-an.  Nga di makaambas bisan gamay na lang sa kapaspas sa kalamboan sa patigayon sa Sugbo.
Mas manggihatagon ba lang ang mga magpapatigayon sa ubang mga rehiyon?  O mas bukas lang ang ilang mga mata ug panghunahuna?  Nga ang bisan unsang usbaw sa suholan nga ilang ihatag sa mga mamumuo nga maoy aktuwal nga nagpalihok sa ilang mga pabrika ug mga kompaniya mobalik ug mapilu-pilo pa alang sa ilang mga patigayon pinaagi sa mas malambuong produksiyon ug mas daghan nilang halin?

-o0o-

4-2.  Mao nay kasagarang sangpotanan sa botasyon sa wage board sa Central Visayas.  Ang mga representante sa NEDA ug DTI, lahi sa mas makiangayon ug makinaadmanon nilang mga katugbang sa ubang rehiyon, kanunayng nagpiyong ug nakigkonsabo sa duha ka representante sa management.  Maong wa gyoy dag-anan ang duha ka representante sa mga mamumuo.
Kon di pa tungod ni Dole 7 Regional Director Elias Cayanong, tsirman sa wage board, mas biya pa gyod unta ang atong suholan.  Atong atangan malukmay na ba sab niya, sa makausa pa, ang tig-a nga mga kasingkasing sa iyang mga sakop.  Labaw sa tanan, atong ipangaliya nga si Cayanong makamatngon ug ang bag-ong pamunoan moangkon nga di mosangpot og kalinaw ni kalamboan ang pagpadayon sa sistema nga kanunay lang moluok sa mga anak sa singot.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for July 30, 2010

Bukbok sa NFA


Atubangan sa pagkabisto sa nangadugta nga bugas sa ilang mga bodega, sa nagbuntaog nilang alkanse ug sa makalilisang nilang utang, angay nga unahon pagsubli sa bag-ong pamunoan ang duha ka labing mahinungdanon nga tahas sa National Food Authority (NFA):

• Una, ang pagpanalipod sa mga mag-uuma gikan sa pagpahimus sa dagko nga mga komprador sa bugas pinaagi sa pagtakda sa labing makiangayon nga presyo sa tipasi; ug
• Ikaduha, ang pagpanalipod sa mga konsumidor sa bugas gikan sa mga maniobra sa mga negosyante, sama sa artipisyal nga kanihit sa suplay ug kalit nga pagsaka sa presyo sa kamerkadohan.

Masulub-on kong mopahibawo nimo nga pakyas ang NFA ning duha ka gimbuhaton.

-o0o-

Ang pagtakda sa presyo sa tipasi dako unta og ikatabang sa mga mag-uuma.  Kay di na man makapatuyang ang mga komprador sa pagpaubos pag-ayo sa ilang palit sa tipasi kay makadangop nang mga mag-uuma sa mas taas nga palit sa NFA.
Apan ambot diin padung ang P171 bilyones nga utang sa NFA, kay gawas nga way igong pundo nga gigahin sa pagpamalit og mga tipasi, mas lisod pang makit-an kay sa tagulilong ang mga kawani sa NFA sa mga umahan.  Maong ang mga komprador mopaandar nang daan sa ilang mga trak ug mohangad sa bagang dag-om aron mapugos ang mga mag-uuma pagsugot sa bisan unsang presyo nga ilang ibungat.

-o0o-

Mas nangalisbo ang kapakyas sa NFA pagpanalipod sa mga konsumidor sa bugas.  Ang importasyon sa bugas, gawas nga nakamugna og kalibotanong krisis sa bugas humay, gihimo pa gyong gatasan sa higanteng mga komisyon.  Maong ang naangkat nga bugas kanunayng mas daghan kay sa gikinahanglan.
Napakyas sang NFA pagpatigbabaw sa makiangayong presyo sa bugas.  Tungod sa buslutong sistema pag-apud-apod, sayon kaayong nasipong sa mga negosyante ang NFA rice.  Gawas pa, limitado rang bugas nga gipabaha sa kamerkadohan.  Kay gibilin diay ang mas daghan alang sa bukbok.

-o0o-

Sa usa ka makiangayon nga kalibotan, wa kinahanglan ang NFA.  Kon gihatagan pa lang unta sa tukmang hinabang ang mga mag-uuma, may mga bodegang kapahimutangan sa ilang ani, may kadalanan nga mopasayon paghatod sa ilang abot ug sila nay magbuot sa presyo sa mga tipasi, di ang mga komprador.  Sa usa ka makiangayon nga kalibotan, matinud-anong gipatuman ang mga balaod batok sa cartel, hoarding, profiteering ug smuggling.
Di makiangayon ang atong kalibotan, salamat sa nagpasagad nga mga pamunoan.  Gipasagdang mga mag-uuma nga nagpakilimos sa mga tigpatanto, gipatuyangan ang mga nangomisyon sa importasyon sa bugas, gilingiw-lingiwan ang salbahis nga mga negosyante ug smugglers ug gibiyaan ang mga konsumidor nga maglinya sa gihigpitan pag-ayong NFA rice ug masugamak sa gipaburot nga ginansiya sa commercial rice.  Samtang giablihang panudlanan sa NFA alang sa way katagbawang mga peste.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for July 29, 2010

Napukan nang daan

Nikakak si Floyd Mayweather Jr.  Mao ni pasangil di lang sa kampo ni Pacquiao kon dili, ug labi na, sa tinuod nga mga eksperto ug sa labing banggiitan nga mga sakop sa langyawng media nga nagsunod sa boksing.  Usa nila si Kevin Iole sa Yahoo!Sports.  Kinsa nakumbinser na nga nitalaw gyod si Mayweather sa pagpakigsangka ni Pacquiao.
Gitumbok ni Iole ang pagtingog na ni HBO Sports President Ross Greenburg.  Kinsa nimatuod nga may napahigayon gyod nga sabutsabot tali sa mga representante nilang Pacquiao ug Mayweather.  Ug katuohan gyod si Greenburg kay siya ang nagpasiugda sa sabutsabot sugod niadtong Mayo 2.

-o0o-

Gawas pa, nagkasungi silang Greenburg ug Top Rank Chairman Bob Arum.  Mas suod silang Greenburg ug Golden Boy Promotions President Oscar De La Hoya.  Kinsa maoy kusganong nipasangil ni Arum nga namakak sa iyang pangangkon nga ang kampo ni Mayweather ang nibiya sa sabutsabot alang sa gikahinaman unta pag-ayong sangka karong Nobyembre 13.

Si De La Hoya maoy nasakpan sa iyang bakak, klarong nagpaggamit ni Mayweather.  Si De La Hoya ang nideklarar niadtong Hunyo nga nakabuylo nang sabutsabot tali nilang Pacquiao ug Mayweather ug gamay na lang og kuwang paghingpit sa mga detalye sa sangka nga gituohang maoy labing adunahan sukad masukad sa kasaysayan.  Ang paglikoy na sa sulti ni De La Hoya karon maoy laing timaan nga nibahag nang ikog sa iyang boksidor.

-o0o-

Gitunglo ni Iole si Mayweather nga way pagtahud ni utang kabubut-on sa boksing nga nakapadato pag-ayo niya.  Matod ni Iole gihikawan sab ni Mayweather ang minilyon ka boxing fans sa tibuok kalibotan sa kahigayonan pagtan-aw sa sangka nga ilang gihandom sud na sa dugayng panahon.
Nitataw si Iole nga way katungod si Mayweather pagtandi sa iyang kaugalingon sa labing bantogan nga mga boksidor, sama nilang Sugar Ray Robinson ug Sugar Ray Leonard.  Matod niya hukman si Mayweather sa kasaysayan nga hambogero apan nisibog dihang ikasakbang na unta ang labing takos niyang kaatbang.

-o0o-

Sa pikas nga bahin, napamatud-an ni Pacquiao nga wa siyay gikahadlokan.  Di ang kakabos sa General Santos, ni ang mga bugoy sa pantalan ug kadalanan sa Manila, ni ang mas dagko, mas kusgan ug mas utokan niyang mga kaparang ibabaw sa ring.
Bisan ang kamatuo-tuuhon nga maibanan ang iyang kusog kon kuhaan og dugo pila ka adlaw sa di pa ang away.  Karong Nobyembre 13 (Nobyembre 14 sa oras sa Pilipinas), duha ang pakamangon ni Pacquiao:  Si Antonio Margarito nga maoy masugamak sa aktuwal nga kulata; ug si Mayweather nga maoy labing dakong pildero--kay napukan nang daan bisan sa wa pa tumana ni Pacquiao ang tanang binuang niyang mga lagda nga, segun pang Iole, morang siyay nag-imbento sa boksing.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for July 28, 2010

                           Hinaot may uwaw pa

 

              Kon alang nimo susama kamakalilisang ang suholan ug mga benepisyo sa mga tagduma sa MWSS sa kaulohan ug sa MCIAA dinhi sa Sugbo, di kong kabasol nimo.  Kay managsama nga P30,000 ang binuwan nga suholan sa mga sakop sa board sa duha ka korporasyon sa kagamhanan.  Ug managsama ang mga tagduma sa MWSS ug MCIAA nga nagpiyesta sa bisan unsa na lang mga benepisyo nga ilang mahunahunaan.

              Ang kalainan mao nga nalilian na sa bag-ong pamunoan ang MWSS.  Busa di nang kapatuyang sa umaabot pa nila nga mga kiat.  Samtang ang MCIAA wa pa makadani sa atensiyon sa Malakanyang.  Mao nga ang mga tagduma, bisan sa kasayuran nga di na ipanudlo pagbalik sa ilang katungdanan, nakabuylo pagpaburot pa gyod pagsamot sa ilang mga benepisyo.

                         -o0o-

              Laing kalainan:  Giawhag ang COA pagsusi sa legalidad sa makalilisang nga suholan ug mga benepisyo sa mga sakop sa Board of Trustees sa MWSS nga gibisto ni Presidente Noynoy Aquino sa iyang labing unang SONA.  Nagduda si DPWH Secretary Rogelio Singson nga nasobrahan rang kuwarta nga gihatag sa mga tagduma sa ilang kaugalingon bisan utangan pa sa retirement benefits sa mga kawani sa MWSS.

              Ang MCIAA, sa pikas nga bahin, hagbay ra nga gibadlong sa COA:  Nga di sila mahimo nga mapabawonan og retirement benefits; ug nga di sila mahimo nga makapahimus og CNA bonuses, nga mas dako pa kay sa nadawat sa tinuod nga mga kawani, kay di sila organic personnel sa MCIAA.

                         -o0o-

               Inay mokurog sa kadako sa kuwarta nga kinahanglang iuli tungod sa disallowance, ang MCIAA board nilalis sa COA atubangan sa Korte Suprema.  Ambot unsay bakukang nakasud sa ilang bagulbagol nga nakapakumbinser nga di diay sila madutlan sa naandang mga lagda sa COA ug DBM, ang MCIAA board nagpaugat sa ilang kaugalingong hubad sa ilang charter.

                Way makabasol sa pagpatuyang sa ilang gibati.  Di ilang  kuwarta ang gasto pagpasaka sa kaso.  Kon mapilde man, salamat sa kalangay sa sistema sa hustisya, wa na sila sa katungdanan ug lisod nang paninglan.  Sa kasamtangan, makapahimus na sa mga benepisyo.

                          -o0o-

              Maong di mabasol ang nagpakabana nga Sugbuanong mga magbubuhis nga nisumay sa awhag ni Presidente Aquino sa iyang SONA:  Kon may nahibilin pa nga bisan gamay na lang uwaw ug kaikog ang mga sakop sa MCIAA board, hinaot nga hunungon nang paghunahuna pagdugang pa sa mga benepisyo alang sa ilang kaugalingon ug itugyan na lang sa mosunod nga mga tagduma kon pabawonan ba sila o dili; ug hinaot nga wa pa mahurot og gasto ni Dawnie Roa ang P500,000.

               Ug mahimo bang maghinay-hinay na silag pamutos?  Inay magpakauwaw pagpangita og haligi sa bag-ong pamunoan nga ilang katilaan aron kalugwayan pang malipayon nilang mga adlaw?  [30] leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for July 27, 2010

        Lutos sa kawat

    Mao diayng wa pay natudlo si Presidente Noynoy Aquino sa mabakante nga mga katungdanan ni nasusi sa gikuwestiyon nga mga proyekto dinhi sa Sugbo.  Gawas nga gitutokan paghulip ang mas dagkong katungdanan sa nasudnong mga buhatan, naggapos sab diay siya sa pagsubay ug paghusay sa lab-as nga mga eskandalo sa niaging pamunoan nga pasiuna nilang nahibaw-an.

    Tulo ka semana pa siya nga naglingkod sa Malakanyang.  Gikahadlokan nga mas daghan pang kahiwian ang iyang madiskubrehan.  Mas mahinungdanon nga mapangitaan niya sila og kasulbaran.  Labaw sa tanan, mas kabantayan na niya ang nasudnong katigayonan aron nga di mahiagom sa samang mga palusot ang iyang kaugalingong pamunoan.

                 -o0o-

    Sa pag-detalye ni Aquino sa giingong kahiwian sa MWSS (Metropolitan Waterworks and Sewerage System), kansang payroll nikabat og P51.4 milyones, way labot sa dugang allowances ug bonuses nga mokabat og P160 milyones, napahinumdoman ang mga Sugbuanon sa susamang eskandalo sa ilang kaugalingong nataran.  Nga taguon lang nato sa ngan nga Mactan Cebu International Airport Authority (MCIAA).

    Niangkon si Aquino nga di dayon niya matangtang ang mga tagduma sa MWSS kay kabahin sila sa midnight appointments ni kanhi presidente Gloria Arroyo.  Maong giawhag niya sila nga mauwaw ug mokanaog na lang sa katungdanan.  Sama sab kapating ang pipila ka mga tagduma sa MCIAA.  Ang maayong balita mao nga mahimong di niya lab-ason ang ilang mga kontrata.

                  -o0o-

    Sa labing una niyang SONA, giawhag ni Aquino ang Kongreso sa pagpasar sa balaodnon nga manalipod sa whistleblowers.  Aron nga mahunong na ang kahadlok sa mga nakasaksi sa binuang nga mga transaksiyon nga maoy gipahimuslan sa labing dagkong mga kawatan sa kagamhanan.

    Angay ning hangpon sa nagpakabana nga mga magbubuhis.  Kahibawo tang tanan unsa kapait ang pagkawagtang sa panginabuhi ug ang pagkabilanggo ni Jun Lozada, ang star witness sa NBN-ZTE scandal, ug ang pagkahasol sa pagtungha sa iyang mga anak.  Bisan si Cris Saavedra, ang nibisto sa mga anomaliya sa mga proyekto sa Asean Summit sa Sugbo, gihasi ug gibugalbugalan pa gyod pag-ayo.

                   -o0o-

    Kon hangtod karon may nagduda pa sa determinasyon ni Aquino paggukod sa mga kurakot, lovingly dedicated alang nila ang iyang panganti nga ang labing unang executive order nga luwatan sa iyang pamunoan mao ang pormal nga pagtukod ug pagtakda sa mga gahom ug mga gimbuhaton sa Truth Commission nga pangulohan sa Sugbuanong kanhi chief justice Hilario Davide Jr.

    Bisan unsa pa sila katakos ug kasuhito sa balaod, silang Davide ug kaubanan di makalaktar sa buhatan ni Ombudsman Merceditas Gutierrez.  Apan kon lig-on ug hingpit ang mga ebidensiya nga ilang mahipos, way mahimo si Gutierrez gawas sa pagpasaka sa tukmang mga kaso sa Sandiganbayan.  Aron di mauwawan kay segurong mapalagpot tungod sa mas lig-on nag sukaranan nga impeachment.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for July 26, 2010

Sona ni Noynoy

Kalahi na sa panahon.  Gipahibawo sa Malakanyang nga makugang ang katawhan sa pagbisto sa lima ka eskandalo sa pamunoan ni kanhi presidente karon Kongresista Gloria Arroyo sa labing unang State of the Nation Address (Sona) ni Pres. Noynoy Aquino.  Nga sukwahi sa nahitabo ning higayona matag tuig sa niaging siyam ka tuig:  Kanus-a si Arroyo maoy nagbuot sa Sona ug mahimong mopahilom ni bisan kinsang nisukwahi niya; karon, si Arroyo wa nay laing mahimo gawas sa pagpalayo sa Kongreso aron di manlipaghong sa kauwaw atol sa Sona.
Hinaot nga mas dagkong kalainan ang motumaw sa mosunod nga unom ka tuig.  Nga mas makahuloganon kay sa pagkausab sa mga dagway sa mga nagtungkawo sa gahom.

-o0o-

Sakto ang militanteng mga pundok.  Mas mahinungdanon kay sa pagbisto ni Aquino sa higanteng kahiwian ni Arroyo ang pagbutyag unsay himuon batok sa mga tigpasiugda.  Ug unsaon pagsulbad ang gikatahong pagkatilok na di lang sa calamity fund kon dili sa kinatibuk-ang nasudnong panudlanan.
Bisan alyado ni Aquino ang bag-ong House Speaker, Feliciano Belmonte, kadudahan kon maggukod ba pag-apil ang mga itoy ni Arroyo nga niapil pagtulis sa atong buhis.  Kay kasagaran nila nibalitok na sa bag-ong pamunoan.  Pulos masaligon nga magpadayon ang malipayon nilang mga adlaw pinaagi sa paghupot sa labing gamhanang mga komitiba.  Nga maoy pasalipdan kon utingkayon gyod sa Malakanyang ang nangalisbo nilang mga transaksiyon.

-o0o-

Usa sa labing dakong eskandalo nga mabantang atol sa unang Sona ni Aquino mao ang paglingkod sa iyang luyo sa malugwayan nga si Senate President Juan Ponce Enrile:  Ang berdugo sa balaod militar nga nibilanggo ug nisentensiya og kamatayon sa iyang amahan nga si Ninoy; ug ang nagbukubuko sa pamunoan sa iyang  inahan nga si Cory.

Napugos ang Liberal Party ni Aquino pagpaluyo ni  Enrile human napakyas si Senador Kiko Pangilinan paghipos og 13 botos  ug human  nakigkonsabo nang  Enrile ang  pundok ni Senador Manny Villar.  Ang Senado ni Enrile mamahimong idlot nga tunok sa bag-ong pamunoan.

-o0o-

Mas maayo kay sa gipaabot ang unang mga adlaw sa pamunoang Aquino.  Ang presidente nga gihulagway sa iyang mga kaatbang nga maoy labing di andam ug di takos nakamatuod nga may luna pa diay ang kaligdong sa labing taas nga ang-ang sa kagamhanan ug mabugkos pa diay pagbalik ang katawhan sa paglaom pag-usab alang sa mas makiangayon nga ugma.
Nakiha nang pipila ka gidudahang smugglers ug tax evaders.  Pagkonbikto nila ug sa mas dagkong mga kawatan mag-agad sa huyang nga sistema sa hustisya ug mahimong mas lisod nga tahas.  Apan alang sa katawhan nga kadaghan na nabawo, mahimong di hingpit nga mabaraw ang pangurakot ug masulbad ang kakabos; nanghinaot na lang nga ang bag-ong pamunoan di mopuno sa pangawat ug pangabuso sa gahom.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for July 25, 2010

15 anyos nang sugyot

15 ka tuig ang nilabay, ang suliran sa sidewalk vending maoy sentro sa usa ka kalibotanong tigom.  Mga eksperto sa nagkalainlaing natad nituki sa gamot nga hinungdan ug sa kalapad sa suliran sa pagpamaligya sa kadalanan.  Niumol sab sila og mga sugyot paglakip, di paggukod, sa sidewalk vendors pagpalambo sa kalibotanong ekonomiya.
15 ka tuig human sa kalibotanong tigom sa Bellagio, Italya, ang suliran sa sidewalk vendors nagpabilin nga dakong labad sa ulo sa lokal ug nasudnong kagamhanan di lang sa Sugbo ug Pilipinas kon dili apil na sa Los Angeles, California ug ubang bahin sa Estados Unidos ug sa dagkong dakbayan ug kanasuran sa Uropa.

-o0o-

Aron pagpahinumdom sa tanang hingtungdan, gipangahasan nako paghubad sa Binisaya ang mubo nga "Bellagio International Declarations" alang sa street vendors nga naumol niadtong Nobyembre 23, 1995.  Ang unang bahin nisuway pagpintal sa kalibotanong suliran:

• Sa paspas nga pagtubo sa dagkong mga dakbayan nikatap ang kabos nga mga mamaligyaay sa kadalanan, apil nang mga bata;
• Tungod sa kakabos, ka way trabaho ug pinugos nga pagbalhin og pinuy-anan, bisan sa mapuslanong pangalagad nga ilang nahatag sa katilingban, gitan-aw sila nga babag sa pagpalambo sa mga dakbayan ug kalungsoran;
• Ang mga mamaligyaay sa kadalanan gipaubos sa makanunayong panaugdaog sa lokal nga mga opisyal ug gihasi sa nagkalainlaing mga paagi nga nisangpot sa kaguliyang, pagkawa sa ilang kabtangan ug pagkaalkanse sa ilang puhonan; ug
• Wa pay naumol nga klarong lagda nga nihaom sa panginahanglan sa mga mamaligyaay sa kadalanan sa tibuok kalibotan.

-o0o-

Ang ikaduhang bahin sa "Bellagio Declaration" niawhag sa pag-umol og nasudnong lagda alang sa mga mamaligyaay sa kadalanan pinaagi sa paghimo nilang kabahin sa mas lapad nga tigbayon pagpalambo sa ilang panginabuhi, pinasikad sa mosunod:

• Paghatag sa mga mamaligyaay sa kadalanan og legal nga kahimtang pinaagi sa pagluwat og mga lisensiya, pag-umol og mga balaod ug paghatag og tukmang mga luna nga kabaligyaan;
• Paghatag og legal nga katungod sa paggamit sa tukma ug bakanteng mga luna ug pagpanalipod ug pagpalapad sa panginabuhi sa mga mamaligyaay;
• Paghimo sa mga mamaligyaay sa kadalanan nga kabahin sa mga laraw sa urban development pinaagi sa pag-isip nilang tipik sa urban distribution system;
• Pagluwat og mga lagda alang sa dugang mga pangalagad sa lokal nga mga ang-ang;
• Pagpalambo sa paghugpong ug pagdisiplina sa mga mamaligyaay sa ilang kaugalingon;
• Pagtukod og mga komitiba nga apilan sa mga mamaligyaay, NGOs, lokal nga mga opisyal, kapolisan ug ubang sektor;
• Pagtanyag sa mga mamaligyaay og paagi pagpahimus sa credit ug financial services;
• Pagtabang sa mga mamaligyaay atol sa mga katalagman; ug
• Pagpalambo sa mas maayong ugma sa mga bata ug sa mga may kakulian sa panglawas nga mamaligyaay sa kadalanan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com