Arangkada of Leo Lastimosa for October 9, 2011

P2.5M nga tabang


Pagsugod pa lang sa Kapamilya Relief Campaign alang sa mga biktima sa duha ka nagsunod nga bagyo sa Luzon, may mga kompaniya sa lana na nga nangutana kon pila ka container vans ang among gikinahanglan.  Naikog kong motubag nila.  Kay sa pagkatinuod lang wa pa kong kaseguro kon makapuno ba mi og usa ka 20-footer nga container van.
Mas dako ang pagsalig sa Gothong Southern Shipping Lines.  Gipadad-an mi nila og duha ka 20-footer container vans.  Sud lang sa tulo ka oras namong pag-repack sa relief goods, napuno dayon namo ang una.  Human sa laing tulo ka oras, napuno ang ikaduha.  Ug nag-apura ang mga boluntaryo hain nang gisaad nga ikatulong van.

-o0o-

Ang unang van dunay 419 ka sako sa food packs ug 234 ka sako sa mga sinina; samtang ang ikaduhang van may 260 ka sako sa food packs ug 330 ka sako sa mga sinina.  Ang ikaduhang van dunay 260 ka sako sa food packs ug 330 ka sakop sa mga sinina.
Ang matag sako sa pagkaon dunay 12 ka putos samtang ang matag sako sa sinina may gibug-aton nga napu ka kilo.  Ang matag food pack balor og P150 samtang gipresyohan namo og P75 ang matag kilo sa sinina.
Sa ato pa, ang sud sa unang van balor og P924,700 ug ang sud sa ikaduhang van balor og P715,500.  Sa unang unom ka oras pa lang sa repacking, P1,645,200 nay balor sa relief goods nga among napada.

-o0o-

Daghang salamat sa gatosan ka boluntaryo nga nidagsa sa ABS-CBN Regional Broadcast Complex.  Labing unang nangabot mao ang mga suki nga tigpaminaw sa DYAB Abante Pa, Bisaya; dayon ang mga tinun-an sa Cebu Aeronautical Technical School (CATS) sa Lahug, Cebu City, dayon ang mga kawani sa Lexmark, gisundan sa mga tinun-an sa Cebu Technological University (CTU) Danao City Campus.
Dayong udto nangabot ang mga tinun-an sa Mandaue City Comprehensive National High School ug CTU Main Campus ug mga kawani sa Ayala Cebu.  Pagka hapon nipuli ang mga tinun-an sa University of San Carlos (USC) ug mga kawani sa Convergys.

-o0o-

Samtang nagsuwat ko ini, nakuha na ang duha ka container vans ug niabot na ang ikatulong container van.  Padayong nag-abut-abot ang dugang hinabang busa wa pa mahuman ang among gimbuhaton.
May ikumpisal ko ninyo:  Ang pagtigom sa P2.5 milyones nga balor sa mga hinabang maoy sayon nga bahin sa among trabaho.  Ang kuti ug lisod nga bahin mao ang pag-repack, pagpada ug pag-apud-apod sa mga hinabang ngadto sa mga biktima sa katalagman.  Apan salamat sa way kinutoban nga pagpakabana mga Sugbuanon nahimong mas gaan ang kinatibuk-an nga kampanya ug mas dali nga madawat sa mga biktima ang labing gikinahanglan nga tabang.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for October 8, 2011

Salamat, Kapamilya


ABS-CBN Broadcast Complex, Jagobiao, Mandaue City--Sa imong pagbasa ini, nakabuylo na mi sa pag-repack sa nagbaha nga mga hinabang gikan sa mga Sugbuanon alang sa mga biktima sa bagyo ug baha sa Central Luzon.  Kapin sa duha ka milyon ka pesos ang balor sa kuwarta, tseke, pagkaon ug mga gamit sa panimay nga natigom sa duha ka adlaw nga Kapamilya Relief Campaign sa Fuente Osmeña sa Dakbayan sa Sugbo.
Nagpaabot na dinhi ang container vans sa Gothong Southern Shipping Lines.  Kon mapuno na namo, birahon dayon paingon sa pantalan ug isakay sa ilang mga barko ug dad-on ngadto sa mga bodega sa ABS-CBN Foundation sa Quezon City.

-o0o-

Nangahas mi paglugway sa Kapamilya Relief Campaign sa laing adlaw tungod sa sibaw nga awhag gikan sa mga Sugbuanon ug mga molupyo sa kasilinganang lalawigan nga naapikhan paghatod sa ilang hinabang.  Apan puno mi sa kabalaka nga langawon mi sa Fuente kay gipul-an na ang katawhan sa pagtabang.
Sama sa naandan, nasipyat mi sa pagduda sa kamanggihatagon sa mga Sugbuanon.  Mas kusog ang bunok sa uwan nga nagbalikbalik pagsungog namo apan wa gihapon papiri sa nagpulipuli nga init ug uwan ang katawhan nga determinadong nipaambit sa ilang mga hinabang.  Hingpit ang among pagyukbo sa way kinutoban nga katakos sa mga Sugbuanon sa pagtabang.

-o0o-

Dungan gyod sa pagbunok sa uwan ang pag-abot sa mga sakop sa Philippine Councilors League Cebu City Chapter nga nihatod sa ilang hinabang.  P10,000 cash ang gitunol sa mga konsehal nga silang Margot Osmeña, Richie Osmeña, Jun Pe ug Alvin Dizon.  Si Cebu City Vice Mayor Joy Augustus Young nidasig sab sa mga kawani sa mga konsehal sa paghatod sa ilang hinabang.
Kasagaran sa mga hinabang nga among nadawat sa ikaduhang adlaw gikan sa mga indibiduwal, kahugpongan ug mga kompaniya nga wa kaabot sa unang adlaw.  Apan may pipila nga kaduha, ang uban gani katulo, nagbalikbalik.  Usa ka taxi driver nihatag og P100 sa pagsugod og pamasahero niadtong Huwebes sa buntag ug nihatag og laing P100 pagtapos sa 24 oras niyang duty Biyernes sa buntag.

-o0o-

Karibalan lang ang nagbuntaog nga hinabang sa gidaghanon sa mga boluntaryo nga nagpakita sa Fuente ug sa Jagobiao aron pagsakwat, paghakot ug pag-repack sa relief goods.  Kasagaran nagbawon og pagkaon di lang alang nila kon dili alang sab sa ubang boluntaryo.  Gikalawat nilang sugyot nga ang tanang donasyon alang gyod sa mga biktima sa katalagman.
Ambot tungod ba kaha sa dakong lunop sa pagtinabangay, o ngilngig lang gyod sila, ang DYAB anchors nga taguon lang nato sa mga ngan nga Juve Villar ug JT Benz nakatagik og bag-ong awit, "Salamat, Mga Kapamilya," nga among gikanta sa Fuente gahapon sa udto.  Hinaot nga wa mabugnaw pagtabang ang mga nakatsamba pagpaminaw.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for October 7, 2011

        Baha sa tabang


    Fuente Osmeña, Dakbayan sa Sugbo--Bisan sa mubo nga pagbunok sa uwan nga gipulihan sa taas nga naglingiting kainit, wa maluya ni motalaw ang mga Sugbuanon sa paghatod sa ilang hinabang alang sa makaluluoy nga mga biktima sa mga bagyong Pedring ug Quiel sa Central Luzon.  Tinuod gyod nga nagbaha ang gipanghatag nga bugas, sardinas, noodles, tambal, mga gamit sa bay ug mga sinina alang sa gibanabanang kapin sa tulo ka milyon nga labing grabeng naigo sa lapad ug lawom nga baha tungod sa duha ka nagsunod nga bagyo.
    Nagkapuliki mi og dawat sa nag-abut-abot nga mga hinabang sa pagsugod sa Kapamilya Relief Campaign sa alas-6 sa buntag.  Salamat na lang nga sa pagdagsa sa mas daghang hinabang nadugangan sang mga boluntaryo nga namaswat, nanghakot ug nang-repack sa relief goods.

-o0o-

    Sa akong pagsuwat ini, niabot na og kapin sa P700,000 ang cash ug tseke nga among nadawat.  Nalabwan na ang kapin sa P600,000 nga natigom sa tanang sibyaanan sa radyo nga nisalmot sa tibuok adlaw nga KBP Cebu Radiothon alang sa mga biktima sa pagdahili sa bukid sa Guinsaugon, Southern Leyte niadtong 2006 nga gihimo sab dinhi sa samang luna.  Mas dako hinuon gihapon ang P12 milyones nga natigom sa kapin sa semana nga Kapamilya Relief Campaign alang sa mga biktima sa bagyong Ondoy niadtong 2009.
    Gitabangan mi sa Bantay Bata 163 sa pagpanawat ug pagpanghatag og resibo sa tanang nadawat nga cash ug tseke.  Kasagaran hinuon sa nanghatag og kuwarta nihangyo nga di lang magpaila.

-o0o-

    Ang ABS-CBN Foundation nitudlo namo og formula unsaon pagtino sa presyo sa relief goods nga among nadawat.  Gawas sa paggamit sa presyo sa sardinas ug noodles sa mga tindahan, gitimbang namo ang mga sinina ug gipresyohan og P75 ang matag kilo.

Sa pagtapos ning kalihokan, makataho na mi pila gyod ang kinatibuk-an nga balor, di na lang kutob sa banabana, sa abundang hinabang sa mga Sugbuanon alang sa mga biktima sa bagyo.

-o0o-

    Ang dakong bahin sa mga hinabang, nga wa maato pag-repack sa mga boluntaryo sa Fuente, gihakot sa trak nga gipahuwaman ni Talisay City Councilor Val Ylanan, ug uban sa relief goods nga mapalit sa kinatibuk-ang cash donations tiwason namo pag-repack karong Sabado, sugod sa alas-5:30 sa buntag, sa ABS-CBN Broadcast Complex sa Jagobiao, Mandaue City.
    Magpaabot nang daan karong Sabado ang container vans sa Gothong Southern Shipping Lines nga nipasalig pagkuha sa mga hinabang gikan sa Jagobiao ug paghatod nila paingon sa mga bodega sa ABS-CBN Foundation sa Quezon City labing dugay karong Dominggo.  Kay gi-repack na mang daan, ang mga hinabang gikan sa Sugbo mahimong maapud-apod na dayon ngadto sa mga biktima sa Central Luzon sugod karong Lunes sa buntag.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for October 6, 2011

Tabang sa Luzon


Sa imong pagbasa ini, nagsibya na mi gikan sa Fuente Osmeña sa Dakbayan sa Sugbo alang sa laing hugna sa Kapamilya Relief Campaign alang sa mga biktima sa nagsunod nga mga bagyong Pedring ug Quiel.  Nga sa labing uwahing ihap, nipatay na og dul-an sa 100, nakapabakwet sa tulo ka milyon ka molupyo ug nakaguba og kapin sa P10 bilyones nga balor sa umahan ug kabtangan sa Central Luzon.
Wa ming kahibawo kon mag-init o mag-uwan ba sa among nahimutangan.  Apan masaligon mi nga bisan unsang kahimtang sa panahon di makapawong sa kamanggihatagon ug kadasig sa mga Sugbuanon sa pagtabang sa makaluluoy nga mga biktima sa managkaluhang katalagman.

-o0o-

Pangaliya nga makasugakod sa pait nilang kahimtang ang kabataan, katiguwangan, mga masakiton ug ubang mga naigo sa bangis nga mga bagyo.  Apan kon duna kay gamay nga ikatunol nga materyal nga hinabang, andam ming modawat ug maningkamot nga mapada ug madawat sa mga biktima sa labing daling panahon.
Tibuok adlawng Huwebes ning magpaabot sa Fuente ug hangtod karong Sabado ming manawat sa mga hinabang sa ABS-CBN Regional Broadcast Complex sa Jagobiao, Dakbayan sa Mandaue.  Palihug ihatod ang imong hinabang.  Kay kon mangahas mi pagpanguha sa mga hinabang gikan sa kabalayan, dali rang kabay-an ang kampanya sa mga tawong way lingaw nga magpaka aron ingnon nga among kaubanan.

-o0o-

Ang tanang hinabang nga madawat among i-repack sa di pa ipada sa kaulohan aron nga maapud-apod dayon ngadto sa mga biktima.  Gani, sa Fuente pa lang daan, may mga boluntaryo na nga mo-repack dayon sa mga donasyon sa di pa hakuton paingon sa Jagobiao.
Kon gusto kang makatabang pagpaspas pag-apud-apod sa mga hinabang, mahimong i-repack nang daan.  Ang matag putos sa pagkaon kinahanglan nga dunay duha ka kilong bugas humay, tulo ka latang sardinas ug duha ka putos sa noodles.  Ang usa ka sako sa mga sinina kinahanglan nga paigo alang sa pito ka tawo--amahan, inahan ug lima ka anak, dagko ug gagmay, babaye ug lalaki.

-o0o-

Tungod sa gipaabot nga pagbaha sa mga hinabang, nagtakda na ming daan og lapad nga repacking karong Sabado.  Sugod sa alas-5:30 sa buntag, igo gyong mobanag-banag, magsugod na mi og pamutos sa mga hinabang sa dako namong nataran sa ABS-CBN Broadcast Complex.
Daghang paagi nga makatabang ka:  Gawas sa paghatag og hinabang, makahimo ka pag-boluntaryo og repack sa Fuente o sa Jagobiao, o mopahuwam sa imong trak nga makahakot sa mga hinabang gikan sa Fuente paingon sa Jagobiao, o mopagamit sa imong container van ug mohatag og luna sa imong barko ug mohatod sa mga hinabang gikan sa pantalan sa Sugbo paingon sa mga bodega sa ABS-CBN Foundation sa Quezon City.
Daghang salamat daan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for October 5, 2011

Salin ni Gloria


Napasaka gyod diay ni Senador Panfilo Lacson ang resolusyon nga nag-awhag og imbestigasyon sa gipasangil nga mga anomaliya sa mga proyekto sa Asean Summit dinhi sa Sugbo.  Nakuykoyan ni nako sa journal sa Senado sa ilang sesyon niadtong Enero 28, 2008.  Ang Senate Resolution No. 262 ni Lacson nagmando sa Senate Blue Ribbon Committee pagsusi sa pasangil sa overpricing sa decorative lampposts ug sa Cebu International Convention Center (CICC).
Apan way nahimong imbestigasyon.  Naapsan ang resolusyon sa pagtumaw sa mas bag-ong mga kontrobersiya ug sa pagtagutago ni Lacson human gilambigit sa Dacer-Corbito case.  Sa pagpakita pagbalik ni Lacson wa na maghisgot kon ganahan pa bang mo-utingkay sa gilawalawaan nang mga transaksiyon sa Sugbo.

-o0o-

Nangutingkay ko sa mga dokumento sa mga proyekto sa Asean Summit sa Sugbo tungod sa awhag ni Cebu City Mayor Michael Rama nga tangtangon na ang lampposts gikan sa kadalanan.  Way molalis sa tinguha ni Rama.  Kahibudngan hinuon nganong siya ray nitingog ug nganong wa ni himoa sa una pa.

Gitakda nga magdungan pagsusi sa kahimtang sa lampposts ang City Traffic Operations Management (Citom), Commission on Audit (COA) ug Visayas Ombudsman.  Ang resulta sa ilang pakisusi isumiter sa Sandiganbayan, nga mao nay mohatag sa pagtugot ibton ba ang lampposts o i-preserbar isip ebidensiya sa nag-ung-ong nga mga kaso nga ilang gihusay.

-o0o-

Tinuod gyod nga nakahasol ang lampposts.  Maihap na lang sa tudlo ang nagsiga, kasagaran naghirig ug gipanghimulbolan, ang uban gani gipangawat na.  Sa pipila ka kadalanan sa Dakbayan sa Sugbo may lampposts nga gipabarug sa taliwa sa sidewalks, maong napugos nang katawhan pag-agi sa dan nga kuyawng matapsingan sa naghagiyos nga mga sakyanan.
Human nabisto ang anomaliya, gipangutana si Asst. Ombudsman Virginia Palanca-Santiago unsay angayng himuon sa lampposts.  Makapakugang ang iyang tambag:  Giawhag niyang local government units sa paggamit sa mga suga.  Maayo na lang nga way lokal nga opisyal nga nisunod sa iyang sugyot kay madugangan unta ang mga sinumbong.

-o0o-

Ang lampposts kabahin lang sa dagkong proyekto sa Asean Summit nga gidalidali pagpatuman sa pamunoan ni kanhi presidente Gloria Arroyo.  Gikuwestiyon sab ang surveillance cameras nga, bisan napamatud-an nga depektuso, gipamugos gyod nga dawaton ug gamiton sa kapolisan.  Apil ang CICC, bisan Kapitolyo sa Sugbo ang niggasto, kansang mga tigpasiugda gipasanginlan og overpricing ug kapakyas pagtuman sa mga lagda sa subasta.
Laing proyekto sa niaging summit nga wa pa kasugdi og imbestigar mao ang pasangil nga labihan kanipis sa aspalto nga gidalidali paghaklap sa kadalanan nga giagian sa mga delegado.  Giyak-an nang daan sa Ombudsman ang nasusing mga kaso, mas hanap ang kahigayonan nga masubli ang wa pa malilii nga mga proyekto.  Hinaot nga ang bag-ong Ombudsman mas ligdong, mas takos ug mas isog kay sa iyang gisundan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for October 4, 2011

Mas dakong kilkil


Sa usa ka lalawigan sa Kabisay-an, P10 ra ang bayad sa 30 ka segundo nga commercial sa mga estasyon sa radyo.  Sa ato pa, bisan mapuno pa sa commercial ang tibuok sibya, P1,200 ra ang labing dako nga kitaon sa mga sibyaanan matag takna.
Nga imposibleng mahitabo kay di man mahimong pulos na lang commercials ang isibya, nga di sal-otan og bisan gamay na lang nga sulti o balita.  Kon ang mga sibyaanan sakop sa Kapisanan ng mga Brodkaster ng Pilipinas (KBP), 18 ka gutlo ra matag takna ang labing daghang commercials nga masibya.  Gawas pa, way advertiser nga mopalit og spots sa sibyaanan nga pulos commercials ray isibya.

-o0o-

Pagpasabot nimo unsa kaubos ang rates sa mga sibyaanan nga nahisgutan sa ibabaw, tuguti nga akong itandi sa rates sa mga sibyaanan sa Sugbo, ang labing malambuong merkado sa media sa Kabisay-an, diin P500 ang among paningil sa 30 ka segundo nga commercial.  Kini hinuong mga numeroha kapin sa duha ka dekada na ang pangedaron.

Karon, P1,500 nay bayad sa 30 ka segundo nga commercial sa mga estasyon sa radyo sa Sugbo.  Wa na kong kahibawo pila na ang paningil sa mga estasyon sa radyo sa silingang lalawigan.  May mga sibyaanan pa hinuon dinhi nga mosawom pa aron lang makakuha og dugang advertisers.  Apan way makalabaw sa kaubos sa paningil sa lalawigan nga di lang nato nganlan.

-o0o-

Nagpakisusi ko sa kahimtang sa panalapi sa mga sibyaanan sa silingang lalawigan dihang nakatambong og press conference sa usa ka luhong tindahan, diin ang tanang reporters nga nanambong pulos na bag-o og sapatos sa pagpanggawas.
Giingnan ko nila nga tungod sa kagamay sa kita sa sibyaanan, ubos kaayo ang ilang suholan.  Di paigo nga makabuhi sa ilang pamilya.  Maong gawas sa pagka magsisibya kinahanglan silang magpa-apil sa payroll sa City Hall, Kapitolyo ug dagkong munisipyo isip mga tigpamaba.

-o0o-

Tawga silang kurakot.  Apan ang pait nga kahimtang di monopoliya sa nahisgutang lalawigan.  Mao sab ni nahitabo sa ubang gagmay nga mga merkado sa media.  Sayon ra ang pagtunglo nila.  Dungan sa pag-insistir nga ang kakabos di permiso sa pangurakot, nga ang katimawa di sukaranan sa pagbaligya sa kaligdong.
Apan makapatandog ang tubag sa mga magsisibya sa gagmayng lalawigan, nga napadayag atol sa nasudnong tigom sa mga haligi sa industriya sa media karong bag-o:  "Nanguwarta mi para mabuhi ang among mga pamilya.  Nanaginot mi og ginagmayng raket aron makapa-eskuyla sa among mga anak.  Apan nganong wa may nakabadlong sa mga sakop sa media sa dagkong dakbayan nga mao say gihimo?  Mas dagko pa gani ang pangilkil.  Di aron pag-angkon sa batakan nila nga mga panginahanglan apan aron lang pagtagbaw sa ilang mga kapritso."  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for October 3, 2011

Sistema sa inhustisya

Ang expose ni kanhi kongresista Antonio Cuenco sa gidudahang drug lords sa Sugbo ug Central Visayas niadtong 2001, hingpit sa tanang makapa-ukyab nga lamas:  Si Cuenco maoy tsirman sa House Committee on Dangerous Drugs; gipaluyohan sa mga sakop sa komitiba sa iyang kawsa; ginganlan ang dagkong mga negosyante ug mga durugista nga ang uban napapriso na sa kapolisan; gitumbok sang nagkalainlaing buhatan sa gobyerno nga nakigkonsabo sa mga durugista; ug may mga testigo nga niangkon sa ilang kalambigitan sa negosyo sa ilegal nga drugas.

Ang pagtingog ni Cuenco gipasidunggan sa mga Sugbuanon.  Sa kataposan, may nangisog na gyod batok sa bangis nga mga sindikato sa ilegal nga drugas.  Ang bituon ni Cuenco nitiurok hinuon dihang napakyas pagmatuod sa iyang mga pasangil.

-o0o-

Ang expose ni Cuenco nahimong simbolo unsa ka way kapuslanan ang mga imbestigasyon sa Kongreso:  Way ebidensiya nga makabarug sa korte; ang kapolisan ug ubang buhatan sa gobyerno napakyas pagtakdo sa kaliboan ug usa ka detalye nga nitumaw sa daghang hugna sa imbestigasyon; ug bisan unsa kainit nasapawan sa mas bag-ong mga kontrobersiya.

Napamatud-an sa expose ni Cuenco nga ang Kongreso kutob ra sa pagbisto.  Di makapugos sa ubang buhatan sa gobyerno pagsunod sa ilang gustong direksiyon sa kaso.  Labaw nang di kadiktar sa mga hukmanan pagdason sa ilang gideklarar nga mga sad-an sa bangis nga mga krimen.

-o0o-

Ang labing makaluluoy nga mga biktima sa expose ni Cuenco mao silang Ananias Dy ug Bernard Liu, nangangkong bodyguards sa managsuong Peter ug Wellington Lim nga ilang gilambigit sa drugas.  Ambot gusto bang magbag-o sa kinabuhi, o nanimawos lang, ang ilang testimoniya batok sa mga Lim, nga gihangop pag-ayo sa mga Sugbuanon, maoy gigamit pag-apiki nila.
Gipatay si Dy lima ka tuig human sa expose, gisunod si Liu napu ka tuig human sa expose.  May kalambigitan ba sa expose ang ilang kamatayon o may lain silang atraso?  Wa pa masulbad ni Dy hangtod karon.  Gikahadlokang mao say dangatan sa kamatayon ni Liu.

-o0o-

Ang paghungaw sa expose ni Cuenco maoy hinungdan nga ubos ang pagtan-aw sa publiko sa mga imbestigasyon sa Kongreso.  Bisan unsa kamasaaron ang sinugdanan, gikahadlokan nga makapahugno ra gihapon ang sangpotanan.  Sama nga ang nahitabo nilang Dy ug Liu nakapasamot sa kamapanagan-on sa mga nakasaksi sa mga krimen o kahiwian sa pagsugal sa ilang seguridad.
Ang kataphaw sa Kongreso ug ang kahadlokan sa mga testigo maoy ampay sa drug lords, mga kawatan sa gobyerno ug ubang mga sindikato.  Sa way paghisgot sa laing di malalis nga pait nga kamatuoran:  May mga polis, mga piskal, mga huwes ug ubang opisyal sa gobyerno nga tinuod gyong kakonsabo sa mga kriminal; ug ang depektusong burukrasya ug sistema sa hustisya maoy nakapasiaw nila.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for October 2, 2011

Biya sa panahon


Wa pa mahuman ang lalis hangtod karon kon makaayo o makadaot ba ang pagpagawas sa Wikileaks sa sekretong cables sa mga embahada sa Estados Unidos sa Manila ug ubang kaulohan ngadto sa State Department sa Washington D. C.  Dunay nipasidungog sa Wikileaks sa maisugong pagbutyag sa kamatuoran; samtang may nitunglo sab sa pundok nga iresponsable nga nipahimutang sa kakuyaw sa mga sekretong militar ug diplomatikanhon sa US ug ubang kanasuran.
May nipasidaan sa media sa di paghatag og importansiya sa mga dokumento sa Wikileaks nga gihulagway nga basura kay kasagaran mga huhungihong nga way sukaranan.  Apan may niawhag sab sa media paggamit sa kasayuran sa Wikileaks pagbutyag sa tinuod nga US foreign policy sa Pilipinas ug ubang kanasuran.

-o0o-

May mga nangangkon sab nga eksperto sa media nga nihulagway sa mga dokumento sa Wikileaks nga hilaw, nga di angayang iyabo ngadto sa katawhan ug busa kinahanglan nga ag-agon ug hubaron ug ipasabot sa lehitimo nga mga sakop sa media aron mas masabtan sa katawhan.
Kumbinsido sila nga ang propesyonal nga mga sakop sa media maoy labing takos nga mohukom unsa nga mga dokumento nga ipagawas ug unsay angayng ibasura.  Niinsistir sila nga ang media gikinahanglan aron masabtan ug matugkad sa katawhan kinauyokan sa kontrobersiyal nga mga dokumento nga way pili nga gimantala sa Wikileaks.

-o0o-

Sukwahi ang akong hunahuna.  Alang nako ang Wikileaks ug ang mga konsumidor sa kasayuran wa magkinahanglan sa media aron pagmantala ug pagsabot sa mga dokumento.  Kon hangtod karon may mga sakop pa sa media nga nakumbinser sa ilang propaganda nga sila pay nagkontrolar unsay mogawas nga balita, ang Wikileaks maoy nagbuntaog nga ebidensiya sa lahi nga kamatuoran.
Sa labing uwahing ihap, kapin sa 30 milyones ka Pilipinhon ang may access sa internet.  Kasagaran nila mas kamao pa kay sa nanggungis nang mga sakop sa media pag-uliot sa nagbuntaog nga archive sa mga dokumento nga gimantala sa kaliboan ka mirror sites sa Wikileaks.  Sa pikas nga bahin, kapin ra sa duha ka milyon ang mobasa sa mga pamantalaan.

-o0o-

Sakto ang paniid nga ang Wikileaks di lang reaksiyon sa kamalinglahon sa US--lahi ang gisulti kay sa aktuwal nga gihimo--kon dili sa kapakyas sab sa media sa pagpangita sa kamatuoran ug paghatod ngadto sa katawhan sa labing mahinungdanon ug makahuloganong kasayuran.  Nga ang popularidad sa Wikileaks nanukad sa pagkahagsa sa credibility sa tradisyonal nga media.
Kon may mga sakop pa sa media nga nagtuong di sila mahimong laktawan sa internet, hagbay ra silang nabiyaan sa panahon.  Mas daghan nang konsumidor nga direktang nanguha og kasayuran gikan sa mga tinubdan.  Mas maayo tingaling tun-an na sa karaang media unsaon pagpasabot ang kahulogan sa balita sud sa limitasyon sa Twitter, Facebook, Google+ ug ubang social media networks.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for September 30, 2011

Barangay Parba


Pangpang, San Isidro, Talisay City--Morang piyesta ang among naabtan dinhi.  Kapin sa gatos ka anak, apo, apo sa tuhod ug apo sa sungkod nagtapok pangandam sa ika-85 nga sumad sa adlawng natawhan ni Gerarda "Lola Dadang" Legarde Parba.  Way apil sa ihap ang ubang mga apo nga nanglangyaw na sa ubang mga dapit.
Siyam ang anak ni Lola Dadang.  Patay nang ilang kamaguwangan.  Si Claudio Parba niingon nga nauyonan nilang tanang managsuon nga magpabilin dinhi.  Uban sa mga anak ug mga apo sa mga igsuon sa ilang amahan.  Maong mora gyod tinuod silang mag-piyesta kon magsaulog sa espesyal nga mga okasyon.

-o0o-

Sa siyam ka managsuon, si Dioscorra ray wa maminyo.  Si Claudio ang kinadiyutayan og anak--lima ra.  Kasagaran sa ilang mga igsuon tag-walo ug tag-kapin sa napu.  Ang topnotcher nila dunay 20 ka anak.  Sa kataposang ihap, si Lola Dadang duna nay 73 ka apo, 64 ka apo sa tuhod ug kapin sa 20 ka apo sa sungkod.
Kon mahibaw-an sa kadagkoan sa Simbahang Katoliko, ang pamilyang Parba ang labing lig-on nga argumento batok sa Reproductive Health (RH) Bill, labi na sa mga probisyon nga nagpalambo sa mga kontraseptibo.  Si Claudio niingon hinuon nga, lahi sa iyang mga igsuon, kutob ra siya sa lima aron makaangkon og mas sanag nga ugma ang iyang mga anak.

-o0o-

Unsay ilang sekreto sa paghusay sa mga away nga nakahulga sa panaghiusa sa pamilya?  Matod ni Dioscorra nakatabang ang ilang gidaghanon sa pag-am-am gilayon sa mga nagkasungi.  Ilang gitambagan sa pagbiya lang una aron makagginhawa og lawom sa di pa hingpit nga moulbo ang kasuko.
Nakatabang sab ang ilang kadaghan pag-atiman sa ilang mga masakiton.  Magtampohay sila kon dagko ang bayranan sa tambal o tambalanan.  Daghan kaayong pakan-on kon magkatapok atol sa piyesta o birthdays, apan daghan sab sila nga mag-amotay og putahe ug magtinabangay og luto.

-o0o-

Tungod sa ilang kadaghan, gideklarar ni kanhi Talisay City mayor Dehlia Tiu ang ilang dapit nga "Barangay Parba."  Si Claudio nakasilbi og tulo ka termino isip konsehal sa San Isidro dihang nidagan pagka barangay kapitan niadtong 2007 batok nilang Yehyen Bucao ug Laida Restauro.  Nagkasabot silang maghiusa pagtuboy ni Bucao sa piniliay sa 2010.
Mahimong politikanhong gahom ang gikinahanglan sa mga Parba aron pagpanalipod sa luna nga ilang nahimutangan.  Nadaog na nila ang luna nga ilugon unta sa gobyerno kay nakapakita ang iyang amahan sa ilang karaan na kaayong tax declarations.  Apan nisurender nang daan si Claudio nga mailog pa ang lain nilang luna nga gi-okupahan na ron sa usa ka subdivision.  Kay bisan sa pagdasig sa mga opisyal sa Talisay, nahibawo siya nga nagkinahanglan og minilyon ka pesos ug daghang katuigan ang kombate sa korte.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for September 29, 2011

Di diay sayop?



Kon giaprobahan pa sa Citom ang orihinal nga aplikasyon sa mga tigpasiugda sa Road Revolution, di lang unta ang Colon kon dili ang tibuok downtown area ang gitak-opan, di lang niadtong Sabado kon dili hasta sab sa Dominggo.  Mapilu-pilo diay unta og kadaghan ang kahasol, kalangay ug konsumisyon sa kaliboan ka Sugbuanon kon wa pa ibasura sa Citom ang plano.
Matod ni Citom Chairman Jack Jakosalem ang unang aplikasyon nadawat sa iyang buhatan duha ka semana ang nilabay.  Human sa usa ka semana, nipahibawo ang mga tigpasiugda nga mosakay na lang sila sa buwag nga aplikasyon sa Ramon Aboitiz Foundation Inc. (Rafi) alang sa Heritage Walk niadtong Sabado.

-o0o-

Sa ato pa, wa diay sukaranan ang pasangil sa mga tigpasiugda nga dugay nga giyak-an sa Citom ang ilang aplikasyon, ug nga apiki na silang nakakuha og pagtugot, maong wa na magkadimao sa ilang pangandam, sama sa pagpasidaan sa katawhan sa dakong kausaban sa mga ruta nga maapektahan.

Samtang angayng pasalamatan ang Citom sa pagdumili pagpasera sa tibuok downtown area sud sa duha ka adlaw, di sila hingpit nga makapanghunaw sa kadako sa kadaot sa pagtak-op sa Colon ug kasilinganang kadalanan.  Mas suhito sila sa gidaghanon sa mga ruta ug mga sakyanan nga naapektahan, busa sila gyod unta, labaw sa mga tigpasiugda, ang niandam sa alternatibong mga agianan ug nipahibawo sa mga pasahero ug motorista.

-o0o-

Sa iyang pagpangayo og pasaylo sa mga Sugbuanon, nisaad si Jakosalem nga di na mahimong tugotan sa Citom ang pagpasera sa kadalanan sa downtown.  Nisugyot si Jakosalem nga ang sunod nga Road Revolution, kon duna pa man, adto na himuon sa South Coastal Road sa South Road Properties (SRP).
Gisalikway nang daan ni Jakosalem ang plano sa mga tigpasiugda nga seradoan na sab ang katunga sa Osmena Blvd. sunod buwan.  Matod niya maggamit ang lapad nga sidewalk, nga nahawanan na sa vendors, alang sa mga manglakaw ug ibanan lang og usa ka metro ang tuo nga lane aron himuong experimental bike lane.

-o0o-

Nangayo og pasaylo ang mga tigpasiugda sa Road Revolution di tungod kay niangkon nga sayop ang kalihokan.  Kon dili tungod ra sa kakuwang sa pangandam ug pahibawo sa katawhan.  Sa ato pa, sakto lang gyod diay gihapon alang nila ang pagtak-op sa kadalanan gikan sa kinabag-an sa katawhan alang sa pipila lang nga nipaluyo sa ilang kawsa, nga di ganing kalahutay paggamit sa tibuok adlaw tungod sa grabeng kainit.
Gidayon sa mga tigpasiugda ang kalihokan niadtong Hunyo ug Sabado bisan sa mga pasidaan sa dakong kadaot.  Bisan natinuod, ug nalabwan pa, ang mga pasidaan, moinsistir gihapon ang mga tigpasiugda sa pagtak-op pag-usab sa kadalanan.  Panahon nang si Cebu City Mayor Mike Rama mobaraw sa ilang pagpanamastamas sa mga Sugbuanon.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for September 28, 2011

Rebolusyong taphaw


Dihang natanggong sila sa pagtak-op sa Osmena Blvd. niadtong Hunyo, bisan wa kasabot sa kapuslanan sa pagsakripisyo sa kinabag-an alang sa pipila nga wa gyod tinuod nga nigamit kon dili igo lang nagkiat-kiat, nagpa-kyut ug nagpaibog sa mahalon nilang bisikleta sa kadalanan, may pipila nga nagyawyaw, apan mayoriya sa mga Sugbuanon nagpakahilom ug naniid.
Kini tungod sa dako nilang pagtahud sa pangu sa kalihokan, si Atty. Antonio Oposa.  Kinsa gipasidunggan nga bayani sa maisugon niyang kampanya batok sa ilegal nga pangisda sa Sugbo ug lokal nga mga opisyal sa tibuok nasud nga napakyas pagtuman sa mga lagda sa tukma nga paghipos sa mga basura.

-o0o-

Apan dihang natanggong sila sa ikaduhang hugna sa Road Revolution niadtong Sabado, wa na sila mangiyugpos.  Wa nay tihik-tihik sa ilang pagsaway sa mga tigpasiugda, apil nang Oposa.  Kinsa ilang gidudahan nga nahatagan og sayop nga kasayuran ug wa nang kabantay nga nasud siya sa bolsa tungod sa kalinga sa kadaghan sa giduma niyang kawsa.
Kon kaniadto nagpatara lang ang mga Sugbuanon sa mga pangangkon sa kadaogan sa mga tigpasiugda, karon ang katawhan ni-detalye na sa ilang kahasol, nipabuhagay na sa ilang kasuko ug kusganon nang niawhag ni Cebu City Mayor Mike Rama sa di na pagpagamit sa binuang nga eksperimento.

-o0o-

Gikutikuti na sa mga Sugbuanon ang tanang sulti sa mga tigpasiugda.  Pananglitan, ang sugyot ni Oposa nga ang sunod nga Road Revolution motak-op sa katunga na lang sa Osmena Blvd. gihulagway nila nga nasukwahi sa road widening nga gipangugatan ni Mayor Rama kay mahimo nang road tightening.
Bisan ang sugyot ni Oposa nga pasudlon lang ang pribadong mga sakyanan kon may lima ka sakay gisaway nga kinuha ra sa tumoy sa buhok kay labihang lisora nga ipatuman.  Pipila ka taxi drivers niingon nga mapilde ang ilang panginabuhi kay kasagaran usa o duha ra may ilang pasahero busa di sab diay silang kasud.

-o0o-

Apan ang sugyot ni Oposa nga alas-puno, o pagpuno una sa PUJ sa di pa palargahon aron di maghuot ang kadalanan, maoy nakaangkon sa labing dakong pagsaway.  Ambot kanus-a kataposang nakasakay og PUJ si Oposa apan klarong wa kahibawo sa iyang gipanulti.
Kon pun-on ang PUJs, siyam-siyaman ang mga pasahero una mangabot sa ilang destinasyon.  Gawas pa, way terminal nga kapundohan sa PUJs sa pagpaabot nga mapuno.  Kon mapuno na sang daan ang PUJs, unsa na man lay sakyan sa mga pasahero nga nag-atang sa tungatunga sa ruta?  Kon may manganaog sa tungatunga sa ruta, nagpasabot ba nga mo-pundo na sab ang PUJs ug makapadayon lang kon mapuno na sab?
Unsa may tinuod nga tuyo ni Oposa:  Pagpasiugda og rebolusyon sa kadalanan?  O paghagit sa katawhan paglusad og rebolusyon batok sa mga tawo ug institusyon nga susama og panghunahuna niya?  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for September 27, 2011

Terorismo sa kadalanan


Hinaot nga sa imong pagbasa ini, ang kadagkoan sa Dakbayan sa Sugbo ug mga tigpasiugda sa Road Revolution (1) nakapangayo na og pasaylo sa higanteng kaguliyang nga ilang namugna, (2) niangkon na nga dakong sayop ang paghimo sa mga Sugbuanon nga ilaga-ilaga sa ilang eksperimento ug (3) nisaad nga, human sa duha ka bulilyaso niadtong Hunyo ug niadtong Sabado, di na usbon ang ilang salida.
Kay kon wa pa, uwahi nang tanan.  Kapasanginlan sila nga namugos sa ilang gituohan nga epektibong kampanya batok sa polusyon ug kahuot sa trapiko.  Bahala na kon mas dakong kadaot ang ilang namugna.  Ug bahala na kon ang kinabag-an nga ilang gipatuong panalipdan maoy natanggong.

-o0o-

Saludo ko ni Atty. Antonio Oposa, ang pangu sa Road Revolution, sa iyang kaisog ug determinadong liderato pagpanalipod sa kinaiyahan.  Dakong garbo sa Sugbo ug sa nasud ang iyang pagka Ramon Magsaysay Awardee alang sa tibuok Asya.  Apan nahadlok ko nga wa na magtugkad ang iyang tiil sa yuta.
Nagtuo ba gyod si Oposa nga may ganahang magbaktas sa Colon o Osmena Blvd. sa udtong tutok?  Sa sayong buntag tingali ug sa dayong kilumkilom.  Busa di makiangayon nga tak-opan ang dan sa tibuok adlaw alang lang sa pipila ka tawo nga di ganing kalahutay pagpahimus sa dakong wanang nga gihikaw gikan sa kinabag-an.

-o0o-

Apan tinamban ra nang akong pagsupak.  Si Kongresista Tomas Osmena, nga supak sa Road Revolution, mas manggialamon.  Matod niya di makiangayon nga ipakisama nilang Oposa ug kaubanan ang Dakbayan sa Sugbo sa Dakbayan sa Bogota sa Colombia.  Kansang dakong wanang nga gitagana alang sa mga bisikleta ug mga nanglakaw kanunayng puno tungod sa kabugnaw sa temperatura.
Kay ang Bogota labihang taasa, 8,612 ka tiil ibabaw sa dagat; mas taas pa kay sa Baguio nga 5,000 ka tiil ibabaw sa dagat; labaw pa gani og diyutay sa Mayon Volcano nga 8.077 ka tiil ibabaw sa dagat; ug nalabwan lang sa Mt. Apo nga 10,311 ka tiil ibabaw sa dagat.  Ang downtown sa Dakbayan sa Sugbo kapin ra sa 300 ka tiil ibabaw sa dagat ug labihang alimuota.

-o0o-

Gawas nilang Oposa ug kaubanan, angayng mangayo og pasaylo silang Cebu City Mayor Mike Rama ug Citom Chairman Jack Jakosalem ug ubang opisyal nga nitugot pagtak-op sa Colon, Osmena Blvd. ug ubang kadalanan.  Unsay ilang tan-aw sa mga Sugbuanon--mga yamukmok nga mokanselar sa ilang mga lakaw ug mosakripisyo sa ilang panginabuhi kon ganahan nang manerado og kadalanan ang mga nagtungkawo sa gahom?
Si Jakosalem nisaway dayon sa mga tigpasiugda dihang nagkaguliyang nang trapiko.  Nakalimot tingali nga siyay nagtugot sa binuang?  Mirisi kay ang mga tigpasiugda nisumbalik pagtulisok sa kalangayan sa Citom nga maoy hinungdan nga wa sila kapangandam sa kalihokan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for September 26, 2011

Si Maestro Mil, 90

Ganahan kaayo kong mokanta.  Apan ang akong asawa motug-an nimo nga makalilisang kong paminawon.  Maong bisan sa kadaghan sa mga kaso ug mga hulga nga akong giatubang, nagpasalamat tingali siya sa hilom nga kutob ra ko sa pagbalita ug pagpangomentaryo.  Ug nga wa gyod mangahas pagkanta sa publiko.

Wa hinuon ning kapugong nako sa pagpangandoy nga makahimo ko og kanta.  Nga gasahan ko sa katakos sa pagtagik og makahuloganon nga lyrics sama ni John Lennon ug paghukngay og nindot nga mga tuno sama ni Paul McCartney.  Silay giila nga labing malampuson nga mga kompositor sa tanang panahon tungod sa gatosan ka himalitang mga awit nga ilang gisuwat alang sa ilang banda nga Beatles.
-o0o-
Sa karaan namong programa ni Edgar Gutierrez nga Cuentas Claras sa DYRF ug sa makadiyot sa DYAB, niboluntaryo ko pagsuwat sa lyrics nga gipahaom namo sa sikat nga mga awit isip pasiuna sa mga kontrobersiya nga among lalisan matag adlaw.  Gipakaingon nila nga matinabangon lang ko.  Apan nag-praktis na ko sa giisip nga umaabot nga raket.
Dihang nakapalit og iPad ang akong asawa, ako dayong gi-jailbreak aron maka-download sa mahalon kaayong applications sa sista ug piano.  Uban ang panghinaot nga makahimo na sa akong kaugalingong tuno.  Nasapawan hinuon sa mas dinaliang mga gimbuhaton ug naabtan sa kalaay, maong wa pa gyod matuman ang akong plano.
-o0o-
Hangtod nga giingnan ko ni Dr. Jose "Sir Dodong" Gullas nga nagplano siyang magpasiugda og contest paghimo og awit alang sa Halad Museum, ang tipiganan sa Sugbuanong mga awit ug kinaiya.  Puwerte nakong yangu-yango hangtod nga nakamatngon nga ang iyang diayng gusto nga akoy maghimo sa lyrics ug ang pagpahaom og tuno nay tigian sa mga kompositor.
Kinsa may mas takos nga makapasabot sa katuyoan sa tipiganan gawas sa utok ug inspirasyon sa proyekto?  Maong nagkarakara ko paghuwam sa labing matahom nga mga linya sa libro ni Sir Dodong nga "To Never Forget."  Bisan sa kusganon niyang gisupak, gihatagan nako sa ulohan nga "Awit ni Dodong."
-o0o-
Sunod nakong nahibaw-an mao nga nagkasulti silang Sir Dodong ug ang bantogang kompositor nga si Maestro Mil Villareal.  Kinsa niuyon nga maoy mohimo og tuno.  Nagkakita ming Maestro Mil sa labing unang higayon dihang giduyogan niya sa piano ang bantogang UV Chorale nga niawit sa labing bag-o niyang komposisyon.
Namatay si Maestro Mil, lumad sa Boljoon ug kompositor sa labing bantogang mga awit nga Sugbuanon, niadtong Septiyembre 12 sa Edmonton, Canada.  Pila ka adlaw sa wa pa motaliwan, iyang giingnan ang iyang asawa nga gikapoy na siya ug ang "Awit ni Dodong" mao nay kataposan niyang obra.  Akong unang mga titik, iyang kataposang huni.  Hangtod sa kahangturan kong mapasalamaton.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for September 25, 2011

Pilde sa rebolusyon


Colon, Dakbayan sa Sugbo--Nagbalik-balik ko og baktas dinhi, di lang tungod sa duha ka nagkadungan nga kalihokan nga akong gitambongan--ang Halad sa Kapamilya sa University of the Visayas (UV) Main Campus ug ang accreditation seminar sa bag-ong mga magsisibya nga gipasiugdahan sa Kapisanan ng mga Brodkaster ng Pilipinas (KBP) Cebu Chapter sa University of San Jose-Recoletos (USJR) Main Campus--kon dili aron sab pagpaniid sa pagsera sa Colon ug kasilinganang kadalanan alang sa Road Revolution.
Wa kong kakita sa ilang pagtak-op sa Osmena Blvd. niadtong Hunyo.  Maong wa kong kakita sa pagdeklarar sa mga tigpasiugda sa kadaogan sa katawhan sa pagsakmit pagbalik sa kadalanan.  Di nako palabyon kining gitanyag nilang laing kahigayonan.

-o0o-

Dugay kong nakatabok sa kinasang-an sa Osmena Blvd. ug Colon kay mas dasok kay sa naandan ang mga sakyanan gikan sa Colon ug ibabaw nga bahin sa Osmena Blvd.  Paghimuntog nako sa Colon, labihang hawana.  Nisuway ko pag-agi sa tunga.  Nag-ikis-ikis ko og lakaw.  Way bisan usa nga nibadlong nako.  Mao ba ni ang kadaogan sa katawhan nga ilang giangkon?
Hapit na ko moabot sa eskina Legaspi dihang nakabantay nga ako rang usa sa dan.  Pasado alas-9 na sa buntag ako rang usa ang nagtikaw-tikaw sa dan.  Ang ubang pedestrians padayong nisubay sa sidewalk.  Wa ba silang kahibawo nga gitak-opan ang Colon alang nila?  Wa ba diay silay plano nga moduyog sa dakong kadaogan pagsakmit pagbalik sa kadalanan?

-o0o-

Nakasingo ko sa lang-og nga lapok nga nialisngaw gikan sa niliki nga kanal sa Legaspi nga gilugwaan og tulo ka dagkong ilagang pawot.  Nga human nakabatyag sa kainit sa adlaw nidalidali pagbalik sa lungag.  Diha pa kong kasabot nganong ako rang usa ang naglakaw sa dan.  Mas landong diay ang sidewalk ug mas hapsay nga agian.
Mopasilong sab unta ko sa sidewalk dihang nakakita kog mga nag-bisikleta nga nagtapok sa unahan.  Pagpaduol, natukmaan nako si Vince Cinchez, usa sa mga tigpasiugda, ug dul-an sa 20 ka kauban.  Gitak-opan nilang Colon alang sa 20 ka siklista?

-o0o-

Mga polis nga akong naagian nitug-an nga gitak-opan sab nilang kadalanan gikan ug padung sa Cebu Metropolitan Cathedral ug Plaza Independencia alang sa 150 ka magtiayon nga nakapahimus sa libreng mass wedding.  Mas daghan diay ang nakapahimus sa pagtak-op sa kadalanan.  Apan ang gagmayng mga negosyante nipahibawo nako nga nitidlom pag-ayong ilang halin.
Pag-abot nako sa UV, giingnan ko sa mga pasyente, pipila nila mga hamtong nga naglisod paglakaw, nga dugay silang natanggong sa trapiko kay naghuot ang mga sakyanan sa Sanciango, Magallanes ug ubang kadalanan nga maoy nahabwaan sa mga sakyanan nga wa kasud sa Colon.  Nakaseguro ko nga ang mga tigpasiugda mangangkon na sab og kadaogan.  Duna bay nagpakabana pagsusi kon pilay napilde?  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com