Arangkada of Leo Lastimosa for December 8, 2007

       13^th Month Pay

 

       Obligado ang tanang kompaniya pagbayad sa ilang mga kawani og 13^th month pay.  Lahi sa bonus nga mahimong di ihatag kon di paigo ang pundo sa kompaniya, ang pagbayad sa 13^th month pay gimando sa Presidential Decree No. 851.  Ug kinahanglang mahatag nang benepisyo unya o sa di pang Disyembre 24.

Apan sama sa ubang mga balaod, ang PD 851 nagtugot sa mosunod nga mga kompaniya paglingkawas sa obligasyon:

·         Kon alkanse og 40% sa ilang naandang kita sa niaging duha na ka tuig;

·         Gobyerno ug iyang mga korporasyon, gawas lang sa pribadong subsidiaries;

·         Employers sa mga katabang sa bay ug family drivers; ug

·         Employers nga nanuhol pinaagi sa komisyon o boundaries (sama sa taxi ug PUJ).

-o0o-

        Ang pagkuwenta sa 13^th month pay ipasikad sa batakang suholan, way labot ang Cola (cost of living allowance), overtime pay ug ubang mga benepisyo.  Tibuok kantidad ang madawat sa kawani kay di ni pahamtangan og income tax.  Kon wa pa kang kaabot og usa ka tuig ang kawani, ang benepisyo kuwentahon pinaagi sa pagbahin sa gidaghanon sa buwan nga iyang natrabahoan sa 12 ka buwan (x/12).

        Ang benepisyo di apilon pagkuwenta sa overtime ug ubang mga benepisyo ug sa amotan sa SSS ug retirement plans.  Aron di mabug-atan ang kompaniya, mahimong duhaon ka hugna ang pagbayad----ang unang tunga sa Hunyo atol sa enrolment sa mga bata ug ang ikaduha sa dayong Pasko.

Ang mga pakyaw, nga gisuholan pinasikad sa gidaghanon sa ilang mahuman ug di sa gitas-on sa ilang pagtrabaho, makadawat sa bog 13^th month pay.

-o0o-

        Ang mga kompaniya nga mangangkong alkanse di sayon nga makalikay sa obligasyon.  Ang mga ebidensiya sa labing menos 40% nga alkanse kinahanglang iptaban sa petisyon nga isumiter ngadto sa regional director sa Department of Labor and Employment (Dole).  Kinsa gimandoan pag-transmit sa petisyon ngadto sa Labor secretary sud sa 24 oras human ni niya nadawat.

        Sa pikas bahin, ang pagbayad sa 13^th month pay di paigo.  Kinahanglang pormal nga pahibaw-on sa kompaniya ang Dole nga nakatuman siya sa balaod unya o sa di pang Enero 15 sa bag-ong tuig.

-o0o-

        Maayong balita alang sa mga magtutudlo:  Gihatagan mo og espesyal nga pagtagad sa balaod:  Makadawat mo og usa ka buwan nga suholan isip 13^th month pay bisan wa kaabot og 12 ka buwan ang inyong pagtudlo sa usa ka school year.

        Daotang balita sa bag-ong nakasud o namalhin nga mga kawani:  Ang bag-ong mga kompaniya, kansang operasyon wa pang kaabot og usa ka tuig, di obligado nga mobayad sa benepisyo ngadto sa ilang mga kawani.

        Sa kataposan, samtang wa imando sa balaod ang bonus, gimando ni sa kaangayan kon nilambo ang patigayon.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for December 7, 2007

          TINAGOAN SA BOHOL?

 

          Ang pag-ulbo sa dinamita nga gigamit sa pangisda sa isla sa Olango, nga nakapatay ni Marcelo Gerongco ug mahimong makabuta sa iyang 13 anyos nga anak nga si Carlos, nakabisto nga ahat ang pangangkon sa lokal nga mga opisyal nga nasulbad nang ilegal nga pangisda.   Gawas sa kakuwang sa pump boats, mas dakong suliran ang kakuwang sa edukasyon sa mga mangingisda nga nagtinguha og paspas nga panguwarta.

          Matod ni Lapulapu City Vice Mayor Mario Amores wa silang kahibawo diin gikan ang blasting caps nga gigamit sa mga mangingisda.   Nahibung siya nganong nabanhaw ang suliran nga nasulbad na niadto ni anhing Cebu City Bantay Dagat Chairman Jojo dela Victoria.

-o0o-

          Sukwahi sa sibawng pagsaway batok sa ilang junket sa Uropa, mainitong gihangop ang gitakdang paghapit ni Pres. Arroyo sa Kuwait aron pagluwas sa nakonbiktong overseas Filipino worker.  Kitang nakasaksi sa pait nga kahimtang sa OFWs sa ubang kanasuran nipasidungog sa mga pagsuway pagluwas ni Marilou Ranario, magtutudlo sa Surigao nga nakonbikto pagpatay sa iyang employer sa Kuwait, gikan sa silot sa kamatayon.

          Maong daghang nahugno dihang gikanselar ni Arroyo ang iyang biyahe sa Kuwait.   Mahimong wa kadawat og pasalig nga makig-atubang ug maminaw niya si Sheikh Sabah al-Ahmad al-Sabah.   Apan wa ning kapapas sa pagduda nga way luna sa iyang kasingkasing ang iyang giulug-ulogan nga bag-ong mga bayani.

-o0o-

          Mga turistang langyaw gitulis samtang nanuroy sa Bohol.  Unom ka tinun-ang Hapones nga nagsakay og coaster gibanhigan sa tulo ka tulisan sa Barangay Nan-od, Sierra Bullones, gitionan og mga rebolber ug gipanguhaan sa ilang alahas, cellular phones ug kuwarta.   Nakasibat ang mga tulisan bisan kon ang mga turista gikuyogan og polis gikan sa Kampo Dagohoy sa Tagbilaran City.

          Kuwestiyonable nang daan nganong way nahimo ang polis pagpanalipod sa mga turista.   Kuwestiyonable sang gikatahong kapakyas sa kapolisan sa Bohol pagpahibawo sa ilang kadagkoan.  Labing kuwestiyonable ang gikatahong pagpasidaan nila sa mga biktima sa di pagsaba sa ilang kasinatian.   Gikahadlokan nga di ni unang higayon nga gitagoan ang mga krimen batok sa mga turista.

-o0o-

          Angayng pasidunggan ang mga Bol-anon sa malambuon nilang industriya sa turismo.   Usa ko sa nakatilaw sa mainiton nilang pag-abi-abi ug hapsay nga pagpatuman sa tour packages pila na ka Semana Santa ang nilabay.  Di ko gustong motuo nga ang pagpamakak maoy usa sa sukaranan sa ilang kalamposan pagdani sa lokal ug langyawng mga turista.

          Angayng angkunon sa kadagkoan sa Bohol nga ang pagdagsang sa mga turista makadani sab sa mga kriminal.   Mas dali ning masulbad kon angkunon nga duna silay problema inay paundayonan ang pagpaka aron-ingnon nga giurom lang ang ilang mga bisita.  Di katabonan ang atraso sa ilang kapakyas pagsikop sa mga tulisan pinaagi sa pagpasiugda sa mas dakong atraso pagtago sa mga krimen gikan sa katawhan.   [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for December 6, 2007

          MAS DAKONG ESKANDALO

 

          Kon tarung kang kongresista, nga nag-atubang sa daghang mahinungdanong gimbuhaton, sama sa pagpasar sa balaodnon paglaslas sa presyo sa mga tambal ug pagtuki sa impeachment complaint batok sa mga opisyal sa Comelec sa di pang bakasyon sa Pasko ug bag-ong tuig, motakilid kaha ka paggasto sa imong kaugalingong kuwarta aron pagkuyog sa biyahe ni Pres. Arroyo sa Uropa nga wa kay bisan gamay na lang labot?

          Mao ni angayng isumbalik ngadto sa kapin sa 30 ka kongresista ug tulo ka senador nga pulos sikit sa Malakanyang, nga inay mangayo og pasaylo sa magbubuhis human nasakpan sa makauuwaw nilang junket, nagpapating na hinuon pagreklamo nga nahasol sila sa higpit nga schedule sa mga lakaw ni Arroyo ug nga way bisan usa ka dako sa nasudnong panudlanan nga naggasto sa ilang pag-adto sa Espanya ug Britanya.

-o0o-

          Ang kakasaligan sa mga kongresista nga niinsistir nga gikan sa pribado nilang mga bolsa ang ilang giplite sa mga ayroplano ug gibayad sa hotels sama kabililhon sa huyang nga bag nga papel nga gisudlan sa P500,000 nga ilang gihimakak nga gipabaha sa hawanan sa Malakanyang.   May abundang sukaranan ang katawhan sa pagduda kamao pa bang mga magbabalaod mopugong sa ilang kaugalingon paggamit sa buhis sa katawhan sa matag kahigayonan pagpahimus sa ilang katungdanan.

          Mas katuohan ang katin-awan ni Kongresista Neptali Gonzales III:   Nga nag-ilogay pagkuyog sa biyahe ang mga kongresista, bisan kadtong way bisan gamayng labot sa mga tigom nga tambongan, aron makahunghong sila ni Arroyo sa ilang gipangayong mga pabor.   Gikatahong mas maminaw ang presidente sa ilang sipsip kay mas maayong iyang buot kon magbiyahe sa ubang kanasuran nga di siyang kabasa ni kapaminaw sa sibaw nga mga pagsaway sa mga eskandalo sa iyang pamunoan.

-o0o-

          Ang labing lisod nga tubagon sa laagan nga mga kongresista mao ang pagka-inutil sa mga gimbuhaton sa Kongreso tungod sa ilang pagpalta.   Naalkanse nang daan ang mga magbubuhis sa dakong gasto sa ilang junket, hingpit pa gyong napilde kay nabara ang mga balaodnon ug ubang mga gimbuhaton nga maoy nag-unang kapuslanan sa ilang pagpapili sa katungdanan.

          Gawas lang kon makawarawara silag kauyonan nga ilang gipirmahan uban sa Espanya ug Britanya nga makaayo sa ilang tagsa-tagsa ka mga distrito, mosamot gyod kaubos ang pagtan-aw sa ligdong nga mga botante sa ilang mga representante.

-o0o-

          Ang masulub-ong hulagway sa nagkadaghang nagkalisud-lisod ug gipanggutom sa labing kabos sa atong katawhan sa usa ka bahin, ug ang nagbaha nga kuwarta sa tugkaran sa Malakanyang ug ang paglaag-laag ug pagwaldas-waldas sa mga kongresista ug ubang mga opisyal sa pikas nga bahin, eskandalo nang daan.

          Mas dakong eskandalo ang mas masulub-ong kamatuoran.   Ang Haring Lungsod nakalimot sa iyang gahom ug nisugot lang nga bugal-bugalan sa iyang mga suluguon.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for December 5, 2007

          ILARA TA TITS

 

          Dihang gidakop ug giposasan sa kapolisan ang mga sakop sa media nga ni-cover sa pagsakmit ni Senador Antonio Trillanes IV sa Manila Peninsula, si Pres. Arroyo nitambag sa iyang mga opisyal sa di pag-apiki ug pakigubat sa media.   Dihang namasangil ang pipila ka opisyal sa kapolisan nga may media nga posibleng nakigkonsabo sa mga rebeldeng sundawo, ang mga sakop sa gabinete nipasabot nga ang reporters igo lang nagtuman sa ilang trabaho.   Dihang nihudlat si PNP Chief Avelino Razon pagkiha sa mga sakop sa media og obstruction of justice, ang Malakanyang nipasalig nga way imbestigasyon nga gilusad batok sa media.

          Nagkasungi bang kapolisan ug Malakanyang?   Gisukwahi bang Razon ang sugo ni Arroyo nga di makig-away sa media?  Kon wa pang kabantay ang media ug ang publiko, kita ray gibuang sa mga opisyal sa administrasyon.

-o0o-

          Ang gihimo nilang Razon ug Arroyo mao ang usa sa labing karaan nga paagi sa imbestigasyon:   Ang paglibog ug pagpahumok sa giimbestigar pinaagi sa buotang polis ug salbahis nga polis.  Ang salbahis (PNP) magpataka lag pasangil, manginsulto ug manamparos sa giimbestigar; samtang ang buotan (Arroyo) mohapuhap ug mo-alam-alam niya.

          Ang tuyo, nakatag-an mo, mao nga ang giimbestigar mahudlat ug mahadlok sa salbahis nga polis ug mapugos pagpalaban sa buotang polis.   Kon mahingpit nang iyang kalibog ug paglubay, motug-an na dayon siya sa tanang gikinahanglang kasayuran ngadto sa buotang polis.  Ning kasoha, gusto ni Pres. Arroyo nga mautangan og kabubut-on niya ang media kay di man mahitabong magmalampuson silang Razon paglambigit sa gidakop nga reporters ngadto nilang Trillanes ug kaubanan.

          Kon natawo pa unta ta gahapon, mahimong magmalampuson ang ilang kampanya sa pagpangilad.

-o0o-

          Nagbuwa nang baba sa kapolisan sa pagpangangkon nga ang presensiya sa media sa Peninsula maoy nakapalisod sa ilang gimbuhaton pagdakop pagbalik nilang Trillanes, Brig. Gen. Danilo Lim ug ilang mga sakop.   Mas maayo tingaling sumbalikon silag pangutana:  Unsa man untay nahitabo kon wa pa didtong media?

          Kon wa pang media, mahibaw-an kaha sa wa dayon kalihok nga kapolisan ug militar nga pipila rang nikuyog sa usa ka takna nga baktas nilang Trillanes gikan sa Makati City Hall paingon sa Pen?   Kon wa pang media, mahibaw-an kaha sa kagamhanan nga M-16 Armalite rifle ug mga pistola ray armas sa mga rebelde?

-o0o-

          Ang kamatuoran mao nga ang pagpagawal sa naghinobrang puwersa pagsikop sa pipila lang ka rebelde ug ang pagdakop ug pagposas sa media gitumong sa Malakanyang paghunong sa media coverage sa Pen.   Kay di nila gustong mabalikbalik nilang Trillanes ug Lim ngadto sa mas daghang mga tawo ang ilang kawsa.

          Kay kinsa may makalalis sa pangangkon nilang Trillanes ug Lim nga wa nay laing kapahungawan ang nagpakabana nga katawhan human giluok ang mga imbestigasyon sa mga pasangil sa kahiwian batok nilang Arroyo ug kaubanan?   [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for December 4, 2007

              SUMBAG SA BUWAN?

The Linden Suites, Pasig City----Si Antonia Koop usa sa labing batan-ong Aleman nga peryodista nga naka-cover sa mga gubat sa tungatungang sidlakan ug ubang bahin sa kalibotan. Sa usa sa mga gubat nga iyang gisunod, namatngonan niya nga sayop ang iyang paghulagway ug pagtaho sa labing duguong bahin sa gubat sa way pagsusi sa sinugdanan sa panagsungi ug sa nahimo ini ngadto sa makaluluoyng mga biktima.

Matod ni Antonia hingpit nga nausab ang iyang panghunahuna. Napugos siya pagsusi pagsubli sa tinuoray niyang papel isip peryodista ug pagsusi pagbalik sa kapuslanan sa media. Sa niaging lima ka tuig, nia na siya magpuyo sa Pilipinas alang sa kalibotanong pagsangyaw sa "conflict sensitive journalism."

-o0o-

Si Antonia ang usa sa mga nanulti sa Experts Forum sa gisugyot nga Peace Journalism Fellows. Iyang gisugid ang kalisod sa pagkumbinser sa mga sakop sa media sa Pilipinas ug ubang kanasuran sa naandan nga paagi pag-cover sa mga gubat. Matod niya ang labing dakong gapos mao ang naandang lagda sa media organizations nga kinahanglang ang mga balita makadugang sa kita ug sa ratings. Wa na silay labot makapalambo o makapapukan ba sa kalinaw ang ilang mga sugilanon.

Nitataw si Antonia nga ang ilang kahugpongan, Peace and Conflict Journalism Network (Pecojon), wa mangambisyon pag-usab sa mga lagda sa media organizations. Nagtuo sila nga ang paglig-on sa panaghiusa sa mga sakop sa media maoy makapausab sa panglantaw nga ang garantisadong paagi sa pagginansiya mao ra ang pagpaburot ug pagpalami sa mga gubat ug panagsungi.

-o0o-

Ang forum nga gipasiugdahan sa Asian Institute of Journalism and Communication (AIJC), Kapisanan ng mga Brodkaster ng Pilipinas (KBP) ug Office of the Presidential Assistant for the Peace Process (OPAPP) gitambongan sa pinili nga mga haligi sa mga pamantalaan ug telebisyon sa Kabisay-an ug Luzon. Gituki ang sugyot paglusad og Peace Journalism Fellowship alang sa mga sakop sa media nga makiangayong mo-cover sa mga gubat ug panagsungi.

Apan ang nauyonan sa kinabag-an mao nga ang dasigon sa pagpalambo ning bag-ong matang sa paghatag og kasayuran sa gubat mao ang media organizations nga makadugang sa nihit nga pundo sa mga tigpasiugda.

-o0o-

Magtagbo pag-usab ang mga nangapil sunod semana. Si Dr. Crispin Maslog, nga naka-lecture na sa peace journalism sa nagkalainlaing kanasuran, nipahibawo nga sa di pa ilusad ang fellowship pasiugdahan una ang mas lapad nga seminar aron pagkuha sa panahom sa mas daghang mga sakop sa media mahitungod sa peace journalism.

Matinuod na ba ang damgo ni Antonia sa pagpatunhay sa malungtarung kalinaw ning atong bahin sa kalibotan? O, sama sa napakyas nga nangaging mga pagsuway, mahimo lang ning laing sumbag sa buwan? [30] leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for December 3, 2007

       DI MANGINLABOT

 

       Way bisan usa ka politiko nga nagpakita sa Manila Peninsula atol sa unom ka takna nga pag-alsa nilang Senador Antonio Trillanes IV, Brig. Gen. Danilo Lim ug kaubanan niadtong Huwebes.  Gawas lang ni kanhi bise presidente Teofisto Guingona Jr. nga wa na igdungog nga nangambisyon pang magpapili sa bisan unsang katungdanan.

        Tungod ba lang ni kay wa sila mapahibawo ni Trillanes sa iyang plano?  O tungod kay nasimhot na nilang kaduol sa 2010 ug busa di na sila ganahang malawgaw pang pagsugod nag palig-on sa ilang makinarya?  Nakadut na ba nilang propaganda sa Malakanyang nga mas maayong patiwason na lang si Pres. Arroyo.  Kay kon palagputon, masugamak sila sa mas lig-ong Noli de Castro isip incumbent sa piniliay tulo ka tuig gikan karon?

-o0o-

        Wa ni magpasabot nga hingpit na lang talikdan sa lider sa politikanhong oposisyon si Trillanes.  Mangahas kong daan pagsulti nimo nga di mahitabong magmalampuson si Senadora Miriam Defensor-Santiago sa iyang tinguha pagpalagpot ni Trillanes gikan sa Senado.  Ang mayoriya nga gipangulohan ni Senate Pres. Manuel Villar di mosugot nga tangtangon si Trillanes sa ingon niana kasayon.

        Molaban ang mayoriya sa mga senador ni Trillanes di tungod kay gisaw-an nila ang iyang ideyalismo ug determinasyon pagduso sa iyang gitinguhang kausaban.  Kon dili tungod kay di sila gustong maibanan ang ilang labaw sa ilang kaubanan sa administrasyon.

        Labaw sa tanan, nahibawo sila sa popularidad ni Trillanes ngadto sa batan-ong mga opisyal sa military.  Di sila gustong masakpang magbitbit sa basiyo nga buyot kon magmalampuson ang sunod nga paglihok nilang Trillanes ug kaubanan.

-o0o-

        Samtang nanlipaghong sa kauwaw silang Trillanes ug si Lim sa kabugnaw sa reaksiyon sa katawhan sa ilang awhag nga mopaluyo sila sa kawsa pagpalagpot ni Arroyo ug pagtukod og bag-ong kagamhanan, di sab angayng mag-piyesta si Arroyo.  Kay wa sab magtagad ang katawhan pagpadayag sa ilang pagpaluyo sa iyang pamunoan.

        Lain ning timailhan nga ang katawhan napaso na.  Silay gilawog sa nangaging mga pag-alsa pag-ilis sa pamunoan.  Kapila na mag-usab-usab ang nasudnong liderato, apan nagpabilin silang kabos ug timawa.

-o0o-

        Mahimong may lain pang pag-alsa nga mahitabo sa di pang 2010.  O, tungod sa kamasaligon nga makapatuyang sa ilang gibati ug di motukol ang katawhan, mahimong matental ang administrasyon pagbanhaw sa cha-cha ug ubang maniobra pag-uswag sa piniliay sa 2010.

        Mopaluyo lang ang katawhan sa sunod nga pag-alsa kon may klarong alternatibo sa pamunoang Arroyo.  Sama nga mobarug ug mosupak lang ang katawhan sa cha-cha ug ubang maniobra kon may tarung silang kapilian sa 2010.

        Kon wa, palabihon nilang di manginlabot ug maghinan-aw ug mangiyugpos na lang sa patas-anay og ihi sa mga hut-ong nga napamatud-an na sa kasaysayan nga pulos nagtinguha paggamit ug pagpahimus nila.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for November 29, 2007

KAPAMILYANG PANGALAGAD

 

CCP Complex, Manila----Mainitong paghangpanay, malipayong pag-ila-ila, pagbaha sa kasadya sa pasalamat ug mabulukong pagpasidungog sa mga nakahimo og talagsaong tampo sa kompaniya ug sa industriya sa pagpanibya.  Mao ni ang talan-awon nga among naabtan ug gisaw-an dinhi, sa ngilit sa baluron nga Manila Bay ug taliwa sa kainit sa panahon nga wa mapuypoy sa nibalik nga bagyong Lando.

Dul-an sa 2,000 ka mga kawani sa ABS-CBN Broadcasting Corp. sa nagkalainlaing mga lalawigan sa Pilipinas ug sa ubang kanasuran sa kalibotan nagtapok dinhi alang sa Kapamilya Service Awards.  Tinuig ning kalihokan pag-ila sa matinud-anong pag-alagad sa mga kawani nga naabtan nag lima, 10 ug 15 ka tuig sa mapasalamatong kompaniya.
               -o0o-

Ang nitambong dinhi nga 50 ka mga Sugbuanon maoy labing dakong delegasyon gawas sa Metro Manila.  Kasamtangan ming gipulihan sa among naandang mga gimbuhaton ug gihatagan og duha ka adlaw nga pases alang sa pagbiyahe ug pagtambong ning kinadak-ang kalihokan sa pasidungog.  Mas dako ni kay sa nangaging service awards kay, sa labing unang higayon, giapil ang talents ug ubang contractual nga mga kawani, nga maoy kinabag-an sa mga gipasidunggan dinhi.

Ang mga Sugbuanon ug mga delegado sa ubang lalawigan maoy labing saba sa mga tugpahanan, maoy labing sadya nga mga pasahero sa nagkalainlaing ayroplano, maoy labing malipayong mga dumuduong sa kaulohan nga gisugat sa higanteng tourist buses ug maoy labing samokan sa tanang guests sa hotel nga among giabtan.

   -o0o-

Ang ABS-CBN mahimong maoy labing daghan og mga kaso sa pamuo.  Apan pasaligan mo namo nga tungod ni kay siyay labing dakong media organization ug di tungod kay siyay labing malapason sa mga balaod. Kon malupigon pang management, di unta kang kakita sa mga panagway nga di mahubit ang kalipay nga nahimong kabahin ning bantogang institusyon.    

Ang labing lunsay nga kahinangop gipadayag sa mga gipasidunggan nga sa labing unang higayon nakataak sa hawanan sa among ulohang sibyaanan.  Bisan ang mga nanggungis na pagbalik-balik dinhi wa katago sa ilang pasalamat nga nagpabilin pa sa gihigugma nilang kahugpongan.

     -o0o-

Apil sa mga gipasidunggan ug mga nanghatag sa pasidungog ang labing inilang mga bantayog sa ABS-CBN, pinangulohan sa iyang bag-ong "Kapitan" nga si Eugenio Lopez III.  Si Charo Santos-Concio ang nibukas sa tulomanon ug si Bise Pres. Noli de Castro ang nangu pagpasidungog sa mga nakaalagad nag 20 ka tuig, nga naglakip nilang Korina Sanchez ug ubang nibanhaw sa ABS-CBN Channel 2 human napukan ang diktadura ni Ferdinand Marcos nga bangis nga nisakmit sa sibyaanan ug ubang kabtangan sa mga Lopez.

Apil sa mga nilingaw sa mga nanambong mao silang Martin Nievera, Willie Revillame, Kuh Ledesma, Bituin Escalante, Rachel Ann Go, Christian Bautista, Nene, Cass, Say, Franzen, 26K, TJ Manotoc, Pokwang ug Retrospect Band. [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for December 2, 2007

       KUDETA SA 1989

 

       Dihang gilusad ni Gringo Honasan ang labing seryusong kudeta batok sa pamunoan ni kanhi presidente Cory Aquino niadtong 1989, hilaw pa kaayo kong reporter nga wa pa kasuway pagduma og tulomanon sa radyo nga ako rang usa.  Maong labihan nakong hibunga nga dihang ang amo na lang sibyaanan ang nagtingog (kay gitak-opan na sa mga alyado ni Gringo ang ubang sibyaanan sa Sugbo), nabatyagan na lang nako nga ako na lang usa ang nahibilin sa announcer's booth.

        Nangutana ko sa technician kon hain na ang tinuorayng tagduma sa among live coverage sa kudeta, apan igo lang kong giingnan nga nigawas na sa sibyaanan kay may gitambongan nga mahinungdanong tigom.  Maong napugos ko pagpadayon sa coverage ginamit ang limitado kaayo namong mga kahimanan.

-o0o-

        Niadtong higayona, ang bugtong namong mga tinubdan sa balita sa kaulohan mao ang teletype machine sa Philippine News Agency (PNA) ug ang mga sibyaanan sa Manila nga mabati dinhi, sama sa Radyo ng Bayan ug Radyo Veritas; samtang ang among gisaligan sa mga balita gikan sa gawas mao ang Voice of America (VOA) ug British Broadcasting Corp. (BBC).

        Aron makalahutay ko pagsubay sa mga panghitabo sa kaulohan, gisal-ot nako pagpabati ang mga labing bag-ong kalamboan sa kudeta pinaagi sa nahisgutang mga sibyaanan.  Dihang gipabati nako ang taho sa Radyo Veritas nga naapiki nang mga rebeldeng sundawo tungod sa pagtabang sa Estados Unidos sa administrasyong Aquino, gitawgan sa pangu sa mga rebeldeng sundawo sa Sugbo ang technician ug gipahinumdoman nga ang hinungdan nga kami na lay nagtingog mao nga ang ila rang bahin maoy among isibya.

-o0o-

        Naglibog nang linghod nakong panghunahuna:  Rebelde na ba diay ang among sibyaanan?  Kay wa na man igkita ang among kadagkoan, napugos ko pagtawag sa pangu sa kahugpongan nga nanag-iya sa among sibyaanan.  Nabalaka kong mopadayag siyag suporta sa rebelyon ug di na kong kahibawo unsaon pagpadayon sa among sibya.

        Dihang giawhag niyang katawhan nga mangaliya alang sa kalinaw, nakaginhawa kog luag nga wa pa diay mi mahalin ngadto sa mga rebeldeng sundawo ug nagpadayon sa akong pagsunod sa mga panghitabo sa kaulohan.

-o0o-

        Kay naklaro na mang dumadaog ang puwersa sa gobyerno, ang kadagkoan sa militar ug sibilyan nga kagamhanan nga naglikay-likay sa among mga tawag pagsugod sa kudeta isog nang nanawag, ang usa niadto gyod gani sa sibyaanan, aron pagpasangil nga nagpagamit mi sa mga rebelde.  Wa hinuon silang kalahutay dihang gisumbalik nako silag pangutana nganong wa manubag sa nahauna namong mga tawag nila.

        Human sa way kinutobang coverage, puwerte nakong pagawa ug taas kaayong akong tug.  Wa na kong kasaksi giunsa pagsagang sa mga tagduma ang pagsuway sa kagamhanan pagtak-op namo.  Didto nako naamgohi nga ang labing maayong paagi paglingkawas sa labihang kalibog mao ang pagtug-an sa kamatuoran.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for December 1, 2007

          UNSAY IMONG MAHIMO?

 

          Kon kumbinsido kang nangawat si Pres. Arroyo sa katigayonan sa nasud, kon kumbinsido kang nanikas siya sa piniliay ug nga kinawat ang iyang mandato, kon kumbinsido kang ang mga tawong naglibot niya, inay mobadlong sa kahiwian, nagtinabangay na hinuon pagtilok sa namiyahok nang nasudnong panudlanan, ug kon kumbinsido kang inay panalipdan ang kaligdong iya na hinuong gipahimuslan ang mga institusyon aron pagtino nga magpabilin siya sa gahom, unsa may imong mahimo?

          Di siya makiha sa korte kay immune from suit hangtod sa pagkapupos sa iyang termino sa 2010.   Di na siya ma-impeach kay gibasura na sa House of Representatives ang labing uwahing impeachment complaint batok niya.  Di matarung pag-imbestigar ang mga pasangil batok niya kay padayon niyang gigawongan ang House ug di niya patungahon ang iyang mga opisyal sa Senado.

          Di ba ka matental pagpaluyo ni Sen. Antonio Trillanes IV?

-o0o-

          Apan si Juan Mercado sa Press Foundation of Asia nitataw atol sa KBP Cebu Forum sa Tara's Café nga di ganahan ang kinabag-an sa katawhan sa laktod nga mga paagi pagkab-ot og kausaban.   Gikutlo niyang pagtuon nga nagpakita nga ang mga kabos, sama sa mga adunahan, ganahang mosubay sa mga lagda.  Matod ni Mercado ang middle class, nga maoy agresibong niduso sa kausaban, wa mosanong sa awhag ni Trillanes sa pagkuyog sa iyang pag-alsa sa Manila Peninsula aron pagpalagpot ni Arroyo sa katungdanan.

          Mga dumadapig ni Trillanes nipasabot hinuon nga ang kapakyas sa katawhan pagtapok sa Makati tungod kay wa silay nadawat nga pasiunang pahibawo, ni igong lugway sa paglihok, sa wa pa babagi sa kapolisan ang tanang agianan paingon sa Pen.   Sa iyang bahin, si Lahug Barangay Capt. Mary Ann delos Santos nagtuo nga ang kinabag-an sa katawhan nahadlok nga way kaayuhang mahatag sa nasud si bisan kinsang laktod nga mopuli ni Arroyo.

-o0o-

          Si Butch Guillen sa Full Gospel Businessmen's Fellowship International, nga mao say nanag-iya sa Tara's, nidangop sa mas mapailubong paningkamot sa kausaban.   Ang ilang advocacy for righteousness naglakip sa mga pakigpung sa nagkalainlaing bahin sa nasud ni Chief Justice Reynato Puno, kansang kawsa alang sa kaligdong hingpit nilang gipaluyohan.

          Kumbinsido silang Guillen ug kaubanan nga ang balaanon rang panabang ang makahaw-as sa katawhan gikan sa nagbuntaog ug way kinutoban nga mga pagsuway.

-o0o-

          Silang PRO 7 Director Ronald Roderos ug KBP Cebu Chairman Edward Abad nagkauyon sa panginahanglan pagsubli sa relasyon sa media ug kapolisan atol sa mga kaguliyang sama sa niulbo sa Pen niadtong Miyerkules.   Matod nilang Roderos ug Abad angayng dugangan ang mga probisyon sa operations manual sa PNP ug code of ethics sa media organizations ginamit ang mga leksiyon sa Oakwood ug Pen.

          Dako ang gimbuhaton.   Apan andam silang mohimo sa unang lakang.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for November 30, 2007

          NASAYOP SIYA

 

          Kon naglaom si Pres. Arroyo nga wa tuohi sa katawhan ang mga pasangil sa pagpanikas ug pagpangawat batok niya, nasayop siya.  Kon nangandoy si Arroyo nga magpabilin sa katungdanan bisan sa daghang ebidensiya sa pagpanikas ug pagpangawat nga gipasangil batok niya, nasayop siya.  Kon naglaom si Arroyo nga makatiwas sa termino bisan sa iyang paugat nga pagdumili pagtubag sa sibaw nga mga pasangil sa panikas ug pagpangawat batok niya, nasayop siya.

          Kon nagsalig si Arroyo nga magpabilin siya sa gahom tungod sa gipatuo nga way mapili sa iyang mga kaatbang, nasayop siya.   Kon nagdahom si Arroyo nga pul-an nang katawhan kay wa gyod matarung paghusay ang kadaghan na gisubli-subli nga mga pasangil sa pagpanikas ug pagpangawat batok niya, nasayop siya.

-o0o-

          Kon nagpaabot si Arroyo nga dawaton na lang sa katawhan ang pait nga kamatuoran nga mahimong may sukaranan ang mga pasangil sa pagpanikas ug pagpangawat batok niya apan wa silay mahimo kay way laing takos nga makapuli niya, nasayop siya.   Kon naghunahuna si Arroyo nga pasagdan siya kay duha na lang ka tuig ang nahibilin sa iyang termino, nasayop siya.  Kon nagtuo si Arroyo nga di na siya mapalagpot tungod sa gisubli-subling pasidaan nga magkaguliyang lang ang nasud kon tangtangon siya sa katungdanan, nasayop siya.

          Kon naglaom si Arroyo nga piyongan na lang sa katawhan ang tanang mga pasangil sa pagpanikas ug pagpangawat tungod sa iyang pag-angkon og kredito sa paglig-on sa peso batok sa dolyar, nasayop siya.   Kon nangandoy si Arroyo nga malubong na lang sa kalimot ang mga pasangil sama sa ubang dagkong mga anomaliya sa kasaysayan, nasayop siya.

          Kon nagtuo si Arroyo nga padayong mahaylo ug mahudlat ang mga tawo ug kahugpongan nga nakigbisog alang sa katarung ug makiangayon nga kausaban, pinaagi sa way pupanagana ni kukaikog nga paggamit sa puwersa sa militar ug kapolisan ug sa nasudnong panudlanan gikan sa buhis sa katawhan, nasayop siya.

-o0o-

          Kon nagdahom si Arroyo nga tugotan lang sa minilyon ka mga botante nga nipadaog ni Trillanes batok sa iyang sikit nga mga alyado nga silang Michael Defensor, Prospero Pichay ug ubang mga trapo nga maanugon ug isalindot lang ang ilang mga boto, nasayop siya.   Kon nagsalig si Arroyo nga pasagdan lang ang iyang paghikaw sa katungod ni Trillanes pagrepresentar sa katawhan nga ligdong nga nipili niya, bisan sa tanang panamastamas nga gilusad sa kinatibuk-ang makinarya sa administrasyon, nasayop siya.

          Kon nagpaabot si Arroyo nga paundayonan lang sa katawhan ang iyang paggamit ug pagpahimus sa nagkalainlaing mga institusyon aron lang magpabilin siya sa gahom, nasayop siya.   Kon naghunahuna si Arroyo nga mangiyugpos ug maghinan-aw lang ang katawhan sa iyang determinadong paningkamot pagtago sa kamatuoran ug pagyatak sa kaligdong, nasayop siya.   [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for November 28, 2007

                   ROXAS v. VILLAR

 

          Kon panindotay lag tahud sa politika ang hisgutan, daog nang daan si Senador Mar Roxas pagka presidente sa 2010:  Gawas nga anak siya sa bantogang kaatbang sa diktadurang Marcos, si Senador Gerry Roxas ug apo siya sa ikatulong presidente sa republika, si Manuel Roxas, nabinlan pa gyod siyag nagbuntaog nga katigayonan nga kahadlokan sa mga kaatbang nga nagpakilimos lang sa tampo sa mga tigpaluyo.  

          Apan ang labing dakong babag sa damgo ni Roxas mao si Senate President Manny Villar.   Nga way pupanaganang nisangyaw sa talagsaon niyang kalamposan----ang kabos niyang kagikan ug ang kalapad na karon sa iyang mga negosyo----mahimo sang maangkon sa kinabag-an sa katawhan kon duna silay kakugi ug lahutay.   Ug napilian sang Villa rang 2010 nga maoy tukmang panahon pagtuman sa iyang ambisyon pagpangu sa nasud.

                   -o0o-

          Klarong silang Roxas ug Villar ang gipasabot ni Senadora Miriam Defensor-Santiago sa iyang pag-ingon nga ang magbugno sa 2010 maoy ang duha ka bilyonaryong mga elepante ug pipila ka hulmigas.   Ang labing dakong politikanhong kalihokan karong semanaha mao ang pormal nang pagpuli ni Roxas isip pangu sa Liberal Party niadtong Lunes ug ang pagpangu ni Villar sa pagsaulog sa ika-100 nga sumad sa Nacionalista Party.

          Apan pipila sa mga hulmigas nga gihulagway ni Santiago di kakumpiyansahan.   Silang Senador Loren Legarda ug Bise Presidente Noli de Castro maoy nag-una sa survey sa presidentiables tulo ka tuig sa di pang piniliay.   Karon pa lang, gipangagpas na hinuong daan nga di kaambas silang Legarda ug de Castro, nga lisod hiusahon tungod sa ilang higpit nga panagribal niadtong 2004, sa mga makinarya nga mapabarug nilang Roxas ug Villar.   Apil sab sa top 6 silang Senador Chiz Escudero ug Senador Panfilo Lacson.

                   -o0o-

          Bisan sa pangandoy ni Villar nga mabanhaw ang tawo-party system sa umaabot nga piniliay, lisod tuohan nga mahilis ra dayon ang mga hawod karong mga partido sa administrasyon, Lakas ug Kampi, kon mokanaog na si Pres. Arroyo sa katungdanan.

          Apan gawas lang kon may laing milagrong pasiugdahan ang Comelec, ang mga kandidato nga magpatuboy ni Arroyo, nga maoy kinaubsan og popularity rating sa tanang nangaging mga presidente, tabla ra sa naghikog.

                   -o0o-

          Ang panagbangga nilang Roxas ug Villar makapalahugay sa kamada sa politika sa Sugbo.   Si Roxas gikatahong gipaluyohan nilang Cebu City Mayor Tomas Osmena ug Gobernadora Gwen Garcia.  Samtang si Villar nagsandig ni Kongresista Eduardo Gullas sa unang distrito sa Sugbo.

          Kasaligang mga tinubdan nitataw hinuon nga ang gipangandoy nga panag-uli sa maayong kabubut-on nilang Osmena ug Garcia, karong managsama silang nagpaluyo ni Roxas, di mahitabo.   Mahimo pa ganing mas mosilaob ang gubat kon modagan ang manghod sa gobernadora, si GSIS Pres. Winston Garcia, pagkamayor sa dakbayan batok ni Bise Mayor Mike Rama.   [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for November 27, 2007

          NEGOSYONG NABAHAW

 

          Daghang mga negosyo ang napapas di tungod sa sayop sa mga tagduma o mga kawani kon dili tungod kay naapsan na sila sa panahon.  Ang mga naigo di makaprotesta, ni makayaka ug makangaab, nga di makiangayon ang pagtikyaob sa ilang panginabuhi.   Ang ilang mahimo mao ang pag-angkon sa pait nga kamatuoran nga duna nay mas maayo ug mas baratong mga paagi paghatag sa ilang mga produkto o mga serbisyo.

          Mao ni angayng panaminan sa mga patigayon nga naapiki tungod sa pagtumaw sa bag-ong mga teknolohiya.   Inay babagan o luokon ang mas mayo ug mas barato nilang mga karibal, angayan nilang dawaton ang di na mapugngang kausaban.  Sa di pa sila hingpit nga mabiyaan sa panahon, maglaway sa kalamboan nga wa na silay labot ug molukapa sa yuta nga wa nay kahigayonan nga makabangon.

-o0o-

          Ang pagkuyanap sa text messaging nakapa-alkanse kon wa pa man hingpit nga nakapatay sa karaang mga paagi sa komunikasyon:

·         Ang unang napapas mao ang mga kompaniya nga nagpaabang og beepers (P1,000 matag buwan) aron lang paghatod og one-way nga mensahe, busa wa gyoy dag-anan sa barato o libre gyod nga text nga mas paspas, o voice calls nga barato o libre sab;

·         Nagtakilid kon wa pa man hingpit nga natumba ang mga kompaniya sa telegrama, nga mas gikaintapan sa mga reklamo sa mga kliyente nga mas nag-una pang mga minatay kay sa mga pahibawo sa kamatayon; ug

·         Labaw pang nagpinal, bisan unsaon pagpabuhi og dugo, ang mga post office nga wa kadawat og simpatiya sa karaang mga suki, labi nang mga nabiktima sa kalangayan ug kakawatan sa pipila.

-o0o-

          Ang kalapad ug kasayon na sa internet access nakapahagsa sab sa presyo kon wa man hingpit nga nakalibre sa mga produkto ug mga serbisyo nga maoy gatasan sa higanteng mga kompaniya sa daghang katuigan.   Ang online applications sa Microsoft gituohang langawon sa di madugay tungod sa bag-ong applications nga gawas nga libre magbase na sa web ug di na makapabug-at sa hard disk sa personal computers.

Ang mga monopoliya sa telekomunikasyon natay-og sab sa mas barato o libre gyod nga voice over internet protocol (VoIP), o mga tawag nga di na magsalig sa karaang mga linya sa telepono kon dili pinaagi na lang sa internet.

-o0o-

          Namugna nang VoIP pila ka tuig ang nilabay.   Ang higanteng mga kompaniya sa telepono hagbay rang may katakos pagpagamit ini ngadto sa publiko.  Apan, nakatag-an mo, ila ning gipug-ok aron di kaibanan ang naghiting-hiting sa katambok nilang ginansiya.

          Inihap na lang hinuon ang malipayon nilang mga adlaw.   Ang gipaubsang bayranan sa landlines ug cellular phones di pa igo.  Kinahanglan pa ni nilang laslasan aron di hingpit talikdan sa gipahimuslang mga konsumidor.   [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for November 26, 2007

       SULBAD SA PIRACY

 

       Ang nagkalapad nga merkado sa pirated DVDs, VCDs ug CDs, bisan sa kampanya sa kagamhanan pagpitol ini ug sa awhag sa mga artista nga tahuron ang ilang hinagoan, angayng makapahinuklog sa kagamhanan.  Usa lang ni sa nagkadaghang mga timailhan sa kapakyas sa kagamhanan pagpatuman sa mga balaod.

        May mga pasangil nga pamostura rang kampanya batok sa piracy.  Nga aron lang ni pag-ulug-ulog sa mga langyaw aron nga di matulisok ang Pilipinas nga inutil.  Nga, sama sa naandan, mga kurakot ra gihapoy niburot.  Nga gihimong gatasan sa dagkong mga politiko ug mga opisyal sa kapolisan ang higanteng negosyo sa ilegal nga DVDs, VCDs ug CDs.  Gani, may mga nangampanya batok sa piracy niadto nga gipasanginlang nidaog sa mas dakong puwesto sa kagamhanan tungod sa dakong amot gikan sa mga pirata sa iyang kampanya.

-o0o-

        Sa pikas nga bahin, gihatagan sab og politikanhong kahulogan ang mainitong paghangop sa kinabag-an sa katawhan sa ilegal mga baligya.  Alang sa pipila ka tigpaniid, ang pagpamalit sa pirated nga mga produkto maoy makauuwaw nga pahinumdom nga labihan nang kalisod nga ang katawhan di nang kaabot sa mas taas nga presyo sa legal nga mga produkto.

        May mas radikal nga hubad:  Kay di pa man sila andam nga moalsa og armas ug moula sa ilang dugo human napaso sa nangaging "peke" sab nga mga rebolusyon, ang masa nipili ning maong matang sa rebelyon batok (1) sa kagamhanan nga way laing gihimo gawas sa pagbuktot nila sa dagkong buhis ug pagkawat sa ilang hinagoan, (2) sa mga negosyante nga way laing gitan-aw kon dili ang way kinutobang pagpaburot sa ilang ginansiya, ug (3) sa mga artista nga nagpaturagas lang sa pagwaldas sa ilang katigayonan ug pagsabwag sa ilang mga eskandalo.

-o0o-

        Gawas sa tokar-tokar ang kampanya ug paglingiw sa kapolisan nga nakakolekta og "tong" sa pirated nga mga baligya, ang labing dakong babag sa matinud-anong kampanya mao ang ekonomikanhong kaayuhan nga nahatag sa ilegal nga negosyo.

        Mahimo pang lalisan ang pangangkon sa vendors nga mas maayo na lang nga manginabuhi sila sa pirated kay sa shabu.  Apan lisod lalison ang dakong benepisyo sa mga konsumidor.  Ang presyo sa pirated 10% ra sa orihinal; ug kay masudlan na mag daghang pelikula ang usa ka disc, wa nang kaabot og P10 ang matag pelikula.

-o0o-

        Mas maayo tingaling mao ni tutokan sa kagamhanan ug sa mga haligi sa industriya sa pelikula:  Naapsan na sila sa panahon.  Inay suklan ang bag-ong teknolohiya, angayng angkunon ang kamatuoran nga ang ilang naandang presyo wa nay luna sa merkado.

        Angayng usbon ang paagi sa pagbaligya sa ilang mga produkto.  Ug di kinahanglang motan-aw sa layo, mahimo nilang sundon ang business model sa mga pirata.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for November 25, 2007

        GAPOS SA PAGASA

 

        Di mahimong pahiyuson ang kadaot nga namugna tungod sa sayop nga forecast sa Pagasa mahitungod sa Bagyong Lando pinaagi sa pag-ingon nga way makaseguro sa dagan sa bagyo.  Nga ang forecast usa lang ka pangagpas.  Nga wa pay kahimanan ni teknolohiya nga makatino sa kahimtang sa panahon.  Ug nga inay tungluhon ang Pagasa, mas maayong palambuon na lang ang atong kaandam sa umaabot nga mga katalagman.

        Dakong bahin sa atong kaandam sa katalagman nanukad sa forecast sa Pagasa.  Busa pila sa mga kinabuhi nga nakalas ug sa kabtangan nga naguba nga maluwas unta kon wa pa molikoy ang Pagasa?  Ug kon wa pay teknolohiya nga makasubay sa tukmang padulngan sa bagyo, nganong sakto man ang forecast sa CNN ug US Navy nga moigo si Lando sa Sugbo niadtong Lunes sa hapon nga, lahi sa Pagasa, wa man unta silay kahimanan dinhi sa Sugbo?

-o0o-

        Si Mayor Adelino Sitoy sa Cordova nipahibawo nako nga usa sa nameligro sa sayop nga pahibawo sa Pagasa nga Signal No. 1 rang Sugbo dihang nitugpa si Lando mao ang usa sa mga barko sa Roble Shipping nga gikan sa Leyte.  Kay wa man sila pugngi sa pagbiya sa pantalan, sa lawod na sila naabti sa bagyo ug diriyot gyod malunod kon wa pang katago dayon.

        Nameligro bang barko tungod sa kakuwang sa pangandam ug sa pagpabaya sa mga tripulante ug sa mga pasahero?  Dili.  Way dag-anan ang bisan unsang pangandam kon bagyuhon ka sa kalaworan.  Ang Philippine Coast Guard, bisan unsa kaalerto, di makapugong sa pagbiya sa mga barko sa pantalan kon way tukmang public storm warning signal sa Pagasa nga kasandigan.  Kon magbuut-buot silag gapos sa mga barko mameligro silang ikiha sa higanteng mga kompaniya sa barko.

-o0o-

        Nga mao say higot sa Departamento sa Edukasyon.  Masuspenso lang nilang klase pinasikad sa forecast sa Pagasa.  Bisan gihatagan og katungod ang mga tagduma sa eskuylahan paghunong sa mga klase, di sila mabasol nga wa papaulia dayon ang mga bata kay Signal No. 1 ra may giisa.  Ang mga tagduma sa billboards nga nangahugno makalukot unta sa ilang tarpaulins kon wa pa mabulilyaso ang Pagasa.

        Dakong inhustisya kon ang mga biktima na hinuon ni Lando ang basulon kay wa mangandam.  Mas makiangayon kon tun-an may sukaranan bang pagkiha sa kagamhanan sa dakong kadaot nga namugna sa sayop sa Pagasa.

-o0o-

        Sakto ang weather satellites sa CNN ug US Navy bisan wa silay kahimanan dinhi sa Sugbo kay ang hinungdan sa kasaypanan sa Pagasa di ang kahimanan kon dili ang ilang sistema.

        Si Direktor Oscar Tabada nakamatikod na sa pagpaspas ni Lando human nitugpa sa Leyte.  Apan di siyang kasukwahi sa sayop nga forecast sa ilang ulohang buhatan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada for November 24, 2007

       GASANG MAY SABIT

 

       Karong semanaha, gibahaan ang among sibyaanan sa mga reklamo sa mga nabiktima sa ilad sa text ug sa mga tindahan.  Karaan nang modus nga gigamit nga lisod tuohan nga duna pay wa mahibawo ug masud lang gihapon sa laang.  Apan di angayng pahiyuson ang kakusganon sa tentasyon sa dakong kuwarta nga gidudho nga makuha sa usa lang ka pamilok sa labihang kasayon.  Sama nga di sab angayng paburuton ang katakos sa media pagpahibawo sa tanang hingtungdan sa usa lang ka yano nga sibya o sinuwat.

        Maong sa makausa pa, bahala na kon may nasuhito na ug busa dakog kahigayonan nga di na mopadayon pagbasa, atong ibalik dinhi ang duha ka nabun-og na pag-ayong paagi sa pangilad nga kaliboan nay nabiktima:

-o0o-

        Una, makadawat kag text gikan sa magpailang taga PCSO, Pagcor, Malakanyang, ABS-CBN, o Lopez Foundation nga magpahibawo nga nakadaog kag P1 milyon o mas dako pa, ug aron makobra ang premyo kinahanglan kang mo-text sa PIN sa lima ka tag-P500 nga phone cards o mo-deposito og mas dakong kantidad sa ilang ihatag nga bank account number; ug

        Ikaduha, birahon ka sud shopping mall o tawgon lang sa telepono kon nalista ang imong ngan sa directory, nga nakadaog kag premyo nga ang presyo gipaburot pag-ayo ug kinahanglang kuhaon dayon sa tindahan, apan sa di pa makuha kinahanglan ka unang mopalit og laing butang nga ang presyo mas gipaburot pa.

        Kon magpada ka, mahilom na sila kon mahatag nang phone cards, o tak-opan dayong bank account kon maka-deposito na, o magbaguod kag pas-an sa appliances nga labihang barota.

-o0o-

        Labing uwahing nailad sa ikaduhang modus nitug-an sa Arangkada sa DYAB Abante Bisaya nga gitawgan siya sa telepono ug giapura pagkuha dayon sa premyo.  Usa ra ka kawani ang iyang natukmaan sa tindahan.  Pagkataudtaod, gitapok-an na siyag pito ka tawo.  Ang usa nikuha sa iyang credit card, ang lain nitanyag pagpalit sa premyo ug ang uban alingugngog nga nigalgal niya.

        Sa wa pang kahibawo unsay nakaigo niya, gipapirma ang biktima og kontrata pagpalit og "home showcase" nga pulos ra speakers, ug gipakapinan og kolorum nga chair massager, tapping massager, flat showcase ug wall clock.  Gitawgan nakong DTI.  Nga niawhag niya pagpirma og affidavit aron magukod ang tindahan nga nahimutang sa usa sa shopping malls sa Sugbo.

-o0o-

        Aron di malipat sa modus nga nahisgutan sa ibabaw ug sa uban pang susamang mga panunto, binlan ta mog mga ilhanan sa pangilad:

·         Di ka mahitabong makadaog sa raffle nga wa nimo apili;

·         Kon tinuod kang nakadaog, di ka kinahanglang mopagawas pag kuwarta o mopalit pag laing butang; ug

·         Ang tinuod nga katigayonan manukad sa matinud-anong paningkamot di mahagbong lang gikan sa langit, pinaagi man sa text o bira-bira sa mall.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada for November 23, 2007

No. 1 TIGKUBKOB?

Ang numero unong konsehal sa Canduman, Mandaue City, si Dalmacio Zanoria, motug-an ni bisan kinsang maminaw nga usa sa nakapadaog niya sa piniliay sa niaging buwan mao ang iyang pagpanghatag og libreng bas ug graba ngadto sa iyang mga silingan. Mapagarbuhon sab siyang manabi nga labihan niyang pobreha niadto apan tungod sa pagkugi ug paningkamot sa bisan unsa na lang trabaho nilambo ang iyang mga negosyo ug karon magsakay-sakay na sa iyang Pajero.
Apan human pasanginli nga siyay utok sa ilegal nga pagpangubkob sa bas ug graba sa suba sa Butuanon, nisibaw ang mga pangutana sa iyang kasilinganan diin man gyod gikan ang iyang dakong kuwarta nga maoy gituohang tinuod nga nakapadaog niya batok sa mas beteranong mga politiko nga iyang gikaatbang.
-o0o-
Labihang dugaya nang nagreklamo sa mga molupyo sa Canduman sa pinatuyangan nga pagpanguha sa bas ug graba gikan sa ilang suba. Nabalaka sila nga mameligro nang kabalayan nga nahimutang sa ngilit sa nag-anam na katitip nga tampi sa suba. Nidangop na sila sa mga opisyal sa barangay ug sa kapolisan. Apan wa gihapon mabadlong ang pagpasipa sa kinaiyahan.
Ang gumagawas nang barangay kapitan sa Canduman, Alex Borbajo, nitug-an sa DYAB Radyo Patrol nga dugay na nilang nahibaw-an ang pagpangubkob sa bas ug graba. Apan igo lang sab nilang gipasa ang kasayuran ngadto sa kapolisan ug ubang hingtungdang ahensiya sa kagamhanan. Si Borbajo mismo nahibung nganong wa pa gyod mahunong ang ilegal nga kalihokan. Iyang gitino nga may mga panimay nang nameligro nga matumpag kon modahili ang yuta tungod sa nagkalawom nang suba.
-o0o-
Atol sa Barangay Patrol sa Arangkada sa DYAB Abante Bisaya, gikuyogan na gyong Bob Malazarte ang kapolisan sa Mandaue pagsusi sa taho nga sayo kaayong nagsugod ang pagpangubkob sa bas ug grabe. Tuod man, nasakpan nilang trak ug ang mga nangubkob nga wa dayon kadagan. Nikumpisal ang mga dinakpan nga mga tawo silang Zanoria.
Pagkataudtaod, niabot si Zanoria sakay sa iyang Pajero. Matod ni Bob nasaypan siyang Zanoria nga polis ug gitanyagan og P500 nga "for the boys." Dihang nagpaila si Bob nga reporter siya sa DYAB, nagpa-interview si Zanoria niya sa kahanginan.
-o0o-
Gitataw ni Zanoria nga bisan wa siyay permiso di ilegal ang iyang gihimo kay:
• Ang naanod lang nga bas ug graba sa taliwa sa suba ang ilang gikuha; ug
• Gipanghatag niyang bas ug graba ngadto sa iyang mga silingan.
Apan nakaamgo ba kaha sa kaapiki sa iyang sitwasyon nakit-an ni Bob ug sa kapolisan nga iyang gisugo ang iyang mga tawo paghabwa sa bas ug graba gikan sa trak ug gipasibat ang sakyanan. Dihang gigukod sa mga polis, ang trak didto na sud sa gitrangkahan nga gate sa bay ni Zanoria. Ug ang konsehal mismo wa na pakita. [30] leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for November 22, 2007

        BIYAHE SA TAXI

Gikusukuso sa kusog nga uwan ang taxi nga akong gisakyan samtang nagsuwat ko ini.  Naungot mi tungod sa Kapitolyo kay sud na sa pila ka gutlo nga wa mag-irog ang nag-unang mga sakyanan.  Natental ko pagpangutana kon, sama sa CICC, masalibohan ba sab sa uwan ang bag-ong giayo nga buhatan ni Gobernador Gwen Garcia dihang gisanapan sa kabalaka sa mosunod nga baha nga, puno sa nabarang trapiko, tinong makalangay sa akong pagpauli sa ABS-CBN Broadcast Complex.

Apan wa pa makakuyanap ang kahadlok, nakakitag lutsanan ang drayber paingon ug human sa pila lang ka pamilok nilugsong na mi sa Sudlon ug nakalahos sa Salinas Drive.  Nisamot pagbunok ang mas dagkong lusok sa uwan ug nidako ang kahigayonan sa baha sa unahan.

               -o0o-

Ingon ini ang kahimtang sa panahon, ug ingon ini sang orasa, dayong panghagis ni Lando niadtong Lunes sa hapon.  Maayo na lang kay nipasalig ang Pagasa, bahala na kon may abunda na tang sukaranan pagduda nila, nga ang bag-ong Bagyong Mina di na direktang makaigo sa Sugbo.  Nahugno hinuong kahinangop pagkaamgo nga mao sab ni nahimutangan sa wa pa mokalit pagliko ug mopusgay sa Sugbo ang usa sa labing bangis nga bagyo sa atong kasaysayan, si Ruping.

Nia na mi sa Banilad.  Morang mga piso nga nangabasa ang gagmayng mga tinun-an nga natanggong sa daplin sa dan.  Nagsugod nang baha.  Gipangilogan kong naghunahuna sa gikalisangan nga mas lawom nga baha sa Talamban.
35 minutos na human mi nakabiya sa Kapitolyo.  Uwahi na ko pag-voice over sa headlines sa TV Patrol.  Labaw pang hagbay rang nilabay ang deadline sa Freeman.

           -o0o-

Naungot mi atubangan sa USC Talamban.  Wa kong kahibawo unsay mas kahadlokan:  Ang wa ba maglihok nga bul-og sa naghuot nga mga sakyanan; o ang nagkalawom nang baha.  Niawas nang mga kanal.  Hapit na mosangyad ang tubig sa tiyan sa mga sakyanan.  Nagbawud-bawod nang among dagan.

Kon di ming kapaspas, kuyawng ang pagpanggawas sa mga tinun-an sa SHS-Jesuit ang among sangkoan.

           -o0o-

Nakalingkawas mi sa baha ug nisutoy gikan sa eskina Kabangkalan ug lahos sa eskuylahan sa Talamban.  Hawan na kaayong agianan.  Badlungon na unta nakong drayber nga nagpahaguros apan nakahinumdom nga ako ra sab diay ang nag-awhag niya pagpaspas.

Ungot na sab mi sa kadaghan sa sakyanan ug kalawom sa baha pagsud na namo sa Canduman.  Maayo na lang kay nituang nang uwan. Nilabay na mi sa SHS.  Ug nakaabot na gyod sa akong destinasyon human sa 65 minutos.  P180 ang akong plitehan.

Salamat sa inyong pag-agwanta pagtubay sa makapakitbi sa atay nga pagsungasong namo sa bangis nga kinaiyahan, nga moambas sa kapintas sa pagpanggukod sa mga politikong hubog sa gahom ug nagsubli-subli nang pamakak sa
Pagasa.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada for November 21, 2007

       GIPAKABASURA

 

       Kon ang mga opisyal sa kagamhanan may nahibilin pang kaligdong pakigharung sa bayhon sa ilang pagpabaya, angay nilang sud-ungon ang naguhay-guhay nga patayng lawas ni Agnes Tabay, 10, Grade 4 sa Toong Elem. School sa bukirang bahin sa Dakbayan sa Sugbo.

        Si Agnes nibaba sa iyang iyaan, si Cleofe Abelgas, aron makatabok sa suba nga nagbaha og taga hawak atol sa pagbuhi ni Lando sa iyang kinakusgang uwan ug hangin niadtong Lunes sa hapon.  Pag-abot nila sa tungatunga, naigo si Cleofe sa dakong gapnod ug nakabuhi sa pisi nga ilang gitunton sa matag tampi.  Nalagpot si Agnes gikan sa liog sa iyaan ug naanod.

        Human sa 14 ka takna, nabangalan duol sa basurahan sa Inayawan si Agnes.  Iyang lawas nagusbat sa baha.  Wa nay kinabuhi.

-o0o-

        Nganong ang patayng lawas man sa gamayng bata maoy bayhon sa pagpasagad ug pagkubol na sa mga opisyal sa lokal ug nasudnong kagamhanan sa pag-atiman sa labing batakang mga panginahanglan sa katawhan?

·         Buhi pa unta ron si Agnes kon gituman pa sa Pagasa ang ilang gimbuhaton pagpasidaan sa katawhan sa umaabot nga katalagman kay mas sayo man unta nga nasuspenso ang klase ug makapauli na unta siya aa wa pa mobaha ang suba;

·         Inay magtunton og pisi, luwas untang nakaagi sa tarung nga taytayan silang Agnes ug Cleofe kon wa pa hutda ang buhis sa katawhan sa wa kapusli nga mga proyekto ug sa way kinutobang kinawatay; ug

·         Ang tan-aw sa mga opisyal sa kinabag-an sa atong katawhan nga maoy labing kabos susama kaubos ug kahugaw  sa mga basura sa kalapokan sa Inayawan nga maoy gidagsaan sa patayng lawas.

-o0o-

        Samtang may anghel nga gianod sa baha, tulo ka bay sa Tiwasan, Catarman, Liloan, amihanang Sugbo nahagsaan og acacia.  Ang mga tagbalay, kay wa may opisyal sa kagamhanan nga nilili ug nagsusi sa ilang kahimtang bisan nilurang nang bagyo, napugos pakigdug sa dakong punoan nga nidat-og sa ilang kabtangan.

        Pagkabuntag, nagpatabang sila sa bag-ong kapitan.  Apan gitambagan sila nga sunod buwan pa magsugod ang iyang termino.  Ang asawa sa napildeng kapitan nitud nila sa DSWD.  Kansang social worker nipapaabot nila nga maletratohan ang ilang mga bay una matabangan.

-o0o-

        Silang Gina Rubas, Sabrina Genon ug Ines Labadia wa kapaninda og prutas sukad niadtong Dominggo tungod sa kangil-ad sa panahon.  Ang ilang mga bana gida sa Negros sa kontraktor og eskuylahan.  Sa kalibog asa silag pamahaw, niabot sila sa Arangkada sa DYAB Abante Bisaya.

        Human namo sila nahatagi og bugas, sardinas ug noodles, nanawag si Mayor Duke Frasco sa Liloan aron pagpasalig nga tabangan ang mga biktima.  Kon wa pa modangop sa media, ambot pila pa ka ang-ang sa burukrasya ang mopasa-pasa nila.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com