Arangkada of Leo Lastimosa for November 8, 2010

        Panudya sa LTFRB

    Sa kataposan, human sa tulo ka suwat pakitabang, nikihol na gyod intawon ang ulohang buhatan sa Land Transportation Franchising and Regulatory Board (LTFRB).  Gituman nila ang hangyo ni LTFRB 7 Director Benjamin Go nga imbestigahon ang ilegal nga pagpanghatag og mga prangkisa sa mga taxi dinhi sa Sugbo ug Central Visayas.  Himuon karong semanaha ang tulo ka adlaw nga imbentaryo sa mga prangkisa.  Kay nasakpan ni Go nga dugang 2,000 ka taxi units ang gipadagan human sa ban nga gipahamtang sa LTFRB niadtong 2003.
    May sukaranan ang pagsalig nga tininuod ang imbestigasyon batok sa labing dagko ug gamhanang taxi operators nga gilambigit sa palusot.  Di ordinaryong mga kawani ang gipada sa bag-ong LTFRB Chairman, Nelson Laluces, aron pagtabang ni Go:  Hepe sa Management ug Information Division nga si Nida Quibic; Atty. Leah Rojas sa Legal Division ug Lilia Coloma sa Technical Division.

-o0o-

    Kay wa man molampos ang ilang panghudlat ni Go, nga magpungasi ang mga kaso nga ipasaka batok niya atubangan sa Visayas Ombudsman aron wa nay laing mahimo gawas sa pagpanalipod sa iyang kaugalingon, ang nangaigo nga taxi operators gikatahong niduol na sa ilang mga kaila nga suod sa mga sinaligan ni Presidente Noynoy Aquino.  Giawhag nila ang paglabay ni Go ngadto sa laing rehiyon sa labing daling panahon.
    Ang pagpada ni Laluces og mga imbestigador dinhi, bisan labihan na kalangan, di maayong timaan alang sa mga naapiki sa kawsa ni Go.  Makapabuhi hinuon ni sa dugo sa nagpakabana nga Sugbuanong mga magbubuhis nga nihangop sa kaisog ni Go pagbisto sa nadiskubrehang mga anomaliya sa iyang kaugalingong buhatan.

-o0o-

    Si Laluces mismo padayong nag-imbentaryo sa mga prangkisa sa kaliboan ka buses nga nakapahuot sa Edsa ug ubang kadalanan sa Metro Manila tungod sa pagduda nga daghang kolorum nga mga sakyanan ang padayong nagsubay sa mga ruta.  Ang nakaplagan ni Go dinhi sa ato, nga gipaabot nga makit-an sab sa mga imbestigador karong semanaha, makatabang ni Laluces pagsusi sa kahigayonan nga ang operators sa kolorum nga buses may kakonsabo sa iyang buhatan.
    Gipasanginlan ni Go ang iyang chief legal officer, si Atty. Evelyn Misal, nga maoy hearing officer sa mga aplikasyon sa prangkisa, nga maoy usa sa mga konsabo sa taxi operators sa Sugbo nga nipalusot sa kolorum nilang units.

-o0o-

    Angay sang susihon ang tanang gipulihan ni Go nga regional directors sa LTFRB 7 sukad niadtong 2003.  Unsa may ilang papel sa pagpalusot sa ilegal nga mga prangkisa?  Nagmata ba lang sila og buntag ug nagpataka lang og pirma?  O nabusdik sab sa ilegal nga mga transaksiyon?
    Ug kon nahitabo ni sa Sugbo ug Central Visayas, angay sang susihon ni Laluces kon wa ba sab himoa sa ubang mga rehiyon.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for November 7, 2010

        Pagkaon sa Pasil

    Inilang beach resort sa Opon naghimo og pagtuon unsa gyod ang tinuod nga Sugbuanong mga pagkaon sa kadalanan, sa wa pa masagoli sa gisagop na nato nga mga pagkaon gikan sa Luzon, Mindanao ug ubang bahin sa Kabisay-an.  Naglaraw sila sa pagluto sa lunsay nga Sugbuanong mga pagkaon aron pagpatilaw sa lokal ug langyawng mga turista sa mga putahe nga nahimong mahinungdanong kabahin sa atong kasaysayan.  Naghinam-hinam kong nagpaabot sa sangpotanan sa ilang pakisusi.
    Usa sa sentro sa ilang pagtuon mao ang mga pagkaon sa Pasil.  Kay sa mga kan-anan sa kadalanan nga ilang nasum-okan gitug-anan sila nga ang ilang labing himalitan nga mga putahe gikan sa Pasil.  Nakapuyo kog kadiyot sa Pasil.  Maong may gamay kong ikatampo.

-o0o-

    Ang labing lamian nga mga pagkaon nga akong natilawan, nga hangtod karon padayon nakong gihandom, naggikan sa Pasil ug sa duha ka silingang mga dapit:  Taboan ug Panganiban.  Sa pipila ka tuig, namahaw ko og tinowa sa Taboan, naniudto og kanding sa Panganiban ug nanihapon og sinugbang isda sa Pasil.
    Wa to nako planoha.  Tungod ra gyod to kay ang akong boarding house nahimutang sa dan Lakandula.  Kinadul-an nga kapamahawan ug kapaniudtohan ang Taboan ug Panganiban.  Ug ang Pasil maoy kinadul-an nga kapanihaponan gikan sa akong klase sa USJ-R.  Uwahi na kong nakamatngon nga daghang tawo ang nangandoy nga makasubay sa akong inadlawng ruta sa lamiang mga pagkaon.

-o0o-

    Sama sa naandan, ang taga layo kanunayng mauwahi.  Nadiskubrehan nakong Pasil, Taboan ug Panganiban sa wa pa matultoli sa daghan kaayong mga motorista ug mga sakyanan.  Karon, gubaon nang Taboan, wa nay mangita og kanding sa Panganiban ug nagpabilin nga labihang huota sa Pasil.
    Maong way laing kapaingnan ang ilang pagkaon kon dili paggawas.  Mas nabantog na ron ang mga kandingan sa Mandaue ug Opon.  Ug ang tinowa sa Taboan ug sinugba sa Pasil, o ang mga nangangkon nga nakasunod sa talagsaon nilang timpla, nikatap na sa mga kan-anan nga nanguhong sa mga daplin sa kadalanan.

-o0o-

    Tug-anan tika unsay lami:  Ang tinowa sa Taboan kasagaran tambok ug puting mamsa nga daghang lamas, mas lami higupon ang sabaw kon makapaslot pa sa dila; ang ulo sa kanding sa Panganiban tag-P25 ug kumplito sa mata, dila ug utok ug nag-asu-asong sabaw nga di espeso ang sarsa; ug ang sinugba sa Pasil isda sa bato, labihang dugayang maluto tungod sa kabaga sa panit, maong mapugos ka pagtimu-timo sa puso aron di mahurot og tilagak ang laway.
    Bisan naitom na sa baga ang panit, kanunayng tambok ug puno sa duga ang unod sa isda sa bato.  Mosukol bisan pila pa ka sili ang pislaton sa suka ug tuyo apan kanunayng mahilis sa di modailos gikan sa dila paingon sa tutonlan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for November 6, 2010

        Ikanapu nga Halad

    Sa makausa pa, pasiugdahan na sab sa DYAB Abante Pa, Bisaya! ang labing dakong piyesta sa libreng mga pangalagad dinhi sa Sugbo ug Central Visayas:  Ang Grand Halad sa Kapamilya, nga nahimo nang institusyon sa pag-abot sa mga may katakos sa pagtabang ug sa mga labing tabanganan, himuon karong Nobyembre 20, 2010 sa dakong wanang sa Mabolo Elem. School sa Dakbayan sa Sugbo.
    Gisugdan lima ka tuig nang nilabay sa Plaza Independencia sa Dakbayan sa Sugbo, ang ikanapu nang Grand Halad sa Kapamilya nahimong payong sa tanang mahinungdanong mga pangalagad sa kinabag-an sa katawhan, labi na sa labing kabos, labing masakiton ug labing napasagdan nga mga sakop sa katilingban.

-o0o-

    Apil sa labing mahinungdanon nga mga pangalagad nga mapahimuslan karong Nobyembre 20 mao ang libreng konsultasyon ug mga tambal; libreng laboratory services sama sa x-ray, CBC, urinalysis, FBS, cholesterol, blood pressure ug blood typing; libreng ibot sa ngipon; libreng paghiling sa mata ug antipara; ug libreng masahe ug reflexology.
    Mapahimuslan sab ang libreng konsultasyon ug notaryo sa mga abogado sa Integrated Bar of the Philippines (IBP) Cebu Chapter; ang one-stop shop sa labing mahinungdanong mga pangalagad sa mga buhatan sa kagamhanan, sama sa NSO, DFA, SSS, GSIS, Pagibig, LTO, PhilHealth, Tesda, local civil registrars ug libreng bakuna, purga ug bitamina sa mga iro ug iring sa Cebu City Veterinarian's Office.

-o0o-

    Tungod sa kamalukpanon sa iyang pangalagad, ang Grand Halad sa Kapamilya gisagop sa nagkalainlaing local government units sa Sugbo ug Kabisay-an.  Apil sa labing unang nakapahigayon sa ilang bersiyon sa Halad mao ang Liloan, Sibonga, Dalaguete ug Danao sa Sugbo; Tubigon sa Bohol; ug Dumaguete, Canlaon ug Bayawan sa Negros Oriental.
    Bisan sa iyang kadako ug kalapad, di ingon ana kabug-at ang pagpahigayon sa Grand Halad sa Kapamilya alang sa mga tigpasiugda.  Nahimo siyang gaan alang sa tanang hingtungdan tungod sa ilang pagtibangay.  Ang labing gamhanang mga buhatan sa kagamhanan, pribadong mga kompaniya ug labing kasarangan nga molupyo managsama nga makahimo pagtampo.

-o0o-

    Kasagarang listahan sa mga nanabang sa nangaging mga Halad:  Pribadong foundation nitampo og P100,000 alang sa tambal; Kagamhanan sa Dakbayan sa Sugbo ug mga barangay nitampo og mga tolda; civic organization niamot og P10,000 alang sa dental services; ug pribadong kompaniya nihatag og P50,000 alang sa pagkaon sa mga boluntaryo.
    May non government organization sab nga nipatilaw sa peppermint tea nga abot sa ilang umahan sa bukirang barangay nga gitikad sa mga kanhi binilanggo; kahugpongan sa mga buta nga nitanyag og libreng masahe; mga banda nga nipasundayag og libreng konsiyerto; kasarangang mga molupyo nga nanghatag og pan, nipatilaw sa kinaham nilang mga putahe ug nanghatag og kendi sa mga pasyente ug mga boluntaryo.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for November 5, 2010

               Giisnab si Manoy

 

        Si Dionisio Mamhot nangaplay sa Kapamilya Local ug Overseas Job Fair sa Abellana National School Gym niadtong Oktubre 26, usa ka adlaw human sa piniliay sa barangay ug Sangguniang Kabataan, nga way bisan gamayng hunahuna nga makatrabaho siya.  Kay daghan nang lokal nga mga kompaniya ang iyang naduol apan pulos sila nibalibad.

Nigradwar si Dionisio pagka-polis.  Apan kay nahadlok mang iyang mga ginikanan sa kakuyaw sa trabaho, ni-eskuyla siya pagka welder.  Wa pa gani makahuman, naminyo siya.  Maong napugos pagpangita na lang og trabaho.  Apan nahibawo si Dionisio sa tinuod nga hinungdan nganong pulos way bakante ang mga kompaniya nga iyang giaplayan.  55 anyos na siya.

-o0o-

Apan nanimpad lang gihapon siya.  Gikuyog ang iyang 23 anyos nga anak, si Michael John, sa pagpamasin.  Kabahin sila sa kapin sa 4,000 ka aplikante sa 22,000 ka bakanteng mga trabaho dinhi sa Sugbo ug sa ubang kanasuran sa kalibotan.

Unang nadawat sa lokal nga kompaniya si Michael John bisan wa pa mahuman sa iyang pag-eskuyla pagka-inhinyero.  Si Dionisio ang sunod nga gidawat sa usa ka placement agency alang sa Australia.  Nga klarong nadani sa adunan niyang kasinatian.  Nahimo na siyang welding supervisor sa Dubai, Saudi Arabia ug Kuwait.  Gani, nakadawat siya og gold medal sa Kuwait isip usa sa lima ka labing maayong welders sa 24,000 ka Pinoy nga mga trabahante.

-o0o-

        Pila ka kompaniya sa Sugbo ang mosugal pagdawat ni Dionisio, nga lima ka tuig gikan karon mamahimo nang senior citizen?  Nganong ubos na man kaayo ang pagtan-aw sa lokal nga mga kompaniya sa hamtong nga mga aplikante?  Nganong ang mga kompaniya sa Australia nihatag man og mas dakong importansiya sa kasinatian?

        Tungod ba lang ni sa kadaghan sa mga aplikante kay sa bakanteng mga trabaho?  Nga ang mga kompaniya makapatuyang pagpamili kinsa ray ilang dawaton?  O tungod lang sa kahiktin sa panglantaw sa mga magpapatigayon?  Nga nagtuong mas maayo ang mga batan-on, bisan gastohan pa nila og bansaybansay, kay sa mga hamtong nga hapit na moretiro?

-o0o-

        Niay laing kabuang sa lokal nga mga kompaniya:  Managinot sila pag-ayo sa suholan bahala na kon masakripisyo ang kalidad sa trabaho; nga kon motan-aw lang sila lapas sa tumoy sa ilang ilong mosangpot hinuon sa mas dakong gasto kay sa ilang gilikayan nga pagkuha og mas hinog nga mga trabahante.

        Usa ka coffee shop sa Hong Kong giduma og usa ra ka kawani.  Nga mas paspas pa og serbisyo kay sa samang coffee shop dinhi sa Sugbo nga giduma og hangtod lima ka barista.  Ang kalainan?  Wa magtinihik ang taga HK sa suholan sa ilang kawani.  Sukwahi sa lokal nga mga magpapatigayon nga nanaginot og pila ka dako aron lang maalkanse og mas dako.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for November 4, 2010

        Alarmang pataka

Ambot unsaon pagtabang ini sa ilang katakos pagpawong sa kayo, labihang daghana nang ang-ang sa mga alarma sa sunog nga gideklarar ang Bureau of Fire Protection (BFP).  Palihug utong daan ug basaha ning mosunod:  First alarm, second alarm, third alarm, fourth alarm, Task Force Alpha, Task Force Bravo, Task Force Charlie, Task Force Delta, Task Force Echo, Task Force Foxtrot ug Task Force Golf.

Kon buhi ka pa, mao ni ang kahulogan sa matag ang-ang:  Sa first alarm, upat ka trak sa bombero ang motubag; sa second alarm, walo; sa third alarm, 12; ug sa fourth alarm, 16.  Ang mas dagkong sunog, Alpha hangtod sa Golf, apilan na sa mga bombero sa kasilinganang mga dapit.

-o0o-

    Ambot kinsay nag-una sa kabomberohan ug sa Pagasa sa pagdugang sa mga kategoriya sa mga katalagman nga ilang gibantayan.  Apan angayng pahinumdoman ang kabomberohan, sama sa Pagasa, nga ang mas mahinungdanon alang sa katawhan, nga maoy masugamak sa mga sunog ug mga bagyo, mao ang pagpalambo sa ilang katakos pagtuman sa batakan nilang mga gimbuhaton.
    Mas mahinungdanon nga madugangan ang firetrucks ug mga bombero kay sa mga kategoriya sa sunog.  Samang mas mahinungdanon nga madugangan og kahimanan ug kakugi ug meteorologists ang Pagasa kay sa pagpuno og intensity four sa mga bagyo nga mosud sa teritoryo sa Pilipinas.

-o0o-

    Mas kuyaw pa gyod kon tungod sa pagdugang sa mga ang-ang sa mga alarma sa sunog, ang kabomberohan mismo maglibog unsay labing tukma nga tubag nga ilang himuon.  Ang kakuwang nang daan sa firetrucks di masulbad kon makalimot pa gyong mga bombero unsay nag-una ug unsay nagsunod sa 11 na ka lut-od sa mga alarma.
    Tinuorayng makapaalarma ang pasangil nga si Cebu City Fire Marshall Esmael Codilla nasayop sa pagdeklarar nga kontrolado na ang sunog sa Duljo-Fatima sa Dakbayan sa Sugbo.  Klarong wa kasabot ang kayo nganong ginganlan og Task Force Alpha maong, bisan gideklarar ni Codilla nga na-confined na, nitabok gihapon sa pikas sitio.

-o0o-

    Apan di makiangayon nga apikihon pag-ayo silang Codilla ug kaubanan.  Tingali taas ra kaayo ang atong gipaabot gikan sa kabomberohan nga wa hatagi sa tukmang suporta gikan sa nasudnon ug lokal nga kagamhanan.  Hangtod karon, kinabag-an sa mga lungsod sa Central Visayas wa gihapoy firetruck.
    Gawas pa, unsa may imong mapaabot sa ahensiya nga inay gamiton ang nihit nang daan panudlanan pagpamalit og firetrucks ug ubang mahinungdanong kahimanan, nangompra na hinuon og kaliboan ka lapis nga gibutangan sa ngan sa ilang kadagkoan ug sa ilang kinaham nga slogans?  Nga wa katabang pagpasabot unsay kalainan sa alarma sa sunog nga Foxtrot gikan sa mga sayaw nga Fandango ug Flamenco.  Ni sa first alarm gikan sa fourth pataka ni Codilla.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for November 2, 2010

        Labaw pang Joavan

    Way nakahunghong ni Joavan Fernandez nga kay bisperas na sa kalag-kalag, alerto ang kapolisan sa Talisay.  Nga samtang mga minteryo ang sentro sa ilang pagbantay, andam sang kapolisan sa pagtubag sa uban pang mga alarma.  Bisan kon si Joavan pa ang gipasanginlan nga nagpasiugda.  Ug labi na kon ang mga polis maoy nangangkon nga mga biktima.
    Hinaot wa pa ka pul-i nga nagbasa sa way kinutoban nga litaniya sa mga salida sa sinagop ni Talisay City Mayor Soc Fernandez.  Siya na say gipasanginlan nga nituyo pagbangga sa sakyanan sa kapolisan.  Nasakmit tuod ang iyang sakyanan apan, nakatag-an ka, wa na sab madakpi si Joavan.

-o0o-

    Nagpakabana nga mga molupyo sa Talisay, nga gikapoy na sa mga pakauwaw ni Joavan, nipasangil na gani sa ilang mga polis nga talawan sa paggukod sa anak sa mayor.  Kon wa man makigkonsabo sa iyang amahan pagpaikyas na sab, sa makausa pa, ni Joavan.
    Apan lisod tuohan nga nitalaw ang kapolisan.  Mas katuohan nga inutil sila, ug ang ilang gisandigan nga balaod, batok ni Joavan.  Ug sa iyang amahan.  Naabtan og mga polis og tulo ka oras una natultolan ang sakyanan ni Joavan.  Naabtan sila og laing usa ka oras una nakuha ang sakyanan.  Apan kinahanglan una nga magpalaban sa pribadong towing company sa Dakbayan sa Sugbo.

-o0o-

    Kon tuohan ang tulo ka polis sa Talisay, nga nangangkon nga nabungog sila kadiyot sa kakalit ug sa kakusog sa pagbangga sa Pajero ni Joavan nga nakapawong sa makina sa ilang patrol car nga Innova, wa na maghasol si Joavan pagtago sa iyang nawong.  Kay gipasagdang abli ang bintana sa iyang sakyanan ug gipabantang ang iyang dagway sa nakugang nga kapolisan, sa wa pa mopasutoy palayo.
    Dihang natultolan nang sakyanan sa pinuy-anan ni Joavan sa Mansueto Subdivision sa Bulacao, Talisay, nagdumili ang nagpailang asawa ni Joavan sa paghatag sa yawe sa Pajero.  Taudtaod, niabot si Mayor Fernandez nga niangkong gitawgan ni Joavan.  Nihatag man tuod sa yawe apan nikalit lang og kalimot sa nahimutangan sa iyang paboritong sinagop.

-o0o-

    Ang pagdupadupa sa mayor mahimong maoy nakapasamot sa kaabusado ni Joavan.  Maayo na lang kay madutlan pa man og mga kaso, bisan kon sa kapulihay maareglo ra gihapon.  Kay hawod tuod ang mayor sa Talisay apan wa nay mahimo paggawong sa mga piskal ug mga huwes.
    Palandonga unsa kadako ang tentasyon sa mga mayor ug mga gobernador nga nanghatag og dagkong allowances sa mga piskal ug mga huwes.  May mga kaso pa bang makadut nila?  Unsa kaha intawoy uk-ok nga mosud sa ilang mga bakukang sa pagpahimus sa sitwasyon nga bisan kinsang mangahas pagkiha nila, o si bisan kinsang demalas nga ilang ikiha, way bisan gamayng dag-anan?  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for November 1, 2010

        Luok sa holidays

    Kinabag-an sa mga kawani way madawat nga suweldo sa Nobyembre 1.  Bisan gideklarar nga special non-working holiday.  Ubos sa lagda sa Department of Labor and Employment (Dole), ang makadawat lang og suholan sa Nobyembre 1 mao ang mga gisuweldohan og binuwan, o ang mga dunay unyon og collective bargaining agreement (CBA) nga nagmando nga suweldohan sila bisan atol sa special non-working holidays.
    Ang daotang balita mao nga ang kinabag-an sa mga trabahante sa Pilipinas way unyon ni CBA.  Kasagaran nila nagdawat og inadlaw nga suholan.  Silay maigo sa di makiangayon nga "no work no pay policy" sa matag special non-working holiday.

-o0o-

    Maong ayaw og kahibung nganong ang inadlaw nga mga trabahante wa modason sa sibaw nga awhag nga bakwion ni Presidente Noynoy Aquino ang iyang pagdeklarar sa Nobyembre 2 nga regular working day.  Kay ang laing special non-working holiday, sama niadtong Oktubre 25, adlaw sa piniliay sa barangay ug Sangguniang Kabataan (SK), nagkahulogan og laing puasa alang sa ilang pamilya.
    Makapahimus lang sila sa mga benepisyo sa special holidays kon may dinalian nga mga gimbuhaton ang ilang mga kompaniya.  Nianang higayona, makadawat sila sa tibuok adlaw nilang suholan ug 30% nga special holiday premium.  Apan kon utro sang allergic sa holidays ang mga kompaniya, mahasiril-siril intawon ang mga trabahante og pangita og kasiboan og bugas aron di gutmon ang ilang mga bata.

-o0o-

    Mas dakong daotang balita:  Ang nihit nang daan nga mga sakop sa mga unyon gitugotan pa gyod sa kagamhanan nga maibanan ug mawad-an sa ilang proteksiyon.  Gawas sa binuang nga pagtaktak sa mga trabahante sa di pang kaabot og unom ka buwan aron di ma-regular, gitugotan pa gyod ang mga kompaniya nga mo-outsource og mga kawani pinaagi sa nanguhong nga placement agencies.
    Makatrabaho man tuod apan ilhon silang mga kawani sa mga ahensiya.  Di sa gitrabahoan nilang mga kompaniya.  Ang kompaniya igo lang mobayad sa ahensiya nga mao nay manuweldo nila.  Sa ato pa, wa silay katungod nga mag-unyon, o modemanda nga ilhon sa kompaniya ang ilang unyon.

-o0o-

    Maong sunod higayon nga mopagarpar ang mga politiko nga ang holidays makapalambo sa nasudnong ekonomiya--kay madasig ang katawhan sa pagbiyahe, mousbaw ang kita sa pagkaon ug transportasyon ug mas modasig ang turismo--palihug pikate sila.  Sila ra say nagluok sa kinabag-an sa katawhan--nga mga mamumuo--aron nga di matinuod ang ilang panghambog.
    Kay unsaon man intawon pagbiyahe sa mga mamumuo nga way suweldo sa special holidays?  Giseguro sab sa mga politiko nga way masobra sa inadlawng suholan pinaagi sa pagtugot sa regional wage boards sa pagduot sa minimum nga suholan ngadto sa labing ubos nga ang-ang.  Nga di na ganing katagbaw bisan sa labing batakang mga panginahanglan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for October 31, 2010

Gugma sa punerarya

Ambot nganong ganahan kong magduwa sa silong sa punerarya sa among lungsod niadtong nagtungha pa ko sa elementarya.  Bakante ang silong maong makaduwa ko og babuy-baboy didto.  Apan mas ganahan kong mohangad sa gingi sa sawog nga tabla kay makita nakong kabahin sa pag-atiman sa mga patayng lawas.
Ambot tungod ba kaha kay duol rang punerarya sa eskuylahan.  Maong sayon rang tagoan kon di ko ganahang mosud sa klase.  Modungan ko sa akong mga maguwang pag-eskuyla.  Apan mosimang ko ngadto sa silong sa punerarya.  Modungan ko nila og pauli nga morang way nahitabo.  Kasagaran, abtan og pila ka semana ang akong palta una makahibawo ang akong mga ginikanan.

-o0o-

Dihang nag-boarding house na ko sa kolehiyo ug nabuwag na sa akong mga igsuon, punerarya sab ang ganahan namong katulgan sa akong mga higala.  Kon dugay ming makapauli gikan sa among laag ug maseradoan na sa among landlady.
Among pilion ang mga haya sa labing dagkong mga kuwarto sa punerarya.  Kasagaran inig abot namo namauli nang mga sakop sa pamilya sa minatay ug among maabtan mao na lang ang mga katabang.  Nga di magkutikuti sa among pangangkon nga mga paryente sa namatay.  Tibuok kasingkasing sila nga motanyag namo og kape ug pagkaon.  Ug way pagdudang nitugot namo nga mangatug sa bakanteng mga lingkoranan.

-o0o-

Sunod nakong sud sa punerarya dihang namatay ang akong amahan.  Gikuyogan nako ang iyang patayng lawas aron maatiman na ug masud sa lungon.  Bisan giunsa og pahinumdom ang akong kaugalingon nga ganahan kong motan-aw og mga patayng lawas sa bata pa ko, wa kong kaagwanta nga nagtan-aw, niggawas ug nagpasumangil na lang pagpili og lungon.
Kay wa man sa Sugbo ang akong mga maguwang dihang namatay ang among amahan, labihang dakoa sa tabang sa punerarya nako pagkuha sa death certificate ug paghikay sa lubong.  Dihang nibanos nang among kaparyentihan, nawani ang ako untang sugyot nga maglubong mi og sayong buntag aron di makahasol sa trapiko.

-o0o-

Nangabang mi og gamayng nitso sa minteryo sa Simbahang Katoliko sa Poblacion, Talisay City.  Pito ka tuig ang kontrata.  Pagkakita sa akong mga maguwang nga gihabwa ang mga bukog sa tapad nga mga nitso kay wa dayon malab-as ang kontrata, nihukom silang ibalhin ang among amahan sa pribadong minteryo duol sa among pinuy-anan sa Opon.
Maong sa kalag-kalag di namo mahimamat ang among kaparyentihan sa Talisay.  Apan mas duol alang sa akong inahan ug mga igsuon ang pagduaw sa lubong sa akong amahan sa bisan unsang adlaw sa tuig.  Sa way pagtuki sa akong kamahiligon sa mga punerarya, usa sa labing unang kabtangan nga akong napalit mao ang luna, nga hangtod karon wa nako igkita, sa pribadong minteryo sa Liloan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for October 29, 2010

        Minteryo sa buhi

    Minteryo sa Carreta, Dakbayan sa Sugbo--Ang kusog nga bunok sa uwan, nga nisangpot sa pagbaha sa dakong bahin dinhi sa sam-ang, napakyas pagbadlong sa katawhan nga determinadong nangandam alang sa kalagkalag.  Kasagaran nila mga kawani sa minteryo nga nagkutay sa mga linya sa kuryente ug nanaod sa mga bombilya, namutol sa mga sagbot ug nanghawan sa mga agianan.
    May pipila na sab nga nagsugod na og panlimpiyo sa mga nitso sa nitaliwan nilang mga minahal sa kinabuhi, nagda sa ilang kaugalingong mga silhig ug pintal, ang uban nanuhol sa mga batan-on nga nanghagad sa ilang serbisyo.  May mga nanagkot og mga kandila ug nanghad og mga buwak.

-o0o-

    Si Maria Solon, 72, maoy labing karaan nga namaligya og kandila ug buwak sa kapilya dinhi.  50 ka tuig na siya ning maong panginabuhi.  Bag-o pa siyang minyo nga nagsugod sa panginabuhi.  Dinhi siya nanamkon ug nanganak sa tanan niyang mga bata.
    Tag-peso ang buok sa daot kaayo niyang kandila.  Nga mao say presyo sa kandila nga iyang gipamaligya 50 ka tuig nang nilabay.  Ang kalainan lang mao nga labihang tamboka sa iyang mga kandila niadto.  Kalima pil-on sa gidak-on karon.  Kamaguwangan niyang anak nga si Shirley, 52, niingon nga hipuson nila ang tinu sa mga kandila, hulmahon ug ipamaligya pag-usab.  Ang lagom na kaayo ilang koloran og puwa.

-o0o-

    Nadani sang akong pagtagad sa tibuok pamilya--gikan sa apohan ngadto sa mga apo--nga nia na gyod magpuyo sa panteyon.  Gitugotan sila sa tag-iya sa panteyon, nga sama nilag apelyido apan di paryente ni kaila, ubos sa kundisyon nga inig kalagkalag limpiyohan nila ang panteyon ug adto una mopuyo sa karaan nilang payag-payag sa daplin sa minteryo.
    Dinhi nagpuyo ang ilang mga ginikanan tulo ka dekada nang nilabay.  Dihang gitawag pa ning dapita nga Sito Campo Santo.  Apan dihang gipalapdan ang minteryo, gipapahawa sila.  Gipabalik ra sab hinuon dihang ang ilang amahan gipatrabaho sa mga tagduma sa minteryo.

-o0o-

    Maibanan, kon di man hingpit nga masulbad, ang kakuwang sa mga pinuy-anan sa mga buhi kon sundon ni sa mga tag-iya sa mga mosuleyo sa ubang mga minteryo.  May mga mosuleyo nga mas habog ug mas lig-on pa kay sa tinuod nga mga pinuy-anan.  Apan magmingaw lang sa ubang mga adlaw.
    Kining pamilya nga nagsugod na og pangligdas sa panteyon aron mangatug, bisan gilibotan sa mga minatay, way nahibudngan.  Gawas lang niadtong usa ka higayon, duha ka tuig nang nilabay, dihang usa sa ilang anak nga nakig-inom sa iyang mga higala nakakita og tawo nga nagkalapok, nagguyod og kadena, nitapad nila ug way tingog nga naghilak.  Nagtuo silang biktima siya sa vigilantes maong ilang gidagkot sa dakong krus aron di na mopakita pagbalik.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for October 28, 2010

        Mga sinalikway

    Haskang taphawa sa sukmat ni Senador Migz Zubiri ni Presidente Noynoy Aquino.  Kon naminaw pa lang kuno unta si Aquino sa iyang sugyot nga iuswag ang piniliay sa barangay ug Sangguniang Kabataan (SK), di kuno unta magkayamukat ang kalihokan.  Gibasol niya si Aquino nga gahi og ulo ug nagpataka lang og paminaw sa banga niyang mga magtatambag.
    Maayo tingaling unahon pagsilhig ni Zubiri ang iyang kaugalingong nataran.  Usa siya sa mga magbabalaod nga nagtakda sa piniliay sa barangay ug SK sa kataposang Lunes sa Oktubre matag tulo ka tuig.  Kon nilikoy ang iyang panghunahuna ug nagtinguha pagyatak sa balaod nga siya ra say naghimo, di siya angayng moangin sa uban.

-o0o-

    Kon naghigwaos gyod si Zubiri paglangay sa piniliay, di si Aquino maoy angay niyang sukmatan.  Ang iyang kaubanan nga mga magbabalaod maoy nibasura sa iyang balaudnon ug sa ubang mga sugyot pag-uswag sa piniliay.  Kon determinado gyod sa iyang awhag, angay siyang nangampanya sa mga senador ug mga kongresista pagsupak sa kabubut-on sa Malakanyang.
    Way kalainan si Zubiri sa batang way buot nga labihang nakangaab kay wa tumani sa iyang gusto.  Inay dawaton nga napilde siya sa gawasnong duwa sa mga puwersa sa politika, padayong niinsistir nga siyay sakto ug ang tanang nisukwahi niya gipugos pag-angkon sa dako nilang sayop.

-o0o-

    Unsa may mas dakong sayop?  Ang wa magkadimao nga pagkaduma sa piniliay--nga iyang responsibilidad sa Comelec ug di sa Malakanyang--o ang pagbugalbugal og inat-inat sa mga termino sa mga opisyal sa barangay ug SK depende unsay uk-ok nga mosud sa bakukang sa mga magbabalaod samang Zubiri?
    Si Zubiri ang angayng mangayo og pasaylo ngadto sa mga botante.  Gipakaubos niya pag-ayo ang ilang balaanong katungod sa pagpili nga giyanu-yano ra niya sila og uwat paghatag-bawi sa kahigayonan pagpili sa mga tagduma sa kabarangayan ug kabatan-onan.  Mahimong tinuod nga gahi og ulo si Aquino.  Nga mas maayo kay sa kang Zubiri nga nihupong na pag-ayo.

-o0o-

    Isip buta nga tigpaluyo sa pamunoan nga nagpasiugda sa Hello Garci scandalm ug isip usa sa gipasanginlang nakapahimus sa naandang lapad nga tikas sa piniliay sa pipila ka bahin sa Mindanao, angayng pahinumdoman si Zubiri nga ang Comelec, ubos sa balaod, independente gikan sa Malakanyang.  Ug nga si Aquino, lahi sa amo ni Zubiri nga si Gloria Arroyo, wa mangambisyon paggawong sa Comelec.
    Maayo tingaling dawaton nang Zubiri ang kamatuoran nga natapos nang malipayon nilang mga adlaw.  Kanus-a bisan unsay ilang gusto matuman.  Nga niabot nang adlaw sa panudya.  Batok sa mga nagtungkawo sa gahom nga, inay manalipod sa interes sa kinabag-an, nipaburot sa personal nilang kabulahanan.  Sama nilang Arroyo, Zubiri ug kaubanan nga wa pang kamatngon nga gisalikway na sila sa katawhan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for October 25, 2010

        Gahom nga gitahan

    Sama sa nangaging mga piniliay, di lang sa barangay ug Sangguniang Kabataan (SK), apiki lang gihapon ang Comelec sa pagpangandam sa mga panginahanglan sa piniliay.  Sama sa nangaging mga piniliay, napakyas lang gihapon ang Comelec pagpatuman sa lagda nga nagdili sa pagpanginlabot sa mga politiko ug mga partido.  Sama sa nangaging mga piniliay, hapit tanang piliunon nilapas sa labing batakan nga mga lagda sa pagpangampanya--gikan sa mas dagko kay sa gitugotan nga posters ug streamers ngadto sa way pupanagana nga pinalitay sa mga boto.  Sama sa nangaging mga piniliay, mga anak, asawa ug mga itoy lang gihapon sa mga politiko ang nidominar sa mga nanagan.
    Nganong magpaabot man ta nga molambo ang atong mga barangay human sa piniliay?

-o0o-

    Apan nisalmot lang gihapon ta sa piniliay.  Di tingali ta sama kadaghan niadtong Mayo, apan nitunga lang gihapon ta sa mga presinto.  Di tingali sama kamadasigon sa pagkapupos na sa termino ni kanhi presidente Gloria Arroyo, apan nagtipig lang gihapon sa kinauyokan nga bahin sa atong galamhan sa pangindahay nga ang naandan nga pagpabaya ug pagpahimus kapulihan na unta og mas matinud-anon ug mas makiangayon nga pangalagad.
    Kay samtang nagpitik pang kasingkasing, motuyhakaw ang way kinutoban nga paglaom nga moabot ra ang dugay nang gisaad nga adlaw sa kagawasan gikan sa kakabos ug inhustisya.

-o0o-

    Sama sa naandan, wa tay gihimo.  Igo lang nagtan-aw sa way kukauwaw nga kalapasan sa mga lagda.  Nilingiw ganing uban gikan sa mas makauuwaw nga paggamit sa kahimanan sa kagamhanan alang sa kampanya ug pagpanghudlat sa mga silingan nga nangahas pagpadayag sa sukwahi nilang baruganan.  Sama sa naandan, wa tinud-a pagtuki ang kaligdong ug katakos sa mga nanagan.  Sa presinto na gisuhid bisan unsay mahinumdoman sa nalista nga mga ngan.  Sa adlaw na sa piniliay nangutana kinsay angayng saligan.  Katapol?  Kahadlok?  Kalinga sa pag-atiman sa giisip nga mas mahinungdanong pagpalambo sa personal nga mga interes?  O kapuol na sa pagpakabana?
    Wa na tinuod mangiyugpos apan nagpabilin nga hinigtan.

-o0o-

    Kumbinsido ta nga ang barangay, sunod sa pamilya, maoy labing batakan ug mahinungdanon nga ang-ang sa kagamhanan.  Di ta molalis nga ang mga tagduma sa barangay dako kaayo og mahimo paghimong mas hapsay, mas malinawon ug mas malambuon sa atong pinuy-anan ug katilingban.  Gidawat nato ang kamatuoran nga way higanteng kausaban nga mahitabo sa Malakanyang kon di manukad sa atong kaugalingong nataran.  Gitudloan ta sa kasaysayan nga kon pabilin nga mag-iyahay, padayon tang daugdaugon sa naghari nga hut-ong nga mao ray way puol nga nagpuli-puli pagtungkawo sa gahom.
    Apan padayong gipasagdan ang atong mga barangay.  Padayon natong gitahan ang tinuoray nga gahom sa pagpanimon sa atong kaugmaon.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for October 24, 2010

        Hiyos sa burukrasya

    Usa sa kabilin ni kanhi presidente Gloria Arroyo alang sa nisunod niya nga si Presidente Noynoy Aquino, gawas sa kagamhanang gihabolan sa nangalisbong pangurakot, mao ang mga buhatan nga ngil-ad, tag-as, lisod hinumdoman ug imposibleng masabtan ang mga ngan.  Usa nang National Disaster Risk Reduction and Management Council (NDRRMC).  Nga maoy gi-ngan ni Arroyo sa kanhi National Disaster Coordinating Council (NDCC) dihang nagsugod na siyag pamutos sa Malakanyang niadtong Mayo.
    Magsige na ta og praktis og litik, aw litok diay, sa CCDRRMC (Cebu City Disaster Risk Reduction and Management Council) ug CVDRRMC (Central Visayas Disaster Risk Reduction and Management Council) kon simbako may moabot na sang laing katalagman.

-o0o-

    Ambot nganong way nakahunghong sa kadagkoan sa kagamhanan nga ang pagpili og mga ngan ug minubo sa mga ngan sa ilang mga buhatan angayng mohulagway sa tinuoray nilang mga gimbuhaton ug kapuslanan.  Angayng ideklarar nga dakong krimen ang paglisud-lisod nang daan sa mga magbubuhis pagsabot ug paghinumdom sa mga ngan sa mga buhatan, puno sa kapakyas pagtuman sa ilang trabaho.
    Patas-anay ang show sa pag-usab-usab sa mga ngan sa mga buhatan sa kagamhanan.  Inay tarungon ang ilang serbisyo, gipun-an na lang ang mga ngan aron mas modako pang ilang kapuslanan.  Bisan sa pagpangita og mas tukma nga ngan bangkarota na.  Maong bisan unsa na lang nga mga basura ang ipuno.

-o0o-

    Suwayi pagbasa ang mosunod nga mga ngan sa lokal ug nasudnong mga buhatan, apan panggunit palihug sa imong lingkoranan, ug susiha nihaom ba sa ilang kapuslanan:  FESSAGS (Firearms Explosives Security Service Agency and Guards Supervisory Section); RAIDSOT (Regional Anti-Illegal Drugs Special Operations Team); ug SPEED (Squatters Prevention Encroachment Elimination Division).
    Bisan ang pamunoang Aquino wa kaikyas ning mananakod nga sakit.  ang kanhi Office of the Press Secretary (OPS) gilahugay ug gipulihan sa duha ka buwag nga mga buhatan:  Ang Presidential Communications Operations Office (PCOO) nga gipangulohan ni Sonny Coloma ug ang Presidential Communications Development and Strategic Planning Office (PCDSPO) nga gipangulohan ni Ricky Carandang.

-o0o-

    Labaw sa pagsubli sa kahaom ug kamakiangayon sa mga ngan sa mga buhatan sa kagamhanan mao ang pagsubli sa tinuod nilang kapuslanan.  Maayo ang laraw ni Aquino sa pagpapas sa kapid-an ka bag-ong mga buhatan nga gitukod ni Arroyo aron lang paghatag og trabaho sa ilang mga batabata nga way laing lingaw.

Mahimong wa nay itudlo nga presidential assistants alang sa Sugbo ug ubang bahin sa Pilipinas ug malaslasan ang presidential assistants ug special envoys sa bisan unsa na lang mga natad nga nahunahunaan ni Arroyo nga kausik-usikan sa buhis sa katawhan.  Angay sang tun-an ni Aquino ang pag-ipon sa mga buhatan nga susama o nagsapaw ang mga gimbuhaton ug pag-iban sa mga sakop sa iyang gabinete.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for October 20, 2010

        LTFRB paluyohan

    Mahimong makanselar na karong buwana ang prangkisa sa 70 ka taxi units sa Sugbo.  Kini kon kapamatud-an sa LTFRB (Land Transportation Franchising and Regulatory Board) nga ilegal ang mga prangkisa.  Nga nakuha sa operators nga gidudahang nakigkonsabo sa kurakot nga mga opisyal ug mga kawani sa rehiyonal nga buhatan.
    Ang 70 ka units gipanag-iya sa duha ka operators.  Nga unang gipatawag ni LTFRB 7 Regional Director Benjamin Go aron makapasabot nganong di kanselahon ang ilang mga prangkisa.  Nga, segun sa pasiunang pakisusi ni Go, nakalusot sa ban sa bag-ong mga prangkisa nga gipahamtang sa LTFRB sugod niadtong November 17, 2003, gawas lang sa trucks for hire, school service ug tourist transports.

-o0o-

    Ang 70 kabahin lang sa 1,500 ka taxi units nga nasakpan ni Go nga may kuwestiyonableng mga dokumento.  Ang mga prangkisa nga nasubli ni Go hangtod pa lang sa 2007.  Wa pa niya malili ang mas bag-ong mga prangkisa sa 2008, 2009 ug sa wa pa moasumir si Go niadtong Mayo 13, karong tuiga.
    Mas paspas unta ang imbestigasyon ni Go kon wa pa siya magbinugtong.  Siya rang usa ang mingaw nga naghukngay sa mga dokumento.  Way makabasol ni Go kon di mosalig sa ubang mga opisyal sa LTFRB 7.  Kay di siyang kaseguro kinsa nila ang nakaapil sa nangalisbo nga mga transaksiyon.

-o0o-

    Apan di sama kainit ni Go ang ulohang buhatan sa LTFRB.  Katulo na siya nagsuwat nilang Atty. Nelson P. Laluces, bag-ong tsirman sa LTFRB, ug Transportation Secretary Jose de Jesus.  Nangayo siya og audit team.  Hangtod sa akong pagsuwat ini, nakatag-an ka, wa pa siyang kadawat og tubag.
    Giam-aman na lang ni Go ang iyang kaugalingon nga tingalig si Laluces dunay mas dagko ug mas dinaliang mga suliran nga unang giatiman.  Maong determinado siyang ipadayon ang pakisusi.  May tabang o wa gikan sa iyang mga labaw.

-o0o-

    Nagdumili pa si Go paghingan sa mga nahilambigit sa iyang gihulagway nga pinadaylang nga pagbugalbugal sa katakos ug kaligdong sa ilang buhatan.  Apan niingon siya nga pulos dagko ug adunahang taxi operators ug ang hearing officers sa LTFRB ang nagbinuang.  Matod niya di makiangayon nga ihan-ok ang tanang tulisok ngadto ni kanhi LTFRB director Jingjing Osmena, nga patay na ug di nang kapanalipod sa ilang kaugalingon.
    Gihudlat na si Go sa mga naigo sa imbestigasyon.  Apan nipasalig nga di siya mohunong.  Ni motalaw.  Samtang ma-apelar ang iyang hukom sa ulohang buhatan, masaligon si Go nga lig-on ang iyang mga ebidensiya.  Ug mosangpot gyod sa pagkanselar sa pekeng mga prangkisa.  Kon gusto kang modasig ni Go pagtiwas sa iyang nasugdan, palihug tambong sa unang husay sa nakaplagang anomaliya sa buhatan sa LTFRB 7 karong Huwebes, alas-10 sa buntag.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for October 19, 2010

        Robot ang Pagasa

Nahadlok ko nga ang labing dakong suliran sa Pagasa di ang kakaraan sa ilang kahimanan.  Kon dili ang ilang kapakyas paghubad sa ilang kasayuran ngadto sa mga pung nga masabtan sa katawhan.  Nagpadayon ni hangtod karon nga ang pamunoan nipasalig na og dagkong kausaban ug mas tukna nga pangagpas sa kahimtang sa panahon, labi na atol sa dagkong katalagman sama sa nanghagis nga super typhoon Juan.

Gipaundayonan sa kadagkoan ug mga kawani sa Pagasa ang naandan nilang binuang sa pag-litaniya sa mga numero sa latitude ug longitude sa bagyo, sa way pagsusi nakasabot pa ba o naglibog na ang katawhan.  Ambi, isa ang kamot:  Kinsay makatultol ninyo sa pag-ingon sa Pagasa nga si Juan naa ron mahimutang sa 17.2 degrees North ug 121.4 degress East?

-o0o-

    Daghang ligdong ug takos nga mga kawani sa Pagasa.  Apan ginapos silang tanan sa binuang nga sistema nga nihimo nilang mga robot--tigbasa lang sa forecast nga sinuwat sa ilang ulohang buhatan, bahala na kon mosukwahi sa aktuwal nilang nakita sa ilang kaugalingong nataran.  Sa mga higayon nga nisukwahi sa opisyal nga forecast ug nisibya sa ilang kaugalingong mga paniid, gikuyawan sila nga mangatangtang sa trabaho.
    Hilas kaayong taga Manila nga moinsistir nga ilang forecast ray basahon.  Basaha kon obra maestra ba ning ilang sinuwat:  Si Juan nahimutang 50 ka kilometro sa habagatan habagatan kasadpang bahin sa Tuguegarao City.  Nag-irog paingon sa kasadpan habagatang kasadpan nga bahin sa nasud.

-o0o-

Di magkinahanglan sa labing bag-ong doppler radar ang Pagasa aron mas masabtan ang ilang forecast.  Ang bugtong gikinahanglan mao ang pagtamla sa coordinates sa mapa aron masubay sa katawhan ang agianan ni Juan.  Nga maoy gihimo sa ubang forecasters nga nakahatag og mas klarong hulagway:

    "Human nitugpa sa Isabela Lunes sa udto, si Juan nihinay, niigo sa Banaue Rice Terraces sa Ifugao Lunes sa hapon, nitabok sa utlanan sa La Union ug Ilocos Sur Lunes sa gabii, mokusog pagbalik sa paglatas sa South China Sea Martes sa gabii ug mogawas sa teritoryo sa Pilipinas Miyerkules sa buntag."

-o0o-

    Di hingpit nga kapuslan ang bag-ong sistema sa Pagasa pag-update sa bagyo matag oras kon pulos gihapon numero, inay ngan sa maigo nga mga isla, lungsod, dakbayan ug lalawigan.  Mas daling matultolan kon nganlan nilang Sugbo kay sa iyang coordinates nga 10.3 degrees North ug 123.7 degrees East.  Samang mas maayong nganlan ang Bohol (11.4 degrees North ug 124.3 degrees East) ug Leyte (11.2 degrees North ug 124.3 degrees East).
    Ug hinaot hunungon nang insulto ngadto sa mga Sugbuanon ug mga molupyo sa ubang lalawigan kon ang local weather forecasts sugdan sa Pagasa og, "Ang Metro Manila makaangkon og maayong kahimtang sa panahon, gawas sa pa-ak-pat-ak nga pag-uwan..."  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for October 18, 2010

        Palusot sa MCIAA

    Kaduha mag-advertise ang MCIAA (Mactan Cebu International Airport Authority) board pagpanawag og mga aplikante pagka general manager sa tugpahanan.  Ang una naglatid nga kinahanglang CESO (career executive service office) eligible ang aplikante.  Human nakabantay nga ma-disqualify sa ilang kaugalingong lagda ang general manager karon nga si Danilo Francia, gimantala nila ang ikaduhang advertisement.  Nga nagtangtang na sa panginahanglan sa CESO.
    Nga maoy gipamugos sa karaang mga sakop sa MCIAA board nga gipangulohan nilang Francia ug Gobernador Gwen Garcia.  Aron pagtabon sa anomaliya nga di eligible si Francia.  Ang ilang pag-usab-usab sa ad maoy timaan sa determinasyon sa mga nahibilin sa karaang board pagpabilin ni Francia sa katungdanan.

-o0o-

    Apan ang CESO board nitataw nga ang katungdanan pagka chairman ug pagka vice chairman sa MCIAA nagkinahanglan og CESO eligibility.  Nga di mahimong isnabon lang nilang Francia ug Garcia.  Kay ang MCIAA Charter nagmando nga kinahanglang tumanon nilang mga lagda sa CSC (Civil Service Commission).

Dakong kalapasan sa lagda sa CSC ang pagtudlo sa katungdanan nilang Francia ug sa gisundan niyang general managers nga pulos di eligible.  Ang lusot ni CSC 7 Regional Director Judith Chicano mao nga gipasagdan nila si Francia kay way CESO eligible nga aplikante sa katungdanan.  Nga nabistong dakong bakak kay hagbay ra mang nangaplay silang Nigel Paul Villarete ug Ahmed Cuizon, nga pulos eligible.

-o0o-

    Labing klarong ebidensiya nga lanot maoy gikumbitayan sa baruganan nilang Francia ug Garcia mao ang balaudnon nga gipasaka ni Kongresista Pablo John Garcia, manghod sa gobernadora.  Nga nag-awhag nga usbon ang MCIAA Charter aron nga di manginlabot ang CSC sa mga lagda sa pagtudlo og general manager.
    Kon tinuod pang pangangkon nilang Francia ug Garcia nga wa na kinahanglana ang CESO eligibility sa katungdanan pagka general manager sa MCIAA, nganong naghaguhago pa man si Kongresista Garcia pagtangtang sa panginahanglan nga wa na diha?

-o0o-

    Ang balaodnon ni Garcia usa lang sa tulo nga pulos nag-awhag pag-usab sa MCIAA Charter.  Pulos nagtinguha pagtul-id sa anomaliya nga di sakop sa board ang mayor sa Dakbayan sa Lapulapu nga maoy nahimutangan sa tugpahanan.  Pulos nagsugyot nga himuon na lang tulo, inay upat, ang mga representante sa pribadong sektor aron magpabiling 11 ang mga sakop sa board.
    Managlahi hinuon ang gisugyot nga mga paagi pagtudlo sa mga representante sa pribadong sektor:  Si Garcia niawhag nga ang gobernador sa Sugbo maoy motudlo; si Kongresista Cutie del Mar niawhag nga ang Cebu Chamber of Commerce and Industry (CCCI) maoy morekomendar; samtang si Kongresista Arturo Radaza niawhag nga usa ray irekomendar sa gobernador ug ang duha irekomendar na sa mayor sa Lapulapu.  Gisukip sang Radaza ang probisyon sa pagpatigbabaw sa gahom sa Dakbayan sa Lapulapu pagbuhis sa MCIAA.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for October 15, 2010

        Uwan o dili?


    Usa ka gabii sa niaging semana, samtang nanghangad mi sa langit tungod sa labihang dugdog ug kilat human sa panihapon, nangagpas ang akong asawa nga mosunod ang kusog nga bunok sa uwan.  Gitan-aw nako ang ngilit sa langit ug dagat sa Mactan, nga bantang kaayo sa among bay, ug ako siyang giingnan nga di mouwan.
    Doktora ang akong asawa, magsisibya ko.  Pulos mi way hibangkaagan sa pagtag-an sa kahimtang sa panahon.  Apan duna koy gamayng bentaha.  Usa ka higayon nga nakakuyog ko sa mga mangingisda, ila kong giingnan nga kon puwa ang langit inigka gabii, mouwan; apan kon dili, way uwan.  Pagmata namo pagka buntag, uga ang among nataran.  Inanayng nakumbinser ang akong asawa sa akong bag-ong katakos.

-o0o-

    Naglaraw kong sublion ngadto ni bisan kinsang maminaw ang pagtulon-an nga akong nakuha gikan sa mga mananagat.  Kon tigpaminaw ka sa Arangkada sa DYAB Abante Pa, Bisaya, nahadlok kong gipul-an ka na sa akong pagbalik-balik ini matag higayon nga mahisgutan ang uwan.
    Hangtod nga nakabasa ko sa karaan na kaayong sinuwat nga nagkanayon, "Red sky at night, sailor's delight. Red sky in morning, sailor's warning."  Nasayop ba lang ang mga mangingisda pagsabot sa tambag sa katiguwangan?  O mas kasaligan ang aktuwal nilang kasinatian?

-o0o-

    Ang Library of Congress sa Estados Unidos (loc.gov) niluwat og siyentipikong katin-awan sa karaang panultihon:

• Kon puwa ang langit sa gabii, ang amag sa nisawop nga adlaw nisihag sa baga nga abog.  Nagpasabot ni nga kalma ang hangin gikan sa kadapan ug busa maayo ang kahimtang sa panahon.
• Kon puwa ang langit sa adlawan, ang sidlak sa adlaw nisihag sa baga nga abog nga nilabay gikan sa kasadpan.  Nagpasabot ni nga dunay daotang panahon nga nagpaignon sa silangan.  Ang puwa nga langit nagkahulogan nga daghang tubig ang nagyungyong sa kawanangan.  Busa dako ang kahigayonan sa uwan.

-o0o-

    May ikumpisal bitaw ko nimo (hinaot di kabasa ining akong asawa):  May mga higayon nga puwa ang langit apan way uwan; may mga gabii sab nga ataon ang kangitngit, apan sundan sa kusog nga bunok sa uwan.  Maong wa na kong kaseguro.  Tingalig akoy nasayop og paminaw sa mga mangingisda.  O naandan na to nilang tiaw nga ako lang gi-seryuso.
    Maayo na lang kay ang Pagasa utrong di kaseguro mag-uwan ba o di.  Maong kasagaran sa ilang pangagpas magkanayon gyod nga, "maayo ang kahimtang sa panahon gawas sa pat-ak pat-ak nga pag-uwan ug pagpanugdog."  Bisan gitaktak na si Pagasa administrator Prisco Nilo, ug bisan nipasalig nang Malakanyang nga mas subsob nang luwatan nga weather bulletins, multiple choice lang gihapon ang mga forecast sa Pagasa.  Ma-puwa o di ang langit, tuohan ang mga mangingisda o di, di ni maayong timaan sa umaabot.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for October 13, 2010

        Tunglo sa baha

    Kon duna pa may nagduda sa pasidaan sa Pagasa nga nagsugod nang La Niña, ang sunud-sunod nga pagbunok sa uwan nga nisangpot sa lapad nga pagbaha sa Sugbo ug kasilinganang mga lalawigan makapakumbinser na tingali nila.  Ug hinaot nga hingpit na lang gyong mangandam ang tanang hingtungdan sa kinatibuk-ang lahutay sa grabeng uwan ug baha nga gikahadlokan nga hangtod pa sa sayong bahin sunod tuig.
    Makapasubo nga kamatuoran mao nga bisan subli-subli na tang gipasidan-an sud sa kapid-an na ka katuigan nga ang naglingiting nga El Niño kasagaran gyod nga pulihan sa basa nga La Niña padayon tang lubat-lubatan kon mag-uwan-uwan kay kanunay gyong sundan sa baha.

-o0o-

    Sama sa naandan, ayha pa ta manguros kon kilatan na.  Karon naglumba nang mga buhatan sa kagamhanan pagpagawas sa listahan sa mga barangay ug kalungsoran nga kasagarang bahaan ug dahilian sa yuta.  Mao ra ning listaha ang gipagawas sa nangaging mga tinguwan.  Nga peligrong makalimtan na sab kon mopuli nang ting-init.  Ug banhawon lang human sa laing kusog nga bunok sa uwan.
    Usa tingali sa mga hinungdan nganong wa gyoy makahuloganong gihimo ang kadagkoan sa kagamhanan paglikay sa baha ug pagdahili sa yuta mao nga sila ra say responsable sa kasagaran sa katalagman:  Salamat sa pataka nga pag-aprobar sa mga proyekto ug paglingiw sa klarong kalapasan sa mga lagda.

-o0o-

    Apil sa mga biktima mao ang subdivisions.  Bisan ang labing luho nga subdivisions gibahaan na.  Gipakaingon sa mga nakapalit sa luna ug nakatukod og mga pinuy-anan sa subdivisions nga natuman sa developers ang labing batakang mga lagda pagtukod sa drainage system.
    Di na lang ta moadto og layo.  Sa akong gipuy-an nga Royale Cebu Estates sa Consolacion, ang developer nga Sta. Lucia napakyas pagtarung sa mga kanal.  May manholes nga way kanal ug ang pat-ak-pat-ak nga mga kanal wa magsumpay, gawas nga way klarong lutsanan.  Apan ambot unsang milagroha gihatagan na sila sa HLURB (Housing Land Use and Regulatory Board) og certification nga nahingpit nang proyekto.

-o0o-

    Tungod sa reklamo sa kahugpongan sa homeowners, ang HLURB 7 napugos pagpada og mga inspektor.  Tuod man, ilang nasakpan ang binuang nga drainage system.  Niangkon ang Sta. Lucia nga nailad sa ilang subcontractor.  Apan wa nang kapasabot nganong gidawat ang proyekto sa way pagsusi sa kalidad sa trabaho.

Kaingon namo nga ang nasakpang mga binuang igo nang sukaranan pagsilot sa developer.  Apan may mas gamhanan tingaling mga puwersa kay sa katarung.   Kay human nipasidaan si HLURB 7 Director Roy Lopez pagsuspenso sa tanang proyekto sa Sta. Lucia sa Sugbo aron pagleksiyon sa developers nga susama og salida, nikalit lang siya og tak-om.  Dihang gipaninglan sa homeowners, igo na lang nisaad og laing hugna sa inspeksiyon.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com