Arangkada of Leo Lastimosa for July 9, 2011

Tulo ka obispo

Sa Kinasang-an, Pardo sa Dakbayan sa Sugbo nahimugso ang Sugbuanong obispo nga naapil sa kontrobersiya sa pagpanghatag sa Philippine Charity Sweepstakes Office (PCSO) og kuwarta ngadto sa mga opisyal sa Catholic Bishops Conference of the Philippines (CBCP).  Siya si Martin S. Jomuad, 54, nga mao karon ang obispo sa Basilan.  Gi-ordinahan siya pagka pari niadtong 1983 ug pagka obispo niadtong 2002.
Niangkon si Jomuad nga nakadawat siya og P1.1 milyones gikan sa PCSO, nga iyang gipalit og Mitsubishi Strada.  Matod niya gigamit ang sakyanan sa paghatod og mga hinabang sa mga biktima sa katalagman ug kriminalidad sa hilit nga mga barangay sa Basilan.

-o0o-

Wa mosulti si Jomuad kon, sama ni Obispo Juan de Dios Mataflorida Pueblos sa Butuan, pinangayo ba sab niya gikan ni kanhi presidente Gloria Arroyo ang sakyanan.  Wa sab motug-an kon kanus-a nadawat ang kuwarta ug kon, samang Pueblos, gasa ba sab sa sumad sa iyang adlawng natawhan.
Gipanghimakak hinuon ni Jomuad nga gigamit niya ang sakyanan alang sa personal nga katuyoan.  Matod niya mao ni gipasakyan niyang Education Secretary Armin Luistro nga niduaw sa Isabela, Basilan karong bag-o.  Nasubo ang mga silingan ug kahigalaan ni Jomuad, nga ilang gihulagway nga ligdong ug buotan nga alagad sa simbahan, nga naduhig siya ning labing bag-ong eskandalo.

-o0o-

Naapil sa mga balita si Obispo Jomuad sa wa pang eskandalo sa PCSO tungod sa pagdangop sa iyang kumbento sa mga sakop sa pamilya ni Virgilio Fernandez, ang Sugbuanong inhinyero nga nadagit ug nakalingkawas gikan sa Abu Sayyaf sa kabukiran sa Basilan.
Dihang among nahinabi sa TV Patrol Central Visayas, pila ka adlaw sa wa pa makalingkawas si Fernandez, si Jomuad nitug-an nga nakadawat siya og kasayuran nga nangayo og ransom ang mga bandido.  Apan kusganon niyang gitambagan ang mga sakop sa Pamilyang Fernandez sa di paghatag og kuwarta, ni sa pakigsabutsabot, sa kidnappers nga way kasayuran ang militar.

-o0o-

Duna say duha ka Bol-anong obispo nga nahilambigit sa kontrobersiya:  Si Obispo Pueblos, nga maoy nagsuwat ni Arroyo aron pagdemanda og brand new nga 4x4 nga Mitsubishi Montero atol sa iyang ika-66 nga birthday, nahimugso sa Loon, Bohol niadtong Marso 8, 1943; samtang si Obispo Romulo Geolina Valles sa Zamboanga nahimugso sa Maribojoc, Bohol niadtong Hulyo 10, 1951 (60 anyos na siya karong Dominggo).
Si Pueblos niinsistir nga ang bag-ong sakyanan gigamit paghakot sa mga masakiton ug paggukod sa mga sakop sa private army ug daan gihapong sakyanan ang gigamit alang sa personal nga mga lakaw (bisan kon sa iyang suwat ni Arroyo nisumbong siya nga maglisod nag dagan ang 15 anyos niyang awto).  Samtang si Valles niingon nga wa siyay nadawat nga sakyanan, o bisan unsang himan, gikan sa PCSO.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for July 8, 2011

Waldas sa PCSO

Sa makausa pa, gihatagan na sab ta og laing kahigayonan paglili giunsa pagpalusot ni kanhi presidente Gloria Arroyo ang kontrobersiyal nga mga transaksiyon atol sa iyang pamunoan.  Salamat sa imbestigasyon sa Senado sa nabistong mga eskandalo sa Philippine Charity Sweepstakes Office (PCSO), napahinumdoman ta unsay pipila sa mga taktika ni Arroyo paggamit sa panudlanan sa nagkalainlaing mga buhatan sa gobyerno alang sa kadudahan niya nga katuyoan:

• Kasagarang gitahasan ni Arroyo pagpatuman sa iyang gusto di ang labing dakong opisyal sa buhatan, ang iyang sinaligan nga si Rosario Uriarte vice chairperson lang sa PCSO; ug
• Kinaham niyang tinubdan mao ang intelligence funds kay di man ipaubos sa audit.

-o0o-

Sama sa ubang mga buhatan nga mas una nga nasakpan, nabisto sab nga way pupanagana ang pagpaggawas og minilyon ka pesos nga siningtan sa mga magbubuhis alang sa bisan unsa na lay mahunahunaan nilang gastohan--pagtabang sa mga biktima sa bagyong Ondoy, o paglukat sa mga napasakaan og mga kasong kriminal sa Saudi Arabia ug ubang kanasuran sa Middle East.
Ug, nakatag-an ka, way resibohay.  Niangkon si Uriarte nga personal niyang gihatag ang P5 milyones nga cash ngadto ni Foreign Affairs Undersecretary Esteban Conejos Jr. aron ibayad sa blood money nga gipangayo sa mga paryente sa biktimang napatay sa usa ka OFW sa Saudi.

-o0o-

Laing pamilya nga estilo sa mga palusot ni Arroyo:  Kasagaran sa mga milagro nahitabo sa mga tuig sa piniliay.  Niburot pag-ayo ang intelligence fund sa PCSO ngadto sa P160 milyones niadtong 2010, kanus-a gipahigayon ang piniliayng presidensiyal, gikan sa P90 milyones sa 2009.
Nikumpisal si Uriarte nga gipaburot nila ang intelligence fund pangandam sa pagkapupos na sa termino ni Arroyo.  Tuod man, hapit gyod matilok ang pundo.  P25 milyones na lang ang nahibilin sa pag-asumir sa bag-ong pamunoan.  May sukaranan ang pagduda sa mga senador nga pasumangil rang Ondoy ug blood money, nga gipamalit gyod og boto sa niaging piniliay ang wa na igkita nga pundo.

-o0o-

Ang pagwaldas sa intelligence fund kabahin lang sa nangalisbo nga mga eskandalo sa PCSO.  Nga naglakip sa pagpanghatag og luho nga mga sakyanan ngadto sa dagkong mga opisyal sa Catholic Bishops Conference of the Philippines (CBCP).  Mahimong mapatawag gyod sa Kongreso si Arroyo aron pagpasabot sa iyang pagmaniobra sa laktod ug kuwestiyonable nga mga transaksiyon.
Ang kalainan sa mga imbestigasyon sa duha ka bay balaoranan mao nga mas dako ang kahigayonan nga may mapasakang mga kaso sa korte batok nilang Arroyo ug kaubanan.  Daghang salamat daan sa bag-ong Ombudsman nga gikatakdang itudlo nang Presidente Noynoy Aquino karong buwana.  Wa pay seguro kinsa sa upat ka aplikanteng giduso sa Judicial and Bar Council ang matudlo.  Apan labing seguro di siya itoy ni Arroyo.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for July 7, 2011

            Bugkos sa trapiko

 

                Kon nakabiyahe ka gikan ug padung sa amihanan ug habagatan nga mga bahin sa Sugbo, kapila na ka mahugno sa pait nga kamatuoran nga ang trapiko sa nasudnong highway mag-agad sa katakos ug pagpakabana sa lokal nga mga opisyal?  O kakuwang nila?

                Matag higayon nga mabara ang dagan sa mga sakyanan sa Metro Cebu, di lisod ang pagsubay sa mga hinungdan.  Wa katabang sa kahagip-ot sa highway ang panghunahuna sa nagkalainlaing mga dakbayan ug kalungsoran nga independente silang mga republika.  Ug busa gawasnon nga mohimo sa bisan unsa nilang mahunahunaan, sa way pagtimbang-timbang sa implikasyon ngadto sa mas dakong interes sa mga motorist nga moagi sa ilang nataran.

-o0o-

                Di ko matag adlaw nga makabiyahe sa lalawigan, apan human sa pila ka higayon nga nakalibot ko sa Metro Cebu ug nakaduaw sa kasilinganang mga dakbayan ug kalungsoran, mangahas ko pagpasabot nimo sa kasagarang mga hinungdan sa kahuot sa trapiko:

·           Moungot gyong mga sakyanan inig abot sa kinapusoran sa Minglanilla kay naandan na nilang Mayor Eddie Selma ug kaubanan nga pasagdan lang ang mga tricycle ug pribadong mga sakyanan nga mobangil sa mas daghang mga sakyanan nga moagi sa highway;

·           Mokamang ang trapiko sa kinapusoran sa Dakbayan sa Sugbo tungod sa naghinobrang mga sakyanan ug kakuwang sa traffic enforcers ug depektusong traffic lights;

-o0o-

·           Mabara ang trapiko sa highway sa Mandaue tungod sa pagpalabi sa traffic enforcers sa usa o duha lang ka pedestrian o sakyanan nga pugson gyod og patabok sa matag eskina bisan gatosan ka laing sakyanan ang matanggong;

·           Maapiki ang mga sakyanan sa kinapusoran sa Consolacion kon dunay prosesyon o kon mang-raket ang traffic enforcers pagsipong sa mga kustomer alang sa sale sa shopping mall; ug

·           Mapandol na sang trapiko inig tungod sa munisipyo sa Liloan kay kanunay gyong palabihon ang mga sakyanan nga molatas atubangan sa simbahan.

-o0o-

                Ambot kanus-a pa makaamgo sa lokal nga mga opisyal sa dakong panginahanglan pagtahan sa ilang garbo aron mahiusa ug mas epektibo nga maduma ang mga gimbuhaton nga di moila og mga utlanan—pagpahapsay sa trapiko, pagsumpay sa drainage, paghipos sa basura ug pagpatunhay sa kahusay ug kalinaw.

                Ang labing dagkong babag sa pagtinabangay sa local government units (LGUs) mao ang patas-anay sa ihi—ang dagkong mga dakbayan supak nga managsama ra sila og boto sa kalungsoran—ug pamolitika (ang pagmaniobra sa kahugpongan aron pagpalambo sa politikanhong mga interes) angayng ipadaplin alang sa pagtubag sa dugay nang nangilaba nga mga panginahanglan sa katawhan, sa gusto o sa dili sa hakog nga mga politiko, matugkad o dili sa hiktin nilang panghunahuna.  Ang panaghiusa sa katawhan maoy makapugos sa lokal nga mga opisyal paghupot sa batakang kabuot.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for July 6, 2011

Lit-ag ni Gloria

Ang mga anomaliya nga gipasangil batok ni kanhi presidente Gloria Arroyo ug sa iyang mga alyado nakadapit sa pagtagad apan wa na makapakugang sa kinabag-an sa katawhan.  Kay dugay na silang nagduda sa kalambigitan sa niaging pamunoan ngadto sa daghan uyamot nga mga eskandalo.  Apan way paagi sa pagtino ni paghipos og dugang kasayuran.  Daghang salamat sa pagbuong ni Arroyo sa kaligdong sa nagkalainlaing mga institusyon.
Ang labing uwahing nabisto nga eskandalo sa pagwaldas sa pundo sa Philippine Charity Sweepstakes Office (PCSO) nidason sa dugay nang gikahadlokan sa kadaghanan--nga bisan ang mga haligi sa Simbahang Katoliko wa makaikyas sa bangis nga mga kuko sa maniobra sa pagpabilin ni Arroyo sa gahom.

-o0o-

Ang nangalisbong mga transaksiyon sa napulihang pamunoan maoy nakapilde sa mga nanagan sa niaging piniliay nga naduhigan sa kalang-og ni Arroyo.  Ang panumpa pagsumpo sa pangurakot maoy usa sa nakapatungtong ni Presidente Noynoy Aquino sa Malakanyang.
Maong may sukaranan ang mga kahibung nganong human sa usa ka tuig sa katungdanan wa pa magpungasi ang mga kaso nga gipasaka ni Aquino batok nilang Arroyo ug kaubanan.  Sayop ba ang mga pasangil sa kahiwian sa nangaging mga transaksiyon?  O naglisod pagpalig-on sa mga kaso ug nasobrahan ra ang kamapanagan-on sa bag-ong pamunoan?

-o0o-

Ang pagkatangtang ni kanhi Ombudsman Merceditas Gutierrez, may mga kundisyon man o wa ang iyang resignasyon, nakapapas sa pasiunang kalisod sa paggukod nilang Arroyo ug kaubanan.  Ang pagkatudlo sa bag-o ug hinaot nga mas ligdong, mas takos ug mas kasaligan nga bag-ong Ombudsman gipaabot nga makapabuylo na gyod sa kampanya batok sa pangurakot.
Apan niangkon ang mga suod ni Aquino nga mapanagan-on sab sila.  Tungod sa gihulagway nila nga "landmines" nga mahimong gibilin ni Arroyo pagbaraw sa bisan unsang pagsuway paggukod nila.  Wa say makalalis sa ilang kabalaka.  Kay ang mga hukmanan ug ubang mga institusyon padayong gidominahan sa mga tinudlo ni Arroyo.

-o0o-

Gipahinumdoman na si Aquino sa posibleng pag-alsa sa kasundalohan kon pasagdan niya ang ilang mga panginahanglan.  Gipasidan-an na siya og ex-communication sa pipila ka obispo nga nasuko sa iyang pagpangahas pagsukwahi sa baruganan sa simbahan.  Ug nabasura na ang pipila sa labing mahinungdanon niyang mga lakang, apil nang pagkatukod sa Truth Commission nga pangulohan unta sa Sugbuanong kanhi chief Justice, Hilario Davide Jr.
Sa di pa magpagapos si Aquino sa iyang mga panagana, angay siyang pahinumdoman nga gituboy siya sa katawhan bisan kon ang iyang kampanya maoy labing iwit nga nakasugod ug labing huyang og makinarya tungod sa iyang gisaad nga kausaban ug kahigayonan sa pagpangandoy pag-usab.  Way nahimo si Arroyo pagpugong sa bul-og sa iyang kadaogan sa niaging piniliay.  Labaw nang way makapugong sa pagtuman ni Aquino sa iyang mga saad karon.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for July 5, 2011

Kalangay sa DepEd

Wa gyod diay magdali ang Departamento sa Edukasyon (DepEd) paghingpit sa imbestigasyon sa prinsipal sa Dakbayan sa Sugbo nga gipasanginlang nanikas sa National Achievement Test (NAT) aron pagpaburot sa ratings sa iyang eskuylahan ug pagpalambo sa kahigayonan nga maaprobahan ang iyang aplikasyon alang sa promosyon.
Si Jessica Abayon, prinsipal sa Ramon Duterte Memorial National High School (RDMNHS), gipasanginlang nihatag og kodigo ug nidiktar sa iyang mga tinun-an sa mga tubag sa NAT niadtong Marso sa niaging tuig.  Naabtan ang DepEd og usa ka tuig una nakasuspenso niya.  Ug napupos na lang ang tulo ka buwan nga preventive suspension, nakatag-an ka, wa pa gyod mahuman ang imbestigasyon.

-o0o-

Karong nakabalik na si Abayon sa katungdanan, nabalaka ang mga magtutudlo nga nipasaka sa kasong administratiba batok niya.  Gipasanginlan nila si Abayon nga nipadayon sa pagpanghasi nila.  Nga giingong gihimo sab ni Abayon batok nila sa wa pa siya masuspenso niadtong Marso.
Nibalik ang nangreklamong mga magtutudlo sa Arangkada sa DYAB Abante Pa, Bisaya! aron pagpadayag og kahadlok nga matinuod ang gustong likayan unta sa preventive suspension--ang pagmaniobra sa imbestigasyon pinaagi sa paghudlat sa mga saksi ug pagguba sa mga dokumento--kay hangtod karon wa pa may resolusyon sa kaso.  Nipasangil ang mga kihante nga mas gipaspasan sa DepEd pagsusi ang mga pasangil ug paglisudlisod ni Abayon batok nila kay sa paghusay sa orihinal nga kontrobersiya.

-o0o-

Ang kaso batok ni Abayon di mahitungod sa kasarangang pangabuso.  Gipasanginlan siyang nisabotahe sa kaligdong sa sistema sa edukasyon pinaagi sa pagtudlo sa mga bata sa mga tubag sa NAT, ang kahimanan sa pagsusi sa kaandam sa mga bata alang sa sunod nga ang-ang sa edukasyon, alang sa iyang personal nga interes.
Gipasanginlan si Abayon nga nipakaon sa mga bata, nisugo sa mga magtutudlo paghimo og answer key sa NAT ug sa mga proctor pagdiktar sa mga tubag ug pagsubli sa mga tubag sa mga tinun-an.  Kon tinuod ang mga pasangil, ang mga bata ug ilang mga mithi ang tinuod nga biktima ni Abayon.

-o0o-

Unsa may gidugayan sa DepEd?  Nganong nasiyam-siyaman mang pagpagawas sa ilang hukom--pagkonbikto o pag-absuwelto man?   Tinuod bang may politikanhong padrino si Abayon maong nanaganang mga imbestigador pagpahamtang sa balaod batok niya?
Nahibaw-an sa nangreklamo nga mga magtutudlo nga nahuman na ang pakisusi sa mga imbestigador sa Cebu City Division ug nasang-at na ang ilang mga rekomendasyon ngadto sa rehiyonal nga buhatan sa DepEd niadto pang Marso ning tuiga.

Si Dr. Recarido Borgonia, regional director sa DepEd Central Visayas, nipasabot nga naapektahan ang kaso sa resignasyon sa ilang legal consultant ug sa ilang pagpangita og ikapuli.  Apan nipasalig si Borgonia nga mapirmahan na niya ang resolusyon sa kaso karong semanaha.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for July 4, 2011

Sabotahe sa suholan

Kon tuohan ang mayoriya sa mga sakop sa regional wage board sa Sugbo ug Central Visayas (ang mas tukma nga pagkasulti:  ang mga sakop nga nagsige og yanguyango bisan unsay sulti ni DTI 7 Director Asteria Caberte), wa maigo ang Sugbo, Bohol, Negros Oriental ug Siquijor sa krisis nga pagsige og saka sa presyo sa lana.
Nga di maoy sentimento sa mga sakop sa wage boards sa Metro Manila ug ubang mga rehiyon.  Kinsa hagbay rang niaprobar sa pagsaka sa minimum nga suholan ug cost of living allowance (Cola).  Kon pulos sakto ang ilang baruganan, naigo sa krisis ang tibuok Pilipinas gawas sa Sugbo ug Central Visayas.

-o0o-

Apan bisan ang mga tinun-an sa Grade 1, apil na ang wa pay klasong classrooms, mga lamesa ug mga lingkoranan, nahibawo nga ang atong rehiyon di paraiso ni kublan nga di maapektahan sa bisan unsang kasikas sa kalibotanong patigayon:  Ang pagmahal sa lana tungod sa kaguliyang sa Libya ug sa mga nasud sa tungatungang sidlakan.
Apil ang Sugbo ug Central Visayas sa gipahamtangan sa uminto sa plitehan sa jeepneys, buses, tricycles ug taxis.  Apil ang rehiyon sa nahiagom sa usbaw sa presyo sa nag-unang mga palaliton nga, segun ni DTI Secretary Gregory Domingo (apan gisukwahi ni Caberte), di kapugngan kay pulos kalibotanon ang hinungdan.
Nganong wa pa man usbawi ang atong suholan?

-o0o-

Managsama rang mga sakop sa wage boards sa tanang rehiyon:  Tagduha ka representante sa labor ug management, direktor sa DTI, direktor sa Neda ug gipangulohan sa direktor sa Dole.  Nganong ang uban ra mang wage boards ang nihatag og usbaw sa suholan?
Mas bukas bang panghunahuna sa ilang mga representante sa management?  Mas isog bang ilang mga representante sa labor?  Mas makiangayon bang ilang mga direktor sa DTI ug Neda?  Mas may liderato bang ilang mga direktor sa Dole?  O demalas lang gyong mga anak sa singot sa Sugbo, Bohol, Negros Oriental ug Siquijor nga nakaangkon og wage board nga taphaw?

-o0o-

Bisan unsaon pa og dikidiki sa mga sakop sa atong wage board, wa silay laing kapilian gawas sa pagpausbaw sa suholan.  Si Caberte di hangtod sa hangtod nga makatapion sa usbaw sa presyo sa nag-unang mga palaliton nga nakaphugno sa mga ginang sa panimay.  Ang lokal nga Neda di kalimod sa nakit-an sa Neda sa ubang rehiyon nga kaapiki sa labor ug katakos sa mga negosyante paghatag og uminto sa suholan.
Ang gahom sa wage boards hinatag ra sa Kongreso.  Maayo tingaling sublion sa mga senador ug mga kongresista unsay silot nga ikapahamtang sa mga representante sa gobyerno (Dole, DTI ug Neda) nga mapamatud-ang, inay motuman sa ilang trabaho, nakigkonsabo na hinuon sa hakog nga mga negosyante?  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for July 3, 2011

Sweet 16

Nagkauyon ming mga kawani sa DYAB Abaante Pa, Bisaya!, ang AM station sa ABS-CBN Corporation sa Sugbo ug Central Visayas, pagpasiugda og inadlaw nga kalihokan sa tibuok buwan sa Hunyo aron pagtimaan sa ika-16 namong anibersaryo.  Gihilasan mi sa among kaugalingon samtang nanglista sa kalihokan.  Kay nahibawo mi sa kalisod sa pagpatuman.
Pulos mi dunay mas mahinungdanong mga gimbuhaton.  Ang mga reporter kinahanglang manghipos og mga balita ug mosubay sa labing dagkong mga panghitabo matag adlaw.  Kasagaran sa mga anchor dunay tagsa-tagsa ka kinabuhi sa mga takna nga wa sa kahanginan.  Apan, ambot tungod ba sa hambog o kamahigugmaon pagtubag og hagit, nangarisgar lang gihapon mi.

-o0o-

Giuna namo pagpuno ang weekends sa Hunyo sa labing dagkong kalihokan:

• Ang unang Sabado gitagana alang sa Kapamilya Tree Planting ug Tree Growing uban sa Metro Cebu Water District (MCWD) ug Munisipyo sa Liloan;
• Ang ikaduhang Sabado gigahin alang sa Kumbira sa Kapamilya uban sa mga tigpaminaw nga pulos magbawon;
• Ang ikatulong Dominggo alang sa 16 ka kilometro nga Kapamilya Run gikan ug padung sa IT Park; ug
• Ang ikaupat nga Sabado alang sa Grand Halad sa Kapamilya, ang labing dakong piyesta sa libreng mga pangalagad, uban sa Bantay Bata 163, Cebu Chamber of Commerce and Industry (CCCI) ug Cebu Technological University (CTU).

-o0o-

Maapiki na ming daan sa upat ka higanteng kalihokan, apan mas naglibog mi unsaon sa pagpuno og kalihokan ang nahibiling 26 ka adlaw sa Hunyo.  Nasulbad ni namo pinaagi sa pagsangon sa matag inadlaw ug sinemana maong programa og tagsa o tagduha ka kalihokan sa tibuok buwan.  Tuod man, napuno ang listahan ug nanghinaot mi sa matag usa nga palaron nga makatuman sa kaliboan ug usa ka gimbuhaton.
May mga adlaw nga wa mahinayon ang gitakda nga kalihokan.  Apan sobra pa sa nabawi sa nagsapaw-sapaw nga kalihokan sa ubang mga adlaw tungod sa bag-ong mga ideya nga among nahunahunaan, dugang mga boluntaryo ug dugang kaabag nga mga indibiduwal ug mga institusyon.

-o0o-

Gitak-opan namong Hunyo pinaagi sa pooled broadcast nga gitambongan sa tanang magsisibya.  Ang gitakdang unom ka takna nga sibya (gikan sa alas-6 sa buntag hangtod sa alas-12 sa udto) nainat ngadto sa siyam (nasugdan sa alas-5 sa buntag ug natapos sa alas-2 sa hapon).  Salamat na lang nga sama sab kainit ang among mga tigpaminaw nga nakigsawo sa ilang kasinatian sa niaging 16 ka tuig.
Nanaguto nga naglingulingo ko samtang nagsuwat ini.  Kay ang gikasabotan nga usa ka buwan nga kasaulogan ila na sang giinat.  Sa among outing sa beach house ni Ma'am Yuding Falcis, tag-iya sa Didang's, sa Compostela, magda si Edison delos Angeles og sound system kay mag-recording sa iyang Retro Rakrakan.  Ug gipaandam mig tagsa o tagduha ka kanta.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for July 2, 2011

Sayon ug barato

Samtang wa pa mapatuman ang mga plano sa duha ka bay balaoranan sa Kongreso ug sa National Telecommunications Commission (NTC) paglaslas sa makalilisang nga mga bayranan sa text messages ug voice calls nga gipahamtang sa higanteng mga kompaniya sa telepono, padayon ta nga mangita og paagi pagdaginot sa inadlaw natong gasto sa komunikasyon.
Kon tihik ka sama nako nadapit tingali ang imong pagtagad ug mahimo nga imo nang gisuwayan ang akong nahisgutan dinhi pila ka semana nang nilabay nga Gmail SMS.  Nga gitanyag sa Google alang sa Pilipinas, Estados Unidos, Canada ug ubang pinili nga mga nasud sa kalibotan nga taas ang ang-ang sa paggamit sa mobile phones matag adlaw.

-o0o-

Human sa pila ka semana nga paggamit sa Gmail SMS, andam na kong mosulti nimo nga usa ni sa labing sayon ug kasaligan nga alternatibo sa komunikasyon gikan ug ngadto sa mobile phones ug internet.  Gawas nga libre alang sa may internet access ug makiangayon ang presyo sa mobile phone users, katipigan pa gyod ang mga mensahe alang sa umaabot nga kapuslanan.
Mapuslanon kaayo alang sa Overseas Filipino Workers (OFWs) sa nagkalainlaing kanasuran ug sa mga kapamilya nga mahibilin dinhi sa ato ug alang sa gagmay nga mga negosyante nga libreng makapahibawo sa ilang mga produkto ug serbisyo pinaagi sa text messaging.

-o0o-

Ug mapuslanon kaayo alang sa inadlaw ug dinalian nga komunikasyon tali sa mga higala, managhigugmaay, kauban sa trabaho ug mga magsisibya ug mga konsumidor sa media.
Libre ang pagpada og text messages gikan sa Gmail ngadto sa mobile phones (bisan ang karaang models nga way internet access).  P1 ra ang bayad sa matag text message gikan sa mobile phone nga Smart ngadto sa Gmail.  May bonus pa:  P0.50 ra matag text gikan sa Sun.  Ang daotang balita:  Way apil sa Gmail SMS ang Globe.  Ang text messages mo-pop up sa Gmail isip chat messages.  Ug mahimong tipigan hangtod sa hangtod sa imong Gmail archive.

-o0o-

Sa bahin sa OFWs ug sa mga mobiyahe sa ubang kanasuran, libre gihapon ang pagpada og text messages gikan sa Gmail ngadto sa mobile phones ug P1 ug P0.50 ra gihapon matag text message gikan sa Smart ug Sun.  Sa ato pa, makabayloay og text messages ang OFW sa pabrika sa Angola ug sa iyang asawa nga nangompra sa Carbon nga di kinahanglang online silang duha ug di mabuslot ang ilang bolsa sa dagkong bayranan.
Nagkinahanglan kag Gmail account aron makagamit sa Gmail SMS.  Duna koy gi-post nga kumplitong giya dinhi:  http://tinyurl.com/textna.  Kon gustong maapil sa akong phonebook sa Gmail SMS aron mas sayon nang maka-interact sa DYAB Abante Pa, Bisaya!, palihug ipada ang imong kumplitong ngan sa +639175903518.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for July 1, 2011

Tinuod nga SOCA

Ambot tungod ba lang sa kakuwang sa mas mahinungdanon ug mas dinalian nga hisgutanan, o tungod ba lang kay bag-o  pa lang nideklarar og gubat si Cebu City Mayor Mike Rama batok ni Kongresista Tommy Osmeña ug sa Bando Osmeña-Pundok Kauswagan (BO-PK), o tungod sa pag-isnab sa kianabag-an sa mga konsehal sa kalihokan, gipaburot pag-ayo ang importansiya sa state of the city address (SOCA).
Apan nahibawo nang daan ang mga Sugbuanon unsay nahimo ug wa mahimo ni Rama sa unang tuig sa iyang pamunoan.  Ug ang katakos, o kakuwang og katakos, ni Rama sa pagdiskurso di makausab sa ilang grado--pasar, hagbong, o paghatag og dugang higayon.

-o0o-

Hingpit nga gipangandaman ug giisip nga mahinungdanong gimbuhaton sa buhatan ni Rama ang iyang SOCA.  Nga pipila sa iyang mga sinaligan wa kapugong sa ilang kaugalingon pagtug-an sa tinagoan unta nga mga detalye:

• 15-20 ka gutlo ra ang diskurso (pagpahilom tingali sa mga panaway sa naglibutlibot ug way kahumanan nga estilo ni Rama sa pagluwat og mga pamahayag, apan daghan nagduda nga ang gitakdang panahon mahurot na sa intro pa lang); ug
• Lunlon Binisaya ang pakigpung (pagpahinumdom tingali sa mga Sugbuanon kinsay tinuoray nga larino sa ilang dila, kay si Osmeña yungit pa man nga mo-Binisaya hangtod karon).

-o0o-

Kon nagtuo si Rama nga ang kinabag-an sa mga Sugbuanon makapaminaw sa iyang SOCA, amo siyang pahinumdoman sa mosunod:

• Sa alas-4 sa hapon, nga maoy gitakdang pagsugod sa iyang SOCA, sa Hulyo 1, nga adlawng Biyernes ug busa tingtrabaho ug tingklase, mga kawani ra sa City Hall ang makaadto sa Plaza Sugbu ug makapaminaw sa live coverage sa mga estasyon sa radyo; ug
• Ang pipila nga makahigayon pagbasa sa iyang SOCA sa mga pamantalaan inigka ugma di makalikay pagtandi ini sa aktuwal nilang nakita nga mga libaong, niawas nga mga kanal, wa makolektang mga basura ug wa matambali nga mga masakiton.

-o0o-

Sa ato pa, dakong usik sa panahon ang lalis unsay mas tukma nga pahigayonan sa SOCA (session hall ba sa Sangguniang Panlungsod nga gipanindot pag-ayong Rama sa siya pa ang bise mayor), o kanus-a (sa Hulyo 1 ba o sa sunod nga regular nga sesyon sa Hulyo 6), o tambongan ba sa mga konsehal ug ni Bise Mayor Joy Young ug Kongresista Osmeña o dili, dakong usik sa panahon.
Mas mapuslanon alang nilang Rama ug sa iyang mga kaalyao ug mga kaatbang sa politika nga paminawon ug tumanon ang mas sipa ug mahinungdanon ug mas dinalian nga mensahe gikan sa mga magbubuhis:  Ang pagpanglulho aron pagtuman sa ilang mga gimbuhaton (1) paghatod sa batakang mga pangalagad ngadto sa labing daghan ug (2) pagpatuman sa balaod bisan kinsay hingtungdan ug maig-an.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for June 30, 2011

Ilad sa NTC

Sa makausa pa, ang National Telecommunications Commission (NTC) mohimo og laing pagsuway paglaslas sa dagkong bayranan sa text ug voice messaging.  Sa labing uwahing plano nga ilang naumol, P0.50 na lang ang matag text message ug P2 na lang ang matag gutlo sa voice call sa sunod tuig, mahimong P040 ug P1.50 sa ikaduhang tuig ug motidlom pa gyod ngadto sa P0.30 ug P1 na lang sa ikatulong tuig.
Ang puntirya sa bag-ong liderato sa NTC mao ang paglaslas sa dakong interconnection charge nga gipahamtang sa higanteng mga kompaniya sa telepono sa text ug voice messaging nga gikan sa ilang karibal nga mga kompaniya.

-o0o-

Di ni maoy una, ug nakaseguro ko nga di ni maoy kataposan, nga pagpakita sa NTC nga nagpakabana sila pagpanalipod sa interes sa mga konsumidor nga gibunalan sa telcos sa makalilisang nga bayranan nga apil sa labing dako ug malupigon sa tibuok kalibotan.

Napakyas ang unang mga pagsuway sa nangaging mga liderato sa NTC pag-iban sa nagbuntaog nga ginansiya sa telcos.  Unsa may garantiya nga molampos na ang labing uwahi nilang plano?  Sa nangaging mga pagsuway, ang mga hukmanan kanunayng nidapig sa telcos batok sa NTC.  May mga timaan ba nga andam nang mga hukmanan nga ang kabos na sang mga konsumidor maoy ilang paboran?

-o0o-

Apil sa nangaging mga pagsuway sa NTC pagpaubos sa presyo mao ang pag-usab sa sistema pagkuwenta sa bayranan sa voice calls--inay nga kuwentahon matag minuto, iphon na sa matag pulso, o unom ka segundo.  Kon napatuman pa lang unta, hagbay rang namenosan ang gasto sa mga konsumidor pagpanawag sa ilang mga kapamilya.

Nabisto sab nga way bisan usa ka dako nga gasto ang pagpadala og text messages kay igo lang nga nikabayo sa makinarya nga gitukod sa telcos alang sa voice calls.  Sa ato pa, ang bisan unsang kita sa telcos gikan sa text messages maisip nga bunga gikan sa bangis nga tulis sa atubangan.

-o0o-

Pipila sa mga tigpaminaw sa Arangkada sa DYAB Abante Pa, Bisaya! nga among gibalitaan sa plano nanghinaot nga mapitol na gyod ang grabeng pangabuso sa telcos.  Apan kasagaran nagduda sa katakos ug kaisog sa NTC pagpatuman ini.  Ug may sukaranan sila.  Kay, puyra gaba, wa pa gyoy mapakita ang NTC nga bisan unsang ebidensiya nga napanalipdan nila ang mga konsumidor gikan sa way kinutoban nga kahakog sa telcos.
Gawas nga inutil, mangingilad pa gyod ang NTC.  Nagsige og dasig sud na sa daghang katuigan nga moreklamo ang mga konsumidor nga nabiktima sa pagkawagtang sa load ug ubang kahiwian.  Apan sa niaging tuig ang kadagkoan mismo sa NTC ang niangkon nga way bisan usa ka reklamo nga naaksiyonan.  Ni telco nga nasilotan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for June 28, 2011

Gahom sa paghiusa

Di sayon ang paghiusa sa nagkalainlaing kahugpongan ug mga kompaniya aron pagtabang sa labing kabos, labing masakiton ug labing nagkinahanglan sa katawhan.  Kini tungod kay managlahi ang ilang kultura, katuyoan ug mga prinsipyo.  Apan mas lisod kon mag-iyahay sila.  Mas gamay ra ang ilang mahimo.  Ug mas gamay ra ang ilang matabangan.
Mas makaayo alang sa tanang hingtungdan kon maghiusa ang mga may katakos sa pagtabang.  Mas lapad ug mas makahuloganon ang ilang mga programa sa pagtabang.  Ug mas daghang kinabuhi ang ilang mahikap ug mahatagan og di lang paglaom kon dili katakos gyod sa paghaw-as sa ilang kaugalingon gikan sa lawom nga gahong sa katimawa.

-o0o-

Napamatud-an ni namo sa malampuson nga pagpahigayon sa Grand Halad sa Kapamilya (GHSK), ang labing dakong piyesta sa libreng mga pangalagad ug kalingawan nga nilungtad og 17 ka takna gikan sa alas-6 sa buntag hangtod sa alas-11 sa gabii niadtong Sabado, sa main campus sa Cebu Technological University (CTU) sa M. J. Cuenco Ave. sa Dakbayan sa Sugbo.
Kapin sa 10,000 ka mga Sugbuanon ang natabangan sa GHSK.  Apan di ingon ana kabug-at ang gimbuhaton alang sa mga tigpasiugda.  Kay daghan ang nagtinabangay pagbaswat sa higanteng responsibilidad.  Kasagaran nila igo lang gani nga nitampo sa ilang naandan nga mga pangalagad ug mga produkto.  Pipila lang ang nitakilid pagkuot sa ilang mga panudlanan.

-o0o-

Ang CTU nipagamit sa dakong wanang, classrooms, mga lamesa ug mga lingkoranan, mga linya sa tubig ug kuryente ug ubang kahimanan sa ilang main campus.  Gipahuwaman sab ang ilang mga magtutudlo, mga kawani ug mga tinun-an paghimo sa skills training seminars, seguridad ug pagduma sa tibuok kalihokan.
Ang Cebu Chamber of Commerce and Industry (CCCI) nipalihok sa iyang sakop nga mga kompaniya, tambalanan ug kahugpongan sa pagtampo og tambal, pagkaon, kuwarta, produkto, katakos ug panahon aron paghimo sa mga pangalagad nga mas lapad ug malungtaron.

-o0o-

Ang Bantay Bata 163 nitampo og P150,000 pagpangompra sa mga tambal alang sa kaliboan ka pasyente, mga kawani, mga boluntaryo ug abundang kasinatian pagduma sa samang kalihokan.
Ang ABS-CBN Cebu, DYAB Abante Pa, Bisaya! ug DYLS Lupig Sila! nitampo sa ilang minilyon ka pesos nga balor sa airtime aron pag-awhag sa ubang mga institusyon ug mga indibiduwal sa pagpakigsawo sab sa ilang katakos, panahon ug katigayonan ug pagdasig sa iwit, saag ug labing gamay nga mga Sugbuanon sa pagpahimus sa piyesta sa libreng mga pangalagad ug kalingawan.
Di matambalan ang tanan nga masakiton.  Di matabangan ang tanan nga nagkinahanglan.  Apan way adunahan nga way panginahanglan.  Ug way timawa nga way ikatabang.  Sa ilang pagkuptanay, mahimo nga mas gaan ang mga palas-unon ug mas lunsay ang kalipay sa pagtampo.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for June 27, 2011

Halad sa 10,200

Kapin sa 10,000 ka Sugbuanon ang nakapahimus sa labing sadya nga piyesta sa mga pangalagad tibuok adlaw niadtong Sabado, Hunyo 25.  Ang Grand Halad sa Kapamilya (GHSK), nga gipahigayon sa Cebu Technological University (CTU) Main Campus, maoy labing dakong kalihokan pagtimaan sa usa ka buwan nga kasaulogan sa ika-16 nga sumad sa DYAB Abante Pa, Bisaya!
Ang GHSK niadtong Sabado usa ka talagsaong pasundayag sa talagsaong pagtinabangay sa mga institusyon ug mga indibiduwal nga may katakos ug may kasingkasing sa pagtabang ug sa kalapad sa kakabos ug sa kalawom sa mga panginahanglan sa kinabag-an sa katawhan nga gihalaran sa kaliboan ug usa ka libreng pangalagad.

-o0o-

Mas dasok ang nakapahimus ug mas daghan ang tambal ug pangalagad nga nahatag niadtong Sabado sa GHSK, nga gihimo kaduha matag tuig sukad niadtong 2006, tungod sa hingpit nga pagpaluyo sa ubang mga institusyon nga, sama sa DYAB, nagtimaan sab og mahinungdanon nga kasaulogan:

• Ang CTU (kanhi Cebu State College of Science and Technology) magsaulog sa iyang ika-100 nga sumad karong tuiga;
• Ang Bantay Bata 163 magsaulog sa iyang ika-14 nga sumad karong tuiga;
• Ang Cebu Chamber of Commerce and Industry (CCCI) nagsaulog sa Cebu Business Month (CBM) karong buwana; ug
• Ang DYLS FM Lupig Sila! nga magsaulog sa iyang ika-15 nga sumad sa sunod buwan.

-o0o-

Gibanabana sa security personnel sa ABS-CBN ug CTU, nga maoy nagduma sa seguridad sa tibuok kalihokan, nga kapin sa 8,200 ang nakapahimus sa mga pangalagad sa GHSK gikan sa alas-6 sa buntag hangtod sa alas-5 sa hapon ug kapin sa 2,000 ang nisalmot sa disco sa DYLS gikan sa alas-7 hangtod sa alas-11 sa gabii.
Nia ang pasiunang listahan sa gidaghanon sa mga naalagar sa GHSK:  Medical services (checkup ug tambal) 5,711; Optical services (checkup ug reading eyeglasses) 1,561; Dental services 300; ECG 190; Pap smear 200; Breast screening 118; Laboratory services 163; Reflex ug masahe 1,000; Tupi 465;

-o0o-

6,500 ang nakatilaw sa libreng pagkaon ug ice cream; 2,500 nakadawat og relief goods; 100 ka kabos nga pamilya (50 sa Tinago ug 50 sa San Roque) nakadawat og grocery items gikan sa Bantay Bata; 89 ang nakahatag og dugo sa Kapamilya Blood Donation uban sa Chong Hua Hospital; ug kapin sa 500 ka iro ug iring ang nakapahimus sa veterinary services (Gikapon 42, gipurga 255, gibakunahan 219 ug gisudlayan 12).
750 ang naalagaran sa Pag-big, SSS, NSO, Philhealth, DFA ug Tesda; 1,500 ang nakatambong sa livelihood skills training ug seminars; kapin sa 1,000 ang naka-libro ug gibasahan ni Zaijan Jaranilla (Santino ni Bro sa May Bukas Pa, bantogang teleserye sa ABS-CBN); ug 300 nakaapil sa duwa sa mga bata.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for June 24, 2011

Papel ni Tommy

Ang Sugbuanong inhinyero nga nabihag sa mga bandidong Abu Sayyaf, Virgilio "Bingbing" Fernandez, gihatagan og higayon pagtawag sa iyang pamilya usa ka adlaw human siya nadagit.  Human siya gipasuwat sa kidnappers og ransom note nga nangayo og P9.8 milyones, nagkasulti si Fernandez ug iyang asawa.
Human nakaseguro nga di kasabot og Binisaya ang mga bandido, gisigehan niya og sulti ang iyang asawa og "binali ni ha?" sa di pa siya mag-Tinagalog, uban ang panghinaot nga balihon ang tanan niyang sulti.  Apan dihang niingon siya nga, "Huwag mong i-report sa army," tungod tingali sa tensiyon o nalipat lang gyod sa Binisaya niyang tugon, nihukom ang iyang asawa sa di pagpakiglambigit sa militar.

-o0o-

Mas nagkasinabtanay silang Fernandez ug ang iyang anak nga si Virgil.  Sa ilang panagsulti, niburot nang ransom demand sa mga bandido ngadto sa P30 milyones.  Usa sa mga bandido nga gipapuy-an niya nisuway pagbukubuko sa mga bandido pinaagi sa pagtanyag nga ihatod siya ngadto sa kasundalohan bugti sa P700,000.
P200,000 ray natigom nilang Virgil.  Apan wa ning kapugong ni Fernandez pagsugo ni Virgil pagbungkag sa kuwarta sa mas gagmayng bills aron pagpatuo sa bandido nga mabayrang ransom.  Giingnan na sab niya si Virgil og, "binali ni ha?" sa wa pa tugona nga, "Huwag mong i-report sa army."  Apan sa wa pa moabot ang adlaw sa binayranay, gibalhin si Fernandez og laing tagoanan.

-o0o-

Bisan sa desperado niyang kahimtang, nakumbinser si Fernandez nga, tungod sa gipangayong ransom, ang bugtong paagi pagtapos sa iyang kalbaryo mao ang pag-ikyas.  Maong giandam ang iyang lawas.  Gipahimuslan ang tanang kahigayonan sa pagpahuway ug pag-ehersisyo.  Sa wa pa dagita, duha ra ka push-up ang nahimo, apan sa mga kamot sa mga bandido nakahimo nag 15.
Apan sa mga mata sa mga bandido, labihan niya kaluya.  Human lang sa pila ka gutlo nga pagbaktas, nagsusapinday dayon aron agakon.  Sa kataposan, ang iyang pagpasakit-sakit sa tiyan maoy nakaaghat sa mga bandido pagkumpiyansa.  Nga nisangpot sa iyang paglingkawas.

-o0o-

Ang pamilya ni Fernandez nahadiin-diin og pangita og tabang aron maluwas siya gikan sa Abu Sayyaf.  Apil sa ilang gidangpan mao silang Gobernador Gwen Garcia, Cebu City Mayor Mike Rama ug Talisay City Mayor Soc Fernandez, nga uyoan sa biktima.
Sa sinugdanan, si Fernandez nasuko sa kasundalohan tungod sa kanunay nilang pagsunodsunod nga nakapugos sa mga bandido pagbalhin-balhin niya og tagoanan.  Sa kapulihay, nakasabot siya nga ang bandido hadlok kaayo sa kasundalohan.  Dihang nakalingkawas na, ang pangu sa kasundalohan nitug-an niya si DILG Secretary Jesse Robredo ang nagsige og apura nila paggukod sa mga bandido aron pagluwas niya.  Kinsay nagpakitabang ni Robredo?  Di si Garcia, ni si Rama, ni si Fernandez.  Kon dili si Kongresista Tommy Osmeña.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com