TINUOD NGA ALAS
Ug nidaog ang kutas nga pakigbisog sa mga mag-uuma sa Sumilao, Bukidnon. Sa kataposan, makuha na pagbalik ang umahan nga dugay nang gihikaw gikan nila pabor sa industriya. Salamat sa ilang maisugong lahutay, motuyhakaw pagbalik ang himatyon nang paglaom sa kahigayonan nga mapatuman ang matinud-anong kausaban sa yuta.
Inay maluya, mongaab, moyaka sa yuta ug magmahay sa ilang gidangatan, ang mga mag-uuma nibarug alang sa ilang katungod. Gipakita ang tanang hingtungdan nga di sila magpakahilom ug mangiyugpos lang atubangan sa dakong inhustisya nga ilang nahiagoman. Naghiusa ug nagpakabana pagkuha sa ilang makiangayong bahin sa balaod.
Hinaot nga mahimo silang panig-ingnan sa ubang mga hut-ong nga samang gilupigan ug, sama sa mga mag-uuma, may katakos paghaw-as sa ilang kaugalingon.
-o0o-
Apan kinahanglan ba sab nga mobaktas og 1,700 kilometros ang ubang mga biktima? Kinahanglan ba una silang mopabantang sa init ug uwan sud sa duha ka buwan? Kinahanglan ba silang magtolda sa kadalanan ug mamugos pagsud sa Malakanyang una paminawon ang makiangayon nilang mga tinguha?
Di makapangangkon ang kagamhanan nga nagdugo ang ilang kasingkasing alang sa mga mag-uuma sa Sumilao. Kon di pa tungod sa ilang pagbudhi, di mapalagpot ang mga biktima gikan sa ilang mga umahan. Kon di pa tungod sa ilang pagpabaya, di mapasa-pasa ang 144 ka ektaryang luna sa nagkalainlaing mga tag-iya nga way bisan gamayng tinguha pagtuman sa ilang gipasalig nga kalamboan.
Kay wa nay laing kapaingnan, napugos si Pres. Arroyo pagpakigtagbo sa nangantod nga mga mag-uuma. Apan inay itugyan nang ilang awhag, igo lang hinuon silang giingnan nga gitugyan niyang ilang kapalaran sa Department of Agrarian Reforms (DAR), ang ahensiya nga maoy nagsubli-subli pagtampok sa ilang bukubuko sa nangaging katuigan.
-o0o-
Ang pagduko sa DAR ug sa pamunoang Arroyo di hinuon sukaranan nga mag-piyesta nang mga mag-uuma. Napugos lang ang kagamhanan pagtun pagbalik sa makauuwaw nilang binuang kay wa magsilbi ang ilang panghudlat, panghaylo ug pakauwaw sa mga biktima nga, lahi sa ubang gipangyatakan, wa magpatara lang.
May uban pang mga mag-uuma nga mas pait ang gidangatan. Gipalayas sa mga luna nga gitikad sukad pa sa ilang katiguwangan aron lang himuong mga pabrika o kasagbotan nga hapak-hapakan og puthaw nga bola. Apan lahi sa taga Sumilao, wa kaako pagtiyabaw. Busa way kahigayonan nga mapaminaw.
-o0o-
Ang pait nga kamatuoran mao nga ang mga mag-uuma sa Sumilao kabahin lang sa way kinutobang listahan sa mga biktima sa nagbuntaog nga pagpangyatak sa tawhanong mga katungod. Ang ilang kadaogan tsamba lang kon itandi sa bangis nga pagpitlok ug pagpahilom sa mga kawsa sa kaligdong.
Apan ang ilang kalamposan di maoy una ni kataposan. Di sila maoy una ni kataposang hut-ong nga makaamgo nga kon magkahiusa way panaugdaog nga di nila mabatokan ni kausaban nga di makab-ot. [30] leo_lastimosa@abs-cbn.com
