Leksiyon sa tsunami
Usa ko sa gikuyawan nga nagpaabot sa tsunami. Labi na nga alerto ang tibuok Asya ug Pasipiko. Ug human ang tagduha ka metro nga mga bawod nihapak sa Chile ug kasilinganang mga isla ug nakakalas ug nakaanod og kapin sa 20. Human sa makalilisang nga linog nga nakapatay og kapin sa 300.
Ang unang pasidaan sa tsunami sa Pilipinas giluwatan sa Phivolcs (Philippine Institute of Volcanology and Seismology) dayong tungang gabii niadtong Sabado. Bisan ang mga lalawigan nga nag-atubang sa Pacific Ocean ray gipasidan-an, mga molupyo sa Sugbo ug Kabisay-an nabalaka sab. Maong wa ko makugang nga ang taga Leyte, Southern Leyte, Northern Samar ug Eastern Samar nangreklamo nga way tarung kinatulgan.
-o0o-
Kalma ug klaro ang pasidaan ni Phivolcs Director Renato Solidum sa iyang Tsunami Alert Level 1: Gipaabot nga moigo ang dagkong bawod sa atong kabaybayonan gikan sa ala-una hangtod sa alas-2:30 sa hapon sa Dominggo. Ang mga bawod mahimong may gidak-on nga hangtod sa usa ka metro. Apan ang mas peligro di ang gidak-on kon dili ang gidaghanon sa dagat nga mobanlas sa kabaybayonan.
Gawas sa upat ka lalawigan nga gilista sa ibabaw, ang Phivolcs nihingan sa laing 15 nga pulos nahimutang sa silangang kabaybayonan. Gipaandam ang mga molupyo sa posibleng pagbakwet, labi na ang mga nahimutang duol sa dagat. Nisamot ang kuba sa dughan sa mga molupyo dihang giisa sa Phivolcs ang tsunami alert ngadto sa level 2 pila ka takna sa wa ang gitakda nga pag-abot.
-o0o-
Apan sayop ang Phivolcs. Way tsunami nga niabot. Gilibkas sa Phivolcs sa tsumani alert gahapon sa hapon. Di hinuon sila angayng mauwaw. Naapil gyod ang Pilipinas sa lumbay sa mga nasud sa gikahadlokang maagian sa tsunami.
May mga timaan na hinuon nga ang tsunami di sama kabangis sa linog nga iyang gisundan. Nidagko ang bawod apan way tsunami sa Hawaii, Australia ug New Zealand. Mas dagko ang mga bawod nga nihapak sa Japan, nga gikinahanglan ang pagpabakwet sa dul-an sa 100,000 ka mga molupyo, apan way dagkong kadaot nga gikataho.
-o0o-
May mga leksiyon hinuon nga angayng tun-an sa Phivolcs ug ubang buhatan sa kagamhanan sa sunod nga mga pasidaan sa tsunami. Dihang giluwatan ang tsunami alert, gibahaan ang among sibyaanan sa mga pangutana kon gakotan ba sab ang mga barko sa mga pantalan. Nitubag ang Philippine Coast Guard nga weather bulletins ra sa Pagasa ang makapugong sa mga biyahe. Kon simbako nahinayon pang tsunami, unsa man intawoy dangatan sa mga pasahero ug mga kargamento sa mga barko nga wa kapugngi?
Obligado bang lokal nga mga opisyal nga mopatuman sa tsunami alert? Gipabakwet ang mga molupyo sa Aurora. Apan way nakabadlong sa mga nangaligo sa kadagatan sa Digos. [30] leo_lastimosa@abs-cbn.com
